Fakat düşünmek malesef, Türkiye'deki eğitim ve öğretim sisteminin çarpıklığından dolayı toplumca öğrendiğimiz bir şey değil. Ezberci ve emirleri uygulayan vatandaşlar yetiştirmeye yönelik eğitim sisteminin dışına çıkıp gerçekten bilge biri olmak istiyorsak aşağıdaki tavsiyeleri aklımızın bir kenarına not etmeliyiz.
Hayatımızdaki insanların ufak tefek kusurlarına takılmak iyi düşünmemizi ve sağlıklı tepkiler vermemizi engeller. Bu nedenle kafanıza takılan şeylerle ilgili bir öncelik oluşturmak ve gündelik hayatınızdaki öncelikli sorunları belirlemek için sakin bir kafayla düşünün.
Eğer kendinize düşünecek zamanı tanımazsanız önünde sonunda kalıplaşmış düşüncelerin takipçisi olursunuz. Derin felsefi metinler yazan insanların hiçbiri yaptığı işle aşırı meşgul olan insanlar değil. Tam tersi kendilerine düşünmek için bolca zaman ayıran kişiler.
Kısayolları herkes çok sever ama kısayol her zaman sizin için faydalı değildir. Mesela işe giderken kısayol kullanmak size zaman kazandırır ama düşünürken daha çok ihtimalin üzerinde durmalısınız. Entellektüel kısayollar aslında doğru yolda olmadığınızı ve büyük resme bakmadığınızı gösterir.
Yaptığınız şeyleri neden yaptığınızı her zaman sorgulayın. Örneğin ev alabilecek paranız olduğunda neden ev alıyorsunuz? Gerçekten istediğiniz için mi yoksa sizden beklenen bu olduğu için mi? Neden yıllar sürebilecek bir dünya turuna çıkmak yerine aynı yerde kalmayı tercih ediyorsunuz?
Başkalarının yaptıklarını ve sizden beklentilerini kendi isteklerinizin önüne koymadığınızdan emin olun.
Ulaşmak istediğiniz hedefe doğru ilerleyeceğiniz yolda küçük hedefler belirleyin. bir hedefe ulaşmadan diğeri ile ilgili düşünmeye başlamayın. Böylece verimliliğiniz artar. Düşünürken de aynı yöntemi kullanabilirsiniz. Çözmek istediğiniz sorunu parçalara bölün ve farklı kaynaklardan veriler edinmeye çalışın. Tabii ki kaynaklarınızın güvenilirliğini de teyit etmeyi ihmal etmeyin.
Özellikle iyi bir kurgu okuyucusuysanız bazı evrensel konseptlerin insanların davranışlarını nasıl etkilediğini gözlemleyebilirsiniz. Örneğin yükseklik korkusu olan bir insanın esas korkusu yüksekliğin kendisi değil yüksek bir yerden düşmektir. Bu nedenle yüksekliği 'tehlike' olarak algılar. Benzer bir tavrı kendisi gibi olmayanı ötekileştiren insanlarda da gözlemleyebilirsiniz. Öteki kendisi için bir 'tehlike'dir çünkü kendisi 'öteki'ne benzemekten akıldışı bir korku duyar.
Üstteki görsel: Beyin hücresi (solda), Evren (sağda)
Belli bir alanda uzmanlaşmak tabii ki iyidir. Ancak düşünürken tek bir kaynağa göre hareket ederseniz akıllıca düşünemezsiniz ve belli kalıpların dışına çıkamazsınız. Ana akım medya ve genellemelerle dolu kitapları bırakıp farklı görüşleri, yaklaşımları göz önünde bulundurun. Genelden özele inerek bütünü oluşturan parçalarla da ilgilenin ve keşif yapmaya çalışın. Ayrıca bunu yaptıkça farklı görüşlere sahip insanların düşünce yapılarının benzerliklerini, sadece vardıkları sonuçların farklı olduğunu görebilirsiniz.
Empati kurmanın en kolay yollarından biri farzetmektir. İnsanların tutumlarını ve tavırlarını belirleyen şeylerin kendi deneyimleri olduğunu hatırlayın. Kendi düşüncelerinizin sınırlarını ancak "başkasının deneyimlerini kendiniz yaşasaydınız ne olurdu" şeklinde farzederek zorlayabilirsiniz. Önemli düşünürler genellikle belirsizliklere işaret ederler çünkü detayların önemli olduğunu bilirler. Detaylar sonuçları etkiler. Dikkat edilmesi gereken hangi detayın önemli olduğunu tespit edebilmektir. Bu nedenle farzetmek önemlidir.
Düşünmek de diğer beceriler gibi tekrar ettikçe gelişir. Yeterince tekrar ederseniz alışkanlığa dönüşür. Bir süre sonra her konu üzerinde eleştirel ve mantıklı düşünebilirsiniz.
