Darbeye karşı verilen her tepki demokrasiye sahip çıkmak anlamına gelir mi?

Ali Halit Diker / Mynet Haber

Darbenin tam olarak ne olduğunu anlamak gerekiyor.

Türkiye'de, son darbe girişimi dahil, yaşanan tüm darbeler asker tarafından organize edildi. Türkiye'deki 1960, 1971, 1980'deki başarıya ulaşan darbe girişimleri arasına 1997'de Necmettin Erbakan'ın istifasıyla sonuçlanan ve e-muhtıra ya da post-modern darbe olarak akıllara kazanan girişimi de ekleyebiliriz.

Bunların yanında darbe sadece askerin yönetime el koyması anlamına gelmiyor. Darbe, en genel anlamıyla bir ülkedeki anayasanın askıya alınması anlamına geliyor.

Wikipedia'nın İngilizce sayfası darbeyi, devlet aygıtlarının ordu veya toplumun farklı bir seçkin sınıfı tarafından ele geçirilmesi şeklinde tanımlıyor. Seçkin sınıf belli bir etnik grup ya da siyasi idolojiye sahip herhangi bir toplumsal sınıf veya örgütlenme -meşru siyasi partiler dahil- olabilir.

Türkiye tarihinde bolca başarısız darbe girişimi var

Başarılı ya da başarısız, darbe girişiminlerinden sonra toplumu neredeyse iç savaşa sürükleyen kutuplaşmalara rastlamak mümkün. Bunun en yakın örneği 2011'de başlayan Arap Baharı, Türkiye tarihindeki örnekleri de yukarıda bahsi geçen darbelerin sonrası yaşanan dönemler olarak verilebilir.

15 Temmuz'daki darbe teşebbüsü Türkiye'deki ilk başarısız darbe teşebbüsü değil. 20 Mayıs 1963'te Harp Okulu Komutanı Kurmay Albay Talat Aydemir'in başlattığı darbe girişimi radyoda bildirinin okunmasından kısa süre sonra bastırılmıştı.

Birkaç subay ve Harp Okulu öğrencilerinin desteğini alan Aydemir'in girişiminin başarısız olması, örgütlenmenin küçüklüğü olarak düşünülebilir fakat 1960'ta Adnan Menderes'in idamıyla sonuçlanan darbe 37 düşük rütbeli asker tarafından organize edildi.

Türkiye'deki tek başarısız ayaklanma 63'te Aydemir tarafından örgütlenen girişim de değil. 1957, 1962, 1969 ve 1971'de başarısız darbe girişimlerinde bulunuldu.

Darbeler iktidarın otoriterleşmesine ve toplumdaki kutuplaşmanın artmasına neden olabiliyor

Darbeler ya da darbe görünümlü diğer olaylar da denilebilir. Askeri darbeler dışında darbe görünümlü başka askeri ya da istihbarat kaynaklı provokasyonlar sonucu meydana gelen ayaklanmalar genellikle iktidardaki siyasi gücün devlet aygıtlarının tümünü kendinde toplaması ve demokrasinin en temel ilkelerinden biri kuvvetler ayrılığı ilkesinin ortadan kalkmasıyla sonuçlanabiliyor.

Bu yöntemlerden biri false-flag (sahte bayrak) denilen yöntem.

Türkçe Wikipedia'da sahte bayrak “gizli örgütlerin ya da istihbarat örgütlerinin halkı kışkırtmak ya da yönlendirmek amaçlı kendi yaptıkları bazı olayları hedefteki kişiler yürütüyor gibi göstererek kamuyu aldatmak için tasarladıkları gizli operasyonlar” şeklinde tanımlanıyor.

15 Temmuz darbe girişimiyle ilgili böyle birkaç komplo teorisi mevcut.

Başka bir yöntem ise özdarbe şeklinde tercüme edilebilecek self-coup.

Tarihte onlarca örneğine rastlanan self-coup'lardan iki tanesi Roma İmparatoru Julius Sezar'ın diktatörlüğünü ilan etmesiyle sonuçlanan süreç ve Napoleon'un kendini imparator ilan etmesiyle sonuçlanan İkinci Fransa Cumhuriyeti.

_​Jacques-Louis David, Napoleon'un taç giyme töreni (1805-07).

_

Sosyal medyada konuşulan konular arasında Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın bir özdarbe girişiminde bulunduğu ihtimali de yaygın komplo teorileri arasında.

Darbeye karşı olmak demokratik olmak mı?

Örneklerde de görüldüğü gibi bir darbenin karşısında durmak her zaman demokrasi kültürünün güçlenmesi ile sonuçlanmıyor.

Washington'daki Türkiye uzmanlarından Prof. Henri Barkey darbenin derinliğini anlamak için birkaç hafta geçmesi gerektiğini söylüyor. Barkey genellikle darbe sonrası yaşanan iç karışıklıklar ve toplumsal çatışmaların engellenmesi için Başbakanı ve Cumhurbaşkanı'nın şu an darbeye karşı olan muhaliflere yönelik birleştirici bir söylemle açılım gerçekleştirmesi gerektiğini ifade ediyor.