DEMOKRASİNİN İNFAZI: 27 MAYIS Yassıada'nın kadın mahkumları

AYNUR EKİZ - Türkiye tarihine "hukuk ayıbı" olarak geçen Yassıada makemelerinde, Meclis'teki 7 Demokrat Partili kadın milletvekili de yargılandı. Kamu görevinde bulunmaları yasaklanan kadın vekiller, 4-5 yıl arasında değişen hapis cezalarını Kayseri Cezaevi'nde çekti.

27 Mayıs 1960 darbesinin ardından Yassıada'da yargılanan Demokrat Partililer arasında kadın vekiller de bulunuyordu.

TBMM'de o yıl 8 kadın vekilden 7'si Demokrat Parti'ye, biri CHP'ye mensuptu.

CHP
Ankara milletvekili Ubeyde Eli dışındaki, DP'nin İzmir milletvekilleri Perihan Arıburun, Nuriye Pınar, İstanbul milletvekilleri Nazlı Tlabar, Necla Tekinel, Ayşe Günel, Bursa milletvekili Hilal Ülman ve Aydın milletvekili Piraye Levent çeşitli suçlardan Yassıada'da yargılandı.

Kadın vekillere yönelik suçlamalar, "Anayasayı İhlal Davası" ve "Gayrimeşru Servet İktisabı Davası"nda yoğunlaştı. Yassıada'da çeşitli baskılara ve kötü muameleye maruz kalan kadın vekiller, haksız kazanç davasından beraat ederken, Anayasayı İhlal Davası'ndan suçlu bulundu. Kamu görevinde bulunmaları yasaklanan kadın vekiller, 4 ile 5 yıl arasında değişen hapis cezalarını Kayseri Cezaevi'nde çekti.

Yassıada'ya sevk edilen ilk kadın milletvekilleri Nazlı Tlabar, Necla Tekinel, Perihan Arıburun, Nuriye Pınar ve Piraye Levent oldu. Necla Tekinel, adada hamile olduğunu öğrendi. Perihan Arıburun ise Hava Kuvvetleri Kumandanı olan kocası Tekin Arıburun ile nezarete alındı, bir müddet eşiyle aynı yerde tutuklu kaldı. Sorgu ve tahkikat sonucunda Tekin Arıburun tahliye edildi.

- Yassıada'ya ilk sevkedilen kadın vekil

Yassıada'ya ilk sevk edilen kadın vekillerden Piraye Levent, 1957 seçimlerinde Demokrat Parti'den Aydın milletvekili seçildi. İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi mezunu Levent, 1952 yılında DP İl İdare Heyetine girdi. TBMM’deki vekilliği döneminde Sağlık ve Sosyal Yardım Komisyonunda görev alan Levent, 2 çocuk annesiydi.

Selahiyet Kanunu ile iç tüzük tadilatına oy verdiği için Anayasayı İhlal Davası'nda yargılanan Levent, 5 yıl hapse mahkum edildi.

- Davasını satmamak için, kocasını avukatlıktan azletti

Ada'da hamile olduğunu öğrenen Necla Tekinel'in savunmasını kendisi gibi avukat olan eşi Hakkı Tekinel yaptı ve savunmalarda sık sık eşinin durumuna dikkati çekti. Duruşmalar devam ederken doğum için Yassıada'dan kısa bir süreliğine ayrılan Tekinel, bir erkek çocuk dünyaya getirdi. Doğumdan kısa bir süre sonra sütü kesildiği için bebeğinden ayrılmak zorunda kalan Tekinel, Yassıada'ya döndü.

Anayasayı ihlalden suçlanan Necla Tekinel, parti içinde yaptığı muhalefeti ve 20'ye yakın milletvekili ile altında imzası bulunan Menderes'e verdikleri mektubu, savunmasında delil olarak göstermek isteyen avukat eşi Hakkı Tekinel'i avukatlıktan azletti.

Tekinel, anayasayı ihlal suçundan 4 yıl 2 ay ağır hapis cezasına mahkum edilirken, yıllar sonra hapisten çıkınca yargılamalar sırasında gündeme gelen ve davasını satmamak adına savunmasında kullanmadığı mektubu yırtıp atacaktı.

- "Bilime ihanet etmemek" için verdiği rapor yüzünden yargılandı

Yassıada'da vekiller dışında yargılanan kadınlar da vardı.

İsmet İnönü'ye, 4 Mayıs 1959 günü İstanbul'a girişi sırasında Topkapı'da suikast tertiplendiği iddiasıyla açılan "Topkapı Olayları Davası" sanıklarından Kadriye Caymaz ve Ferdane Polat ile İstanbul Olayları sanıklarından Doçent Talia Bali Aykan'ın da adaya getirilmeleriyle Yassıada'da tutuklu kadın sayısı 10'a yükseldi.

İstanbul'da Beyazıt Meydanı'nda 28 Nisan 1960'ta çıkan olaylarda Turan Emeksiz isimli bir gencin "seken bir kurşunla hayatını kaybettiğine" ilişkin raporun altında imzası bulunan Doç. Dr. Talia Bali Aykan, Yassıada'da yargılandı.

Necla Tekinel'in oğlu Mehmet Tekinel, aynı zamanda hocası olan Talia Bali Aykan'ın yargılanmasına sebep olan bu kararını nasıl verdiğini, "Turan Emeksiz'in ölümüyle ilgili patolog aynı zamanda otopside 'sekme kurşun' raporu vermiş. 'Sekme kurşun öldürmüş, yani bilerek öldürülmemiştir.' diye. Onun üzerine 'Bunu polis bilerek öldürdü.' diye ona baskı yapıyorlar. Aslında Talia Bali Aykan da koyu CHP'li ama 'Ben bilime ihanet edemem sekme kurşunsa sekme kurşundur.' diye raporunda ısrar ettiği için o da Yassıada'ya gitmiş." sözlerine yer verdi.