Dini Özgürlükler Yasası Karadağ-Sırbistan ilişkilerini gerdi

PODGORİCA (AA) - KAYHAN GÜL/SAMIR KAJOSEVIC - Karadağ'da 1918 yılına kadar inşa edilmiş dini yapıların devletin mülkiyetine geçmesini öngören Dini Özgürlükler Yasası, ülkedeki Sırpların tepkisini çektiği gibi iki komşu Karadağ ile Sırbistan arasındaki ilişkilerde de gerilime neden oldu.

Karadağ Cumhurbaşkanı Milo Djukanovic'in aralık ayında imzaladığı yeni yasa, özellikle Sırp Ortodoks Kilisesi'nin (SPC) sert tepkisine neden olurken, SPC'ye bağlı Karadağlı Sırplar bir aydır ülkenin büyük şehirlerinde hükümeti protesto amacıyla ayinler düzenliyor.

İlk günlerde arbedelerin de yaşandığı, gözaltı ve yaralanmaların da olduğu protestolar yerini daha sakin yürüyüşlere bıraksa da tartışmalı yasa bu sefer de iki komşu ülke arasında diplomatik kriz yarattı.

- Ülkede iki Ortodoks kilisesi faaliyet gösteriyor

Balkanlar'ın nüfus bakımından en küçük ülkesi Karadağ'da, hali hazırda hem Karadağ Ortodoks Kilisesi'nin hem de Sırbistan merkezli SPC'nin faaliyet göstermesi, gerilimin bu noktaya gelmesinde etkili oldu.

Sırp, Hırvat, Sloven Krallığı'nın kurulmasıyla 1918'de kapatılan ve SPC'ye bağlanan Karadağ Ortodoks Kilisesi, 1993'te yeniden faaliyetlerine başlasa da bugün 620 bin civarındaki nüfusunun yüzde 30'a yakınını Sırpların oluşturduğu ülkede SPC de güçlü bir konumda bulunuyor.

Hükümet, yeni yasa ile Karadağ Ortodoks Kilisesi'nin kapatıldığı 1918'den önce inşa edilen dini yapıların devletin mülkiyetine geçmesini isterken, bünyesinde çok sayıda tarihi kilise ve manastır bulunan SPC, buna sert biçimde karşı çıkıyor. SPC, devletin, kilisenin malvarlığına zorla el koyacağını savunuyor.

Merkezi Sırbistan'ın başkenti Belgrad'da bulunan SPC'nin Karadağ'daki bu tutumu, iki ülke kurumları arasında da gerginliklere neden oluyor.

- Karadağ Dışişleri Bakanı: "Sırbistan iç işlerimize müdahale ediyor"

Karadağ Dışişleri Bakanı Srdjan Darmanovic, birkaç gün önce yaptığı açıklamada, Sırbistan'ın Karadağ'ın iç işlerine karıştığını savunarak, gelinen bu duruma bir an evvel çare bulunacağını söyledi.

Sırbistan Dışişleri Bakanı İvica Dacic'in "Karadağ'da Sırp karşıtı politika izleniyor" ifadelerine katılmadığını belirten Darmanovic, yeni yasanın uygulanması noktasında ülkedeki tüm dini topluluklarla anlaşmalar imzaladıklarını ve SPC'nin de bu anlaşmayı imzalaması gerektiğini vurguladı.

Devlet ile kilise ilişkisinin yasalarla düzenlenmesinin şart olduğunu vurgulayan Darmanovic, "Bu ne kadar zaman alacak göreceğiz. Her meselenin bir çözümü var." dedi.

- Diplomatik kriz

Karadağ Dışişleri Bakanlığından hafta başında yapılan açıklamada, Sırbistan'ın Podgorica Büyükelçiliğinde görevli bir maslahatgüzarın, Diplomatik İlişkiler Hakkında Viyana Sözleşmesi'ni açık şekilde ihlal ettiği belirtilirken, bu diplomatın Karadağ devlet kurumlarındaki toplantılara girişinin yasaklandığı kaydedildi.

Sırbistan da mütekabiliyet esasına dayanarak, Karadağ'ın Belgrad Büyükelçiliğinde görevli maslahatgüzarın Sırbistan kurumları ile yapılacak toplantılara katılmasını yasakladı.

Karadağ Dışişleri Bakanlığı, Podgorica'da görevli Sırp diplomatın yaptığı ihlaller nedeniyle uyarıldığını ve daha sonra kendisine yaptırım uygulandığını bildirirken, Belgrad'daki kendi diplomatlarına yönelik benzer bir uygulama yapılmasına sebep olmadığını savundu.

- Hükümet diyaloğa hazır

Karadağ hükümeti, imzalanan yasanın uygulanması noktasında SPC ile masaya oturmaya hazır olduklarını defalarca tekrarlasa da SPC tek şart olarak yasanın tamamen geri çekilmesini gösteriyor.

Karadağ İnsan ve Azınlık Hakları Bakanlığından AA'ya yapılan açıklamada, cumhurbaşkanının imzaladığı yasanın geri çekilmesinin mümkün olmadığı vurgulanırken, bu noktada yasanın uygulanması ile ilgili tarafların diyalog halinde olması gerektiği belirtildi.

Bakanlığın ve hükümetin, yasa imzalanmadan önce de SPC ile diyaloğa açık olduklarını defalarca bildiği aktarılan açıklamada, ülkedeki tüm dini topluluklar ile sürekli diyalog içinde olmak istedikleri vurgulandı.

Açıklamada ayrıca, "SPC'nin, yeni yasa ile hükümetin kilisenin malvarlığını zorla alıkoyacağı tezleri kesinlikle doğru değildir. Ülkedeki tüm dini toplulukların eşit hakları var. Devlet bu yasayı son derece medeni, adil ve net bir şekilde bu alanı düzenlemek amacıyla çıkarmıştır. Herhangi bir ayrımcılık söz konusu olamaz." ifadelerine yer verildi.

SPC'nin hukuk ekibinden Avukat Vladan Bojic ise hükümetin bu yasayı iptal etmesi için hala geç olmadığını savunurken, SPC'nin Karadağ Anayasa Mahkemesine başvurarak yasanın uygulanma tarihini uzatabileceğini dile getirdi.

Yeni yasa, Karadağ'ın 1918'de Sırp, Hırvat, Sloven Krallığı'na dahil olması öncesinde ülke sınırları içinde inşa edilen dini yapıların ve arazilerin, ayrıca o yıla kadar devlet mülkiyetinde olanların devletin mülkiyetine geçmesini öngörüyor. Yasada aynı zamanda, aksi ispat edildiği takdirde devletin kilise ve kilise arazilerine dokunmayacağı da belirtiliyor. Mülkiyet devir işlemlerinin, Ocak 2021'e kadar tamamlanması gerekiyor.