Dinleme yasasının kapsamı genişletildi

ANKARA (İHA) - AK Parti'nin emniyet kökenli Yalova Milletvekili Şükrü Önder'in, telekomünikasyon verilerini dinleyip, izleyip kayda alma konusunda MİT, Emniyet Genel Müdürlüğü (EGM) ve Jandarma Genel Komutanlığı'na yetki veren teklifi, Meclis İçişleri Komisyonu'nda kapsamı genişletilerek kabul edildi. Bu değişikliğe göre bugüne kadar varlığı hep tartışılan Jandarma İstihbarat Teşkilatı JİTEM'in artık resmen kurulmasına yasal dayanak oluşturacak teklifle açıkça jandarmaya "sorumluluk alanında istihbarat faaliyetlerinde bulunma" yetkisi verildi.

AK Parti'li Şükrü Önder'in yasa teklifi geçen hafta İçişleri Alt Komisyonu'na gönderilmişti. Geçtiğimiz Cuma günü alt komisyonun çalışmalarını tamamladığı belirtilmesine karşın, üst komisyonun bugün saat 13.00'da yapacağı toplantı dahi, henüz çalışmaların tamamlanamadığı gerekçesiyle gecikmeli olarak başladı. Bugünkü toplantıya MİT temsilcilerinin yanı sıra Jandarma İstihbarat Başkanı Tuğgeneral Mehmet Çörten ve EGM İstihbarat Daire Başkanı Sabri Uzun da katıldı. Zaman zaman sert tartışmaların yaşandığı toplantıyı CHP'li 2 milletvekili izlerken, Şükrü Önder'in de toplantıya katılmaması dikkat çekti.

AK Parti İstanbul Milletvekili Recep Koral, bugün görüşülen alt komisyon raporunun geçen haftaki görüştükleri metin olmadığını belirterek, bu duruma itiraz etti. Jandarma Genel Komutanlığı İstihbarat Başkanı Tuğgeneral Çörten, "Jandarmanın yurt genelinde dinleme yapabilmesini istiyoruz" demesi, komisyon üyeleri arasında tartışmaya yol açtı.

Tuğgeneral Çörten, "Özellikle terörle mücadele teröristlerin, başkalarının isimleriyle aldığı telefonlarla yaptıkları görüşmelerin yüzde 98'i şehirlerde gerçekleştiriliyor. Biz birebir operasyon birimine şu anda bunu söylüyor diye bilgiyi aktarıyoruz. Eğer görev bölgemiz sınırlanırsa yarın hakim savcı 'siz hangi yetkiyle polis bölgesine bakıyorsunuz' diyecek. Bu alan sınırı konarak jandarma neden sınırlandırılıyor? Özellikle terörle mücadele büyük sıkıntı yaratır" şeklinde konuştu.

AK Parti Hatay Milletvekili Fuat Geçen de, Tuğgeneral Çörten'in isteğini karşılayacak biçimde teklifte yer alan 'jandarma sadece kendi sorumluluk alanında istihbarat faaliyetlerinde bulunur' ibaresinin önüne 'görev ve' sözcüklerinin eklenmesi için önerge verdi. Ancak yoğun tartışmaların ardından önerge reddedildi. Önergenin geçmesi halinde jandarma, kendi görev alanı olan kırsal kesimin dışında, polis sorumluluk sahası olan şehirlerde de istihbarat faaliyeti yürütebilecekti. AK Parti'li Recep Koral, alt komisyonun geçen haftaki toplantısında kararlaştırılan metinde jandarmaya istihbarat yetkisi verilmediğini belirtti, teklifte öngörülen elektronik dinleme ve takip yapma yetkisinin, metnin bu haliyle "jandarmaya istihbarat yetkisi verilmesi"ne dönüştüğü uyarısında bulundu.

Koral, 'görev' ibaresinin eklenmesiyle telefon dinlemede 'jandarmanın tamamen sivillerle muhatap olacağını' da belirtti. Bu sırada Hakim Yüzbaşı Mehmet Şimşek, 'Jandarmanın zaten istihbarat yaptığını, bunun yetkisini de yasaların yorumlanmasından aldığını, hukukta yorum yönteminin de kullanıldığını' söyledi.

AK Parti'li Mehmet Çiçek de, istihbarat ve dinlemede görev ve sorumluluk alanlarının tanımlanmaması durumunda kaos yaşanacağı uyarısında bulundu. AK Parti'li Sinan Özkan da jandarmanın dinleme yetkisinin genişletilmesinin '3 Ekim sonrasındaki süreçte itiraz konusu olacağını, Avrupa'da da jandarmanın dinleme yapabildiğini, ancak orada sivil otoritenin denetiminde bulunduğunu' ifade etti.

EGM İstihbarat Daire Başkanı Sabri Uzun'un talebi üzerine, her üç kuruma da verilen 'telekomünikasyon yoluyla yapılan iletişimi tespit etme, dinleme ve kayda alma' yetkisi içerisine 'sinyal bilgilerini değerlendirme' de eklendi. Böylelikle, GSM telefonu kullanıcılarının bulundukları coğrafi konum anlık olarak istihbarat birimlerince saptanabilecek. GSM abonelerinin 'fatura bilgilerinin' de bu kapsamda değerlendirilerek edinilebileceği bildirildi.

Uzun'un fikrini söylemesi üzerine Türk Telekom'u temsilen gelen Celalettin Dinçer söz alarak, 'sinyal bilgisinin değerlendirilmesi' yetkisine karşı çıktı. Dinçer, "Bu iş disiplin altına alınmaya çalışılırken, bu getirilirse kurulacak merkez by-pass edilmiş olur" dedi. Bunun üzerine Sabri Uzun, "Benim şu an veya bir dakika sonra hedef şahsın bulunduğu, bulunacağı yeri öğrenebilmem için buna ihtiyacım var" demesi üzerine komisyon, AK Parti'den bu doğrultuda gelen önergeyi kabul etti.

Öncelikle jandarmaya da 'kendi sorumluluk alanında' istihbarat yapma yetkisi getiren teklifle, Başbakanlık'ta, telekomünikasyon yoluyla yapılan iletişimin saptanması, dinlenmesi, kayda alınması ve sinyal bilgilerinin değerlendirilmesinin denetimi ve koordinasyonu için, yasanın yürürlüğe girmesinden itibaren 6 ay içinde bir merkez oluşturulacak. Ulaştırma Bakanlığı'nın altyapısını hazırlamakla yükümlü olduğu merkezin kuruluş giderleri Telekomünikasyon Kurumu tarafından karşılanacak. Merkeze mal veya hizmet alımı Kamu İhale Yasası'na dahil olmayacak. EGM, jandarma ve MİT, görev alanlarıyla ilgili suçların işlenmesinin önlenmesi amacıyla hakim kararı veya gecikmesinde sakınca bulunan durumlarda ilgili birim amirinin yazılı emriyle dinleme ve takibi yapacak. Bu işlemler, Ulaştırma ve İçişleri Bakanlıkları'nın görüşleri alınarak Başbakanlık tarafından belirlenecek tek merkezce yürütülecek. Gecikmesinde sakınca bulunan durumlarda verilen yazılı emir 24 saat içinde yetkili ve görevli ağır ceza hakiminin onayına sunulacak. Hakim kararını en geç 24 saat içinde verecek. Sürenin dolması veya hakimin aksine karar vermesi halinde tedbir derhal kaldırılacak. Kararda ve yazılı emirde dinlenecek kişinin kimliği, iletişim aracının türü, kullandığı telefon numaraları veya iletişim bağlantısını saptamaya olanak sağlayan kodundan belirlenebilenler ile tedbirin türü, kapsamı ve süresi belirtilecek. Kararlar en fazla 3 ay için verilecek. Ancak bu süre üçer aylar halinde toplam bir yıla kadar çıkabilecek. Terörle ilgili suçlarda ise üçer aylık dimiler halinde sürekli dinleme yapılabilecek. Dinlemenin sona ermesi halinde dinleme kayıtları en geç 10 gün içinde yok edilecek ve bu durum tutanağa geçirilecek. Hakim kararı alınması koşuluyla teknik araçlarla izleme de yapılabilecek. Ayrıca kamu kurum kuruluşlarındaki mevcut bilgi-belgelerden de yararlanılabilecek. Kamu hizmeti veren kuruluşların, ihtiyaç duyulan bilgi-belgeleri, yasal nedenlerle veya "ticari sır" gerekçesiyle vermemesi halinde ancak hakim kararıyla bu belgelerden yararlanılabilecek. Bu kapsamdaki dinleme izleme kayıtlar istihbarat dışında kullanılamayacak. Bunların korunup saklanmasında gizlilik ilkesini ihlal edenler, görev sırasında bunu yapmış olsalar dahi doğrudan Cumhuriyet savcılarınca soruşturulacak. Bu faaliyetlerin denetimi, sıralı kurum amirleri ve Başbakan'ın özel olarak yetkilendireceği kişi veya komisyon tarafından yapılacak. Bununla ilgili olarak Başbakanlık üç ay içinde ayrı ayrı yönetmelikler hazırlayacak.