Dış ticarette tehlikeli viraj

ANKARA (ANKA) - İthalat artış hızının ihracatı yeniden geçtiği son iki ayda Türkiye dış ticarette yeni bir tehlikeli viraja girdi. Temmuz sonu itibariyle yıllık ithalat 154 milyar dolara, dış ticaret açığı ise 57 milyar dolara ulaştı.

Son beş yıldaki trendin aksine, bu yılın şubat-mayıs döneminde ithalatta aylık artış oranları ihracatın altında seyretmişti. Bu gelişmede yatırım ve tüketimdeki yavaşlama etkili olmuştu. TÜİK verilerine göre haziran ayında ise yeniden eski trende dönüldü, bu trend temmuzda da sürdü. Son iki aydaki ihracat artışları ithalata göre daha düşük çıktı.

YILLIK AÇIK 60 MİLYAR DOLARA YAKLAŞTI

Türkiye temmuz sonu itibariyle son bir yılda 97 milyar dolarlık ihracata karşılık, 154 milyar dolarlık ithalat gerçekleştirdi. Son bir yıllık dönemde dış ticaret hacmi 251 milyar dolara ulaşırken, 57 milyar dolar dış ticaret açığı verildi.

Yatırım ve tüketimdeki yavaşlamanın etkisiyle şubat-mayıs döneminde dış ticaret açığındaki büyümenin yavaşlaması, yıllık cari işlemler açığında az da olsa küçülmeye yol açmıştı. Hazirandan itibaren yeniden eski trende dönülmesi, mayıs sonu itibariyle yıllık bazda 32.3 milyar olan, haziran sonunda 32.8 milyar dolara yükselen cari işlemler açığının da büyümeye devam edeceğinin işaretini verdi.

2001 KRİZİ UNUTULDU Yüksek oranlı devalüasyon sonucu reel kur seviyesinin yakalandığı ve dış ticaret göstergelerinin görece normalleştiği, açığın katlanılabilir düzeylere indiği 2001 yılından sonraki dönemde dengeler yeniden tersine döndü, açıkta rekor bir büyüme yaşandı. 2001'den bu yana yıllık ihracat yüzde 209,9 artarken, ithalat yüzde 272, dış ticaret açığı 464,4 büyüme kaydetti.

Dış ticaret açığın toplam dış ticaret hacmine oranını ifade eden "nispi dış ticaret açığı"nın yüzde 13,9'dan yüzde 22,7'ye yükseldiği anılan dönemde, ihracatın ithalatı karşılama oranı ise yüzde 76'dan yüzde 63'e geriledi.

DÜŞÜK KUR ETKİSİ

2001 ekonomik krizi öncesinde uygulanan "baskılı kur" politikasının etkisiyle yaşanan ithalat patlaması Türkiye'nin dış ticaret ve cari işlemler açıklarını hızla büyütmüştü. 2000 yılında dış ticaret açığı 27 milyar dolara, açığın toplam dış ticaret hacmine oranını ifade eden "nispi dış ticaret açığı" ise yüzde 32.4'e kadar yükselmişti.

2001 yılında patlak veren krizde yaşanan yüksek oranlı devalüasyon ithalata sert bir fren yaptırarak, dış ticaret dengelerini görece normalleştirdi. 2000 yılında 27 milyar dolara ulaşan dış ticaret açığı, 2001'de 10 milyar dolar dolayına gerileyerek katlanılabilir düzeylere indi. Nispi dış ticaret açığı da yüzde 13.9'a geriledi.

SICAK PARA FAKTÖRÜ

2002 yılında da 15.1 milyar dolar olan dış ticaret açığı, 2003 yılından itibaren yeniden hızlı bir büyüme sürecine girdi. Türkiye'ye yüklü miktarlarda sıcak para girmesinin dövizi ucuzlatarak yeniden tüketim malı ve hammadde ithalatını patlatması sonucu dış ticaret açığı hızla büyüdü. 2002'den bu yana on kattan fazla artarak 90 milyar dolara ulaşan sıcak para hacmi, dövizi aşırı ucuzlatarak, ithal hammadde ve tüketim malını cazip hale getirdi. Bu gelişme de bir ithalat patlamasına yol açtı.
İhracatın da hızlı büyüdüğü bu süreçte, ithal hammaddeye bağımlılığın giderek artması nedeniyle ihracat artışı, ithalatı ve sonuçta dış ticaret açığını büyüten bir işlev gördü. Sonuçta ihracat arttıkça, ithalat daha yüksek oranlı bir artış gösterdi ve dış ticaret açığı hızla büyüdü. Dış ticaret açığı 2003 yılında 22.1 milyar, 2004'te 34.4 milyar, 2005'te 43.3 milyar, 2006 yılında 54 milyar dolara ulaştı. Bu yılın temmuz sonu itibariyle son bir yıllık dönemde ise açık 57 milyar dolara kadar yükseldi.
/**
Dış ticaret (Milyar $)
İhracat İthalat Denge Hacim İhrc./İth(%) N. d.t.açığı (%)
2000 27,8 54,5 -26,7 82,3 51,0 -32,4
2001 31,3 41,4 -10,1 72,7 75,6 -13,9
2002 36,1 51,6 -15,5 87,6 70,0 -17,7
2003 47,3 69,3 -22,1 116,6 68,3 -19,0
2004 63,2 97,5 -34,4 160,7 64,8 -21,4
2005 73,5 116,8 -43,3 190,3 62,9 -22,8
2006 85,5 139,5 -54,0 225,0 61,3 -24,0
2007
.Ocak 87,0 141,9 -54,9 228,8 61,3 -24,0
.Şubat 88,5 143,5 -54,9 232,0 61,7 -23,7
.Mart 90,1 145,1 -55,0 235,2 62,1 -23,4
.Nisan 91,9 146,4 -54,5 238,3 62,8 -22,9
.Mayıs 94,0 148,7 -54,7 242,6 63,2 -22,5
.Haz. 95,1 150,6 -55,6 245,7 63,1 -22,6
.Temm. 97,0 154,0 -57,0 250,9 63,0 -22,7
**/