Diyarbakır’daki HIV skandalı nikâh öncesi yaptırılması zorunlu testleri gündeme getirdi

Diyarbakır’da HIV taşıyıcısı 27 yaşındaki Ç.K. doğum için Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi’ne başvurmuştu. Genç kadının doğumuna, Kadın Hastalıkları ve Doğum Bölümü’ndeki yardımcı doçent girmeyi kabul etmedi. Diğer doktorlar da doğuma girmeyi kabul etmeyince, doğumu henüz 2 aylık asistan olan D.D. yaptı. Tecrübesi olmayan D.D.’nin eline ameliyat sırasında iğne battı. HIV enfeksiyonu kapma ihtimaline karşı D.D.’nin tedavisine başlandı, skandalla ilgili soruşturma da sürüyor. Genç kadının kocası, HIV virüsünü, evlenmeden 7 yıl önce çalıştığı İstanbul’da kaptığını açıkladı. Bu açıklama da nikâh öncesi yapılması zorunlu olan testleri yeniden gündeme taşıdı.

MEĞER İSTEĞE BAĞLI YAPILIYORMUŞ

Gazete Habertürk'ten Soner Özcan'ın haberine göre Türkiye’de evlilik öncesi istenen testler, 88 yıllık Umumi Hıfzıssıhha Kanunu’na dayanıyor. 1930’da çıkarılan yasada çiftlerden frengi, belsoğukluğu, yumuşak şankr, cüzzam ve akli ehliyetle ilgili belgeler isteniyor. Bunun dışında Hıfzıssıhha Kurulu kararıyla çiftlerin talasemi testi yaptırması da zorunlu kılınıyor. Yasaya göre, HIV, Hepatit B ve Hepatit C testleri ise zorunlu değil. Ancak Sağlık Bakanlığı yapılmasını öneriyor. Bu nedenle bazı aile hekimleri testin yapılmasını talep ediyor. Testi yaptırıp yaptırmamak çiftlerin isteğine kalıyor. HIV skandalında da ortaya çıktığı gibi yaptırmamak evlenmeye engel değil. Çiftler arasında davalara da konu olan testle ilgili konunun ilgilileri ise farklı görüşte. “Zorunlu olmalı” diyen de var, “Olmamalı” diyen de. Uzmanların görüşleri şöyle:

ZORUNLU OLMALI

‘TEDAVİYE YÖNLENDİRİR HAYAT KURTARIR’

Pozitif Yaşam Derneği Genel Koordinatörü Canberk Noyan Harmancı:

“Hastaların yüzde 70’i taşıyıcı olduklarını tesadüfen öğreniyor. Zorunluluk olmasın dersek binlerce insana tanı koyamamış olacağız. Aslında istenen testler sayesinde insanları tedaviye yönlendirerek hayatlarını kurtarmış oluyoruz. Bu nedenle testi tümden reddetmeyi uygun bulmuyoruz. Test yapılmalı ancak kişinin rızası olmadan bilgi verilmemeli. Evlilik öncesi testlerle ilgili mevzuat çalışması yapıldı ama onaylanmadı.”

‘TOPLUM SAĞLIĞI AÇISINDAN ZORUNLU OLMALI’

Antalya Hasta Haklarını, Çevre, Hayvan ve İnsan Haklarını Koruma Derneği (HAÇHİDER) Başkanı Sevgi Acar:

“Deşifre edilmemek kaydıyla evlenmeden önce HIV testi zorunlu olmalı. İsteyen yaptırır, isteyen yaptırmaz diye bir şey yok. Toplum sağlığı açısından yapılması gerekir. Hastanın toplumdan dışlanmaması adına kesinlikle deşifre edilmemeli. Hastanın haklarını korumak için deşifre eden kişiye ceza verilebilir. Yani çiftler, ‘HIV taşıyıcısıydı, o yüzden ayrıldım’ derse ceza alacağını bilmelidir.”

ZORUNLU OLMAMALI

‘MAHREMİYETAÇISINDANÖNEMLİ’

Akdeniz Üniversitesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Dilara:

“Bu tür hastalıklar evlenmeye engel değil. Çünkü etkin tedaviler var. Örneğin Hepatit B çiftlerden birinde varsa diğerini aşılayarak korumak mümkün. HIV açısından da yine korunma yöntemleri anlatılır, tedavi başlanır ve bulaştırıcılık çok düşürülür. Evlilik öncesi HIV testi faydalı ancak testler zorunlu olamaz. Testlerin pozitifleşme süresi farklılık gösteriyor. Ayrıca konu, kişisel haklar ve hasta mahremiyeti açısından önemli.”

‘KESİNLİKLE ZORUNLU OLMAMALI’

Hacettepe Üniversitesi HIV/AIDS Araştırma ve Tedavi Merkezi (HATAM) Yönetim Kurulu Üyesi Dr. Aygen Tümer:

“Kesinlikle zorunlu olmaması gerekiyor. Enfeksiyon bulaştıktan sonra en erken 1 ayda ortaya çıkar. Eskiden bu süre daha uzundu. Artık bir ayda tanı konulabiliyor. Fakat bu süre daha da uzayabiliyor. Enfeksiyon testten bir gün önce bulaştıysa bir sonuç alamazsınız. Herkese bu testin yapılması maliyet açısından da yük getirir. Bu nedenle Avrupa ülkelerinde olduğu gibi sadece risk grubundaki kişilere uygulanabilir. Fakat çiftlere evlenmeden önce cinsellikle ilgili danışmanlık hizmeti verilebilir.”

HIV TESTİ NEREDE YAPILIYOR?

HIV testi hem kamu hem özel hastanelerde yapılıyor. Devlet hastanelerinde ücretsiz ve 45 günde sonuç çıkıyor. Özel hastaneler test için 190 lira ücret alıyor ve sonuç 2 hafta sonra veriliyor.

16 BİN 600 KİŞİYE TANI KONULDU

Türkiye’de ilk HIV vakasının bildirildiği 1985 yılından bu yana 16 bin 644 kişiye HIV tanısı konuldu. Bunlardan 1590’ının AIDS evresinde olduğu belirtildi. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerine göre; HIV taşıyıcısı son 5 yılda yüzde 452 arttı. DSÖ’ye göre enfeksiyon, bazı Afrika ülkelerinden sonra en çok Türkiye’de artıyor. Tanı konulan kişilerin büyük kısmı İstanbul, Ankara, İzmir, Antalya, Kocaeli, Bursa gibi büyük illerde bulunuyor.