Diyet Hapları: Gerçekten Yararlılar Mı?

Lynn Grieger, Diyetisyen, Sertifikalı Diyabet Eğitmeni

Diyet haplarıyla ilgili reklamlar her yerde; televizyonda, radyoda, dergilerde, gazetelerde ve hatta internette. Samimi bir şekilde övgüler yağdırarak, inanılmaz öncesi-ve-sonrası fotoğraflarıyla ve kaçınılmaz geri ödeme garantisiyle sizi baştan çıkarıyorlar. Tek yapmanız gerekense, hemen en son, en moda, artık kilo sorununuzu mutlaka çözecek olan şişe içindeki bu mucizeyi satın almak!

Ağır olun. Bu pazarlama oyunlarına kanmadan önce gerçekleri öğrenin.

Diyet haplarını kullanırken son derece dikkatli davranmanız için pek çok neden var. Bu hapları kullanarak biraz kilo verebileceğiniz doğru olsa da, ürünü kullanmayı bıraktığınızda kilolar geri döner. Bu kısa yoldan kilo verdiren yöntemlerin çoğunda, düşük kalorili bir diyet ve bir egzersiz programı uygulamanız gerektiğine dair küçük puntolarla yazılmış bir tavsiye bulunur ki; bunları yaparak ilaca gerek kalmadan zaten kilo verirsiniz. Takviye ürünler genellikle nizama çok uygun olmadıklarından, diyet haplarının içindeki etken maddelerin muhteviyatı üründen ürüne büyük ölçüde değişebilir.

Daha da endişe verici olanı ise, tüm diyet haplarının tehlikeli yan etkilerinin olması. Reçeteli ilaç kullanan herkes, kilo verdiren bir takviye ürün kullanmadan önce doktoruna danışması gerektiğini bilir. Ancak ilaç kullanmayan sağlıklı kimseler bile, diyet haplarından kaynaklanan sağlık sorunları yaşayabilirler. Özet olarak, fazla kilolarınızı “eriteceğini” iddia eden herhangi bir şeyi kullanmadan önce mutlaka doktorunuza danışın.

Gene de diyet hapı kullanmayı düşünüyorsanız, etken maddelerin neler olduğunu görmek için ürün etiketini okuyun ve iddia ettikleri şeylerin bir temele dayanıp dayanmadığını, ürünün tehlikeli olup olmadığını kontrol edin.

Metabolizma hızlandıran, yağ yakan, karbonhidratları ve yağı bloke eden, vs. takviyelerle ilgili bilgi alın.

---

Metabolizma Hızlandırıcılar
Efedra
FDA (Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi), güvenilirliği hakkında ciddi şüpheler olduğundan efedrayı 2003 Aralık’ında yasakladı. Diyet haplarının muhteviyatına baktığınızda artık efedrayı göremeseniz de, ma huang ve diğer diyet takviye ürünlerinde (genellikle de kafeinle beraber kullanılırlar ki, bu yan etkileri arttırır) efedrin, norefedrin, psödoefedrin, metilefedrin ve norpsödoefedrin gibi efedra benzeri bileşikler bulabilirsiniz. Efedranın sebep olduğu tüm tehlikeler, bu bileşiklerde de mevcuttur: Yüksek tansiyon, düzensiz kalp atışı, uykusuzluk, asabiyet, baş ağrısı, felç, nöbet, felç, kalp krizi ve hatta ölüm. En iyisi, bu maddeleri içeren tüm ürünlerden uzak durmaktır.

Sinefrin
FDA efedrayı yasakladıktan sonra, diyet hapı üreticileri daha güvenli bir alternatif için kolları sıvadılar. Böylece turunç meyvesinden elde edilen bir madde olan sinefrin ortaya çıktı. Acı portakal, ekşi portakal, yeşil portakal ve zhi shi olarak da adlandırılır. Sinefrinin vücuttaki etkisi tıpkı efedra gibidir; sadece yüksek tansiyon ve çarpıntı gibi potansiyel yan etkiler sinefrinde daha az görülür. Klinik araştırmalar sinefrinin aslında iştahı azaltıp metabolizma hızını az da olsa attırabileceğini gösteriyor; özellikle de kafein ya da aksöğüt gibi uyarıcılarla birlikte kullanıldığında. Tabii yüksek tansiyonu ya da kalp problemi olan kimse bu maddeleri doktoruna danışmadan kullanmamalı.

Kafein
Kafein, bazı kişilerin kilo vermesine yardımcı olabilir; çünkü metabolizmayı az da olsa hızlandırır ve iştahı da azaltabilir. Pek çok diyet takviye ürününde bulunur: Yerba mate, kakao özü, aksöğüt kabuğu, gotu kola ve guarana diyet haplarında kullanılan ve kafein içeren maddelerden bazılarıdır. Bunların hepsi tansiyonu yükseltebilir, uyku bozukluklarına yol açabilir ve çarpıntı yapabilir.

Bladderwrack
Tiroidi uyarıp metabolizmayı hızlandırdığı düşünülse de, ‘bladderwrack’in kilo üzerinde herhangi bir etkisi olup olmadığına dair kesin bir kanıt yok. Aslında iyot içerdiğinden, ‘bladderwrack’ kullanmak, tiroid bezinize zarar verebilir.

Garcinia cambogia
Hidroksisitrik asit adı da verilen ‘garcinia’, doğal bir meyve asididir. Uzmanlar, iştahı azaltması ve metabolizmayı hızlandırması konusunda anlaşmazlığa düşmektedirler. Yan etkileri az olduğundan (en belirgini mide bulantısı), bazı kişiler için faydalı olabilir; ama yararlı olduğunu destekleyen yeterli kanıt yoktur.

Yeşil çay
Kulağa gerçek olamayacak kadar iyi gelse de, bu kez iddiaları destekleyen araştırmalar var: Yeşil çayda bulunan “kateçin” adı verilen madde, kalp hastalıkları ve kanser riskini azaltarak kilo vermeye yardımcı oluyor. Günde dört ila 10 fincan yeşil çay içmenin muhtemelen hiçbir yan etkisi yok ve iştahınızı azaltıp metabolizmanızı hızlandırabilir. Kafeine karşı hassasiyetiniz varsa, standart ‘catechin’ içeren kafeinsiz yeşil çay bulmaya çalışın. Asprin, ya da pıhtılaşma önleyici bir ilaç kullanıyorsanız, yeşil çay içmeden doktorunuza danışın.

---

Yağ Yakanlar
Krom Krom, iki ucu keskin bir kılıca benzer. Amerikalıların yüzde 90’a varan bir kısmı, günlük besin tercihlerinden yeterince krom almazlar ve krom takviyesi, trigliserid ve kan şekeri seviyelerinin düşürülmesine yardımcı olabilir. Bazı araştırmalar, günlük olarak alınan 400 mcg’lik kromun kilo kaybına katkıda bulunacağını gösteriyor. Ancak yüksek dozlarda alındığı takdirde, krom pikolinat DNA değişikliklerine, böbrek yetmezliğine ve kas hasarına sebep olabiliyor. Tüm bu faktörler göz önüne alınırsa, günde 50 ila 200 mcg krom almak güvenli görünüyor ve bazı kimselere de faydası dokunabilir.

Pirüvat Pirüvatın az kalorili bir diyetten daha çok kilo kaybı sağladığı kanıtlanmıştır; ama ancak bir kilo kadar. Yalnız bu araştırmalarda kullanılan günlük pirüvat miktarı 25 ila 50 gramdır. Oysa çoğu diyet hapında, tablet başına kullanılan miktar 250 ila 1500 miligramdır. Bir gram 1000 miligrama denk olduğundan, 250 mg pirüvat içeren bir üründen her seferinde 100 tablet yutmalısınız ki, yarar sağlayabilesiniz. Siz en iyisi paranızı spor salonu üyeliğine yatırın.

Kersetin Kersetin etkili bir kan inceltici ve antioksidandır; ama vücudunuzun yaktığı yağ miktarını arttırması ve kilo vermenize yardımcı olması tartışılır. Eğer tansiyon ve pıhtılaşma sorununuz varsa, kersetin içeren ürünlerden kesinlikle uzak durun.

---

**Karbonhidrat Bloke Edenler

Amilaz inhibitörleri**
Protein ağırlıklı diyetler gibi, karbonhidrat bloke eden haplar da kilo vermedeki son trendlerden biri. Bunların çoğu, vücutta karbonhidratı parçalayan bir enzim olan amilazı engelleyen molekülleri, yani bir tür amilaz inhibitörünü içerir. Bunları içerik listesinde, ‘phaseolus’ -fasulye- (bazen ‘phaseolus vulgaris’ -kuru fasulye- , ya da ‘phaseolamin’ -fasulye proteini konsantresi- olarak da geçebilir), kuru fasulye özü, ya da buğday amilaz inhibitörü adı altında görebilirsiniz. Teoriye göre, karbonhidrat parçalanmaz, emilemez ve böylece vücuda kalori temin edemez. Amilaz inhibitörleri, yediğiniz tüm karbonhidratın tamamının emilimini engelleyemese de, kilo kaybı sağlayacak kadarını ortadan kaldırabilirler. Olumsuz yanı nedir peki? Sindirilmeyen karbonhidratın yan etkileri; gaz, vücutta şişme ve ishaldir.

**Yağ Bloke Edenler

Kitosan**
Kabuklu böceklerin ezilmiş kabuklarından elde edilen kitosan, pek çok yağ bloke edicinin temel içerik maddesidir. Tükettiğiniz yağın bir kısmını emerken, bunun karşılığını gaz, vücutta şişme, ishal ve yağda çözünen vitaminlerin emiliminin azalması ile ödersiniz. Ayrıca insanlar üzerinde yapılan araştırmalara göre, kitosan kilo vermede çok da etkili değildir.

---

Diğer İddialar

DHEA DHEA (ya da dehidroepiandrosteron) kilo vermeye yardımcı olabilecek bir steroid hormonudur. Ancak kilo kaybını sağlayacak kadar yüksek dozlarda tüketmek kanser riskini arttırır. DHEA, tiroid ilacı kullananlara önerilmez ve her hormonda olduğu gibi, mutlaka doktor gözetiminde kullanılmalıdır.

Gymnema “Gymnema”, Hindistan ve Güneydoğu Asya’da kan şekeri seviyesini düşürmek için kullanılan bir bitkidir. Bazı kişilerde iştah ve tatlıya duyulan arzuyu da azaltabilir ki; bu da kilo kaybı sağlayabilir. Şeker hastasıysanız, kan şekerinizi etkileyebileceğinden, gymnema içeren herhangi bir ürün kullanmadan mutlaka doktorunuza danışın.

Karnıyarık Otu (Psilyum) Karnıyarık otu, kabızlığı önlemesiyle tanınan lifli bir takviye üründür (metamucil karnıyrık otundan yapılmıştır). Yiyeceklerinizdeki posayı arttırarak iştahı azalttığı ve dolayısıyla kilo kaybı sağlandığı iddia edilmektedir. Ancak bu konuda yapılan tek araştırma da, bu otun kilo vermeye bir katkısı olmadığını göstermektedir. Ayrıca fazla kullanımı, gaz ve vücudun şişmesi gibi mide ve bağırsak rahatsızlıklarına sebep olur. Bunun yerine tam tahıllar, sebze ve meyvelerle baklagilleri seçmek daha iyi olacaktır.