DNA ile uyumlu ilaçlarla 'tıpta yeni bir dönem' başlayacak

Bazı ilaçlar farklı insanlarda tamamen etkisiz ya da ölümcül olabiliyor çünkü her beden, ilacın içindeki maddelere farklı tepki gösteriyor. Bu nedenle insanların genetik kodlarıyla eşleşen tedaviler, tıp dünyasında yeni bir dönem başlatacak.

İngiliz Farmakoloji Topluluğu ve Royal College of Physicians'a göre genetik testler, ilaçların vücudunuzda ne kadar etkili olduğunu tespit edebilir.

Genetik kod ya da DNA, vücudun nasıl çalıştığıyla ilgili bir kullanım klavuzu. DNA ile eşleşen ilaçlarla ilgilenen bilim dalı ise işlevsel genomik olarak biliniyor.

Gençken yeni epilepsi ilacına tepki gösteren derisinin üçte ikisini kaybeden Liverpool'dan Jane Burns, işlevsel genomik testi desteklediğini söylüyor ve ekliyor:

"Eğer hayatınızı kurtarıyorsa o zaman bu inanılmaz bir şey."

Onun epilepsi ilacı cildi etkileyen ve genetik kodunda belli bir mutasyonla doğanlarda daha çok görülen Stevens-Johnson sendromuna yol açtı. Kendini "çok şanslı" olarak gören Burns iyileşebildi ancak yeni ilaçlar denemekten korkuyor.

Neredeyse herkesi etkiliyor

Jane'in yaşadıkları nadir gibi görülebilir ancak İngiliz Farmakoloji Topluluğu'ndan Prof. Mark Caulfield, neredeyse herkesin (Her 100 kişiden 99,5'inin) genetiğinde bir ilacın işe yaramasını engelleyecek ya da vücutta zarara sebebiyet verecek bir değişiklik olduğunu belirtiyor.

Örneğin İngiltere'de 5 milyondan fazla insanda ağrı kesici olarak kullanılan kodein işe yaramıyor çünkü onların genetik kodları kodeinin içindeki morfine ulaşmayı sağlyan enzimleri içermiyor.

Her 500 kişiden birinin genetik koduna göre, gentamicin antibiyotik kullanılması işitme duyusunu kaybetme riski taşıyor.

İşlevsel genomik halihazırda bazı ilaçlar için kullanılıyor. Geçmişte, kullananların yüzde 5-7'si HIV ilacı abacavire karşı tepki gösteriyordu ve bazıları hayatını kaybetti. İlacı yazmadan önce insanların DNA'sı üzerinde test yapılması ise bu riski sıfıra indirdi.

Bilim insanları İngiltere'de en çok reçeteye yazılan 100 ilacı inceledi ve bunların 40 tanesinin yazılması için halihazırda genetik testin kullanılabileceği teknolojinin var olduğu ortaya çıktı.

Genetik analiz yaklaşık 100 sterline mal oluyor ve sadece bir kan ya da tükürük örneği alınarak yapılabiliyor.

Testlerin gelecek yıl İngiltere Ulusal Sağlık Hizmetleri'nde (NHS) yer alması planlanıyor.

Şu anda hedef bu 40 ilaçtan biri reçeteye yazılırken test uygulayabilmek. Uzun vadede ise doğar doğmaz genetik testin yapılması ya da 50'lerdeki rutin kontrollerin bir parçası haline getirilmesi gibi planlar var.

• İnsan kanında ilk kez mikroplastik tespit edildi
• Menopozdaki kadınların hayatını kolaylaştırmak nasıl mümkün olur?
• Covid 19: Dünya büyük açılmaya hazır mı?

Liverpool Üniversitesi'nden Prof. Munir Pirmohamed, "Artık 'Tek bir ilaç herkese uyar' mantığından kişiye özel bir yaklaşıma doğru yönelmemiz gerekiyor" diyor, güvenliği ve etkililiği artırmak için doğru ilacın, doğru dozda verilmesi gerektiğini vurguluyor:

"Şu an yaptığımız şey ilaç dünyasında yeni bir dönemin başlangıcı olacak çünkü hepimiz farklı bireyleriz ve ilaçlara karşı duyarlılığımız değişiklik gösteriyor."

Prof. Pirmohamed, yaşlandıkça ve daha çok ilaç kullanmaya başladıkça 70'li yaşlarındakilerin kullandığı en az bir ilacın gentik kodlarından etkilenme şansının yüzde 70 olduğunu belirtiyor.

NHS Başkanı David Prior, bu durumun ilaç dünyasında çığır açacağını, "geleceğin" işlevsel genomik biliminde olduğunu ve "2022'ye uyan yeni, modern, kişiselleştirilmiş sağlık sistemini kurmaya yardım edeceğini" söylüyor.