Dünyada 2019 böyle geçti (3)

Hindistan’ın, nüfusunun çoğunluğu Müslümanlardan oluşan Cammu Keşmir eyaletinin özel statüsünü kaldırarak iki birlik toprağına ayırması 2019 yılının üçüncü çeyreğine damgasını vurdu.

Çin'in Hong Kong özel idari bölgesinde düzenlenen yönetim karşı protestolarda havalimanının işgali, Suudi Arabistan’ın milli petrol şirketi Aramco’ya yönelik silahlı İHA saldırısı, Mısır’da ilk defa Cumhurbaşkanı Abdulfettah es-Sisi aleyhinde gösteri düzenlenmesi, İspanyol STK Open Arms’ın Akdeniz’de kurtardığı 123 düzensiz göçmenin Avrupa Birliği (AB) ülkeleri tarafından istenmemesi, söz konusu dönemde en fazla dikkati çeken siyasi olaylar oldu.

Aynı dönemde, Güneydoğu Asya'daki aşırı yağışların yol açtığı sel ve heyelanlar, Brezilya'nın Amazon bölgesinde çıkan 72 binden fazla yangın, Bahamaları vuran Dorian Kasırgası, özellikle temmuz ayında kaydedilen aşırı sıcaklar, Kongo Demokratik Cumhuriyeti’nde 1 yılını dolduran Ebola ile Güneydoğu Asya ülkelerinde görülen dang humması salgınları dünyada endişeye neden oldu.

Eylül sonunda Ebola ölümlerinin 2 bini geçtiği yılın üçüncü çeyreğinde, Güney Asya'da haziran-eylüldeki muson yağışlarının yol açtığı sel ve heyelanlarda Hindistan, Nepal ve Bangladeş'te 500'e yakın kişi yaşamını yitirdi.

Çin'in Hong Kong Özel Yönetim Bölgesi'nde haziran ayında başlayan protestolar da 3 ay boyunca hız kesmeden devam etti.

2019'un temmuz, ağustos ve eylül aylarında şu önemli gelişmeler yaşandı:

TEMMUZ

1 Temmuz

- İran yönetimi, zenginleştirilmiş uranyum limitini nükleer anlaşmada belirtilen 300 kilogram stok limitinin üstüne çıkardı.

2 Temmuz

- Batı Afrika ülkesi Nijerya'nın Benue eyaletinde bir tankerde meydana gelen patlamada 60 kişi öldü.

- Libya'da General Halife Hafter'e bağlı güçlere ait uçakların başkent Trablus'un doğusunda, düzensiz göçmenlerin bulunduğu bir barınma merkezine yönelik saldırısında 6'sı çocuk 53 kişi öldü, 130 kişi yaralandı.

4 Temmuz

- İngiltere'ye bağlı Cebelitarık Özerk Yönetimi, Suriye'ye yönelik ambargoları ihlal ettiği gerekçesiyle İran tankerini alıkoydu.

8 Temmuz

- Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM), Kongo Demokratik Cumhuriyeti'ndeki isyancı M23 hareketi lideri Bosco Ntaganda'yı savaş suçu ve insanlığa karşı suç işlemekten mahkum etti.

11 Temmuz

- Srebrenitsa soykırımının 33 kurbanı daha Potoçari Anıt Mezarlığı'nda toprağa verildi.

17 Temmuz

- Irak'ın Erbil kentinde bir restorana düzenlenen silahlı saldırıda Türkiye'nin Erbil Başkonsolosluğunda görevli bir diplomat ile bir Irak vatandaşı öldü. Saldırıyı düzenleyen terörist 3 gün sonra yakalandı.

- Dünya Sağlık Örgütü, Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nde Ebola salgınının Kuzey Kivu eyaletinin en büyük kenti Goma'ya sıçraması üzerine küresel acil durum ilan etti.

- ABD Savunma Bakanlığı (Pentagon), Türkiye'nin, S-400 alımından dolayı F-35 projesinden çıkarılması sürecini başlattı.

19 Temmuz

- İran Devrim Muhafızları Ordusu, Hürmüz Boğazı'nda İngiltere'ye ait Steno Impero adlı petrol tankerini alıkoydu.

- ABD'deki İran yaptırımları davasında suçlu bulunan eski Halk Bankası Genel Müdür Yardımcısı Mehmet Hakan Atilla serbest bırakıldı.

22 Temmuz

- Rusya ve Esed rejiminin İdlib Gerginliği Azaltma Bölgesi sınırları içerisindeki Marratinnuman ve Serakib ilçesinde yer alan pazar yerlerine düzenlediği saldırılarda 50 kişi öldü.

24 Temmuz

- Sudan'da Genelkurmay Başkanı Haşim Abdulmuttalib önderliğindeki bir grup subayın darbe girişimi bastırıldı.

25 Temmuz

- Tunus Cumhurbaşkanı Baci Kaid es-Sibsi (93), başkent Tunus'ta tedavi gördüğü hastanede hayatını kaybetti.

- Filistin, İsrail ile yapılan tüm anlaşmaları askıya aldı.

26 Temmuz

- NASA’nın Geçiş Halindeki Öte Gezegen Araştırma Uydusu (TESS), uzaydaki keşif yolculuğunun ilk yılını tamamladı. TESS, uzayın dünyanın güney yarım küresinden görülen kesimi Güney Gökleri'nde varlığı doğrulanan 21 öte gezegen keşfetti.

28 Temmuz

- Batı Afrika ülkesi Nijerya'nın kuzeydoğusundaki Borno eyaletine bağlı Nganzai köyünde Boko Haram’ın cenaze törenine saldırısında 65 kişi hayatını kaybetti.

29 Temmuz

- Brezilya'nın kuzeyindeki Altamira hapishanesinde çıkan ayaklanmada 57 mahkum öldü.

30 Temmuz

- Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) Devlet Başkan Yardımcısı, Başbakanı ve Dubai Emiri Şeyh Muhammed bin Raşid Al Maktum'un karısı Prenses Haya, sığındığı İngiltere'de kocasına karşı "korunma" talep etti.

31 Temmuz

- ABD yönetimi, İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif'i yaptırım listesine aldı.

AĞUSTOS

1 Ağustos

- ABD, ticaret savaşı içinde olduğu Çin ürünlerine 1 Eylül'den geçerli olmak üzere yüzde 10 ek vergi koydu.

2 Ağustos

- Rusya'nın 3 Temmuz'da çekildiği Orta Menzilli Nükleer Kuvvetler Anlaşması'ndan (INF) ABD'nin de çekilmesiyle INF sona ermiş oldu.

- Bilim insanları, Güneş Sistemi'nin de içinde bulunduğu Samanyolu Galaksisi'nin üç boyutlu haritasını çıkardı.

4 Ağustos

- Uçan kaykayın mucidi Fransız Franky Zapata, Fransa ile İngiltere'yi ayıran Manş Denizi'ndeki Dover Boğazı'nı uçarak geçti.

5 Ağustos

- Hindistan, Cammu Keşmir'in özel statüsünü kaldırarak iki birlik toprağına ayırdı. Kararın ardından Hint güvenlik güçleri, Cammu Keşmir'de asayiş operasyonlarını ve halk üzerindeki baskıları yoğunlaştırdı, sokağa çıkma yasağıyla internet, telefon ve ulaşımda yasaklar getirildi.

- Avrupa Birliği'nin (AB) iklim değişikliği gözlemleme kurumu, Temmuz 2019'un kayıtlara geçen en sıcak ay olduğunu bildirdi.

8 Ağustos

- Kırgızistan'da yolsuzluk suçlamasıyla dokunulmazlığı kaldırılan eski Cumhurbaşkanı Almazbek Atambayev, evine düzenlenen operasyonda gözaltına alındı.

9 Ağustos

- Myanmar'ın güneydoğusundaki Mon eyaletinde şiddetli yağışların neden olduğu toprak kaymasında 69 kişi yaşamını yitirdi.

10 Ağustos

- Çin'de etkili olan Lekima Tayfunu'nda 56 kişi öldü, 16 kişi kayboldu.

- Tanzanya'nın doğusundaki Morogoro kentinde bir petrol tankerinin patlaması sonucu en az 69 kişi yaşamını yitirdi.

12 Ağustos

- Hong Kong havalimanında, 4 gündür süren protestolar nedeniyle binlerce uçuş iptal edildi.

13 Ağustos

- İran, yüzde 4,5 seviyesindeki zenginleştirilmiş uranyum stokunun 370 kilograma ulaştığını açıkladı.

16 Ağustos

- Beşşar Esed rejimi ve Rusya'nın İdlib'in güneyine saldırılarında Kurban Bayramı boyunca yerinden edilen 124 bin civarındaki sivil Suriye-Türkiye sınırındaki kamplara göçtü.

- ABD Başkanı Donald Trump, yardımcılarıyla yaptığı görüşmelerde Grönland'ı satın alma konusunu gündeme getirdi. Danimarka ve Grönland’ın tepkisi üzerine Trump, Kopenhag ziyaretini erteledi.

17 Ağustos

- Sudan'da askeri yönetim ile sivil muhalif koalisyon arasında nisan ayından bu yana süren otorite krizini resmen bitiren ve Geçici Sivil Yönetim düzenlemelerini içeren Anayasal Bildiri anlaşması imzalandı.

- Afganistan'ın başkenti Kabil'de bir düğünde düzenlenen intihar saldırısında, kadın ve çocukların olduğu 80 kişi hayatını kaybetti.

20 Ağustos

- Suudi Arabistan tarihinde ilk defa, kadınların erkek vasilerinin izni olmadan yurt dışına seyahat etmesine olanak tanınmaya başlandı.

21 Ağustos

- AB üyesi 5 ülke, 19 gündür denizde bekleyen Open Arms gemisindeki düzensiz göçmenleri almayı kabul etti.

- Dünyanın en büyük yağmur ormanlarının bulunduğu Brezilya'da, bir yılda 72 bin 843 orman yangını meydana geldiği bildirildi. Son 3 haftada yoğunlaşan yangınlar, tüm dünyayı harekete geçirirken, Brezilya Devlet Başkanı Jair Bolsonaro, G7 ülkelerinin 20 milyon avroluk yardım teklifini reddetti.

23 Ağustos

- ABD, Çin'in Amerikan ürünlerine getirdiği ek gümrük vergilerine misilleme olarak, bu ülkeye yönelik gümrük vergilerini yüzde 5 artırdı.

- ABD'de sigara kullananlarda yaz aylarında ortaya çıkan gizemli akciğer hastalığı sebebiyle ilk kez bir kişi hayatını kaybetti. Yıl sonunda bu sayı 52’ye, vaka sayısı ise 2 bin 409’a ulaştı.

25 Ağustos

- ABD Dışişleri Bakanlığının Filistin'i yaklaşık 3 ay önce internet sayfasındaki "bölgeler ve ülkeler" listesinden çıkardığı ortaya çıktı.

27 Ağustos

- NASA, dünyayla çok daha az irtibat kurularak derin uzay seyahatine olanak tanıyacak Derin Uzay Atomik Saati'ni çalıştırdı.

28 Ağustos

- İklim değişikliğine karşı başlattığı öğrenci eylemlerinin sembolü haline gelen 16 yaşındaki İsveçli aktivist Greta Thunberg, Birleşmiş Milletler (BM) İklim Zirvesi'ne katılmak için Avrupa'dan 15 gün önce açıldığı sıfır karbondioksit emisyonlu yelkenliyle Atlantik Okyanusu'nu geçerek New York'a ulaştı.

29 Ağustos

- NASA, Hubble uzay teleskobunun halefi olan James Webb'in parçalarını birleştirdi.

- Kolombiya'da 2016 yılında hükümetle barış anlaşması imzalayan Kolombiya Devrimci Silahlı Güçleri, yeniden silahlanma kararı aldı.

31 Ağustos

- Hindistan'ın doğusundaki Assam eyaletinde 1,9 milyon kişi, yasal sakinleri belirlemek ve yasa dışı göçmenleri ayıklamak için oluşturulan nihai vatandaşlık listesinin dışında bırakıldı.

EYLÜL

1 Eylül

- Yemen'in Zamar kentinde Husilerin alıkoyduğu kişilerin tutulduğu hapishaneye Suudi Arabistan öncülüğündeki koalisyon güçlerinin düzenlediği hava saldırılarında 156 kişi öldü, 50 kişi yaralandı.

- Kategori 5 seviyesindeki Dorian Kasırgası, Bahamalar ve ABD'nin güney Atlantik kıyılarında etkili oldu. Bahamalar'da 3,4 milyar dolar zarara yol açan Dorian en az 73 kişinin ölümüne, yüzlerce kişinin kaybolmasına neden oldu.

2 Eylül

- ABD Afganistan Özel Temsilcisi Zalmay Halilzad, Taliban ile prensipte uzlaşıya varıldığını, anlaşma şartları yerine getirilirse, 135 gün içinde ülkedeki 5 üssü terk edeceklerini, ilk etapta 14 bin askerden 5'ini çekeceklerini bildirdi.

5 Eylül

- Sudan’da nisan ayındaki askeri darbenin ardından 39 aylık geçiş döneminin ilk hükümeti kuruldu.

6 Eylül

- İngiltere'de parlamentonun üst kanadı Lordlar Kamarası, ülkenin AB’den anlaşmasız ayrılmasının (Brexit) önünü kesecek tasarıyı onayladı.

7 Eylül

- Hindistan Uzay Araştırma Örgütü (ISRO), uzay aracı Chandrayaan-2'nin iniş modülü Ay yüzeyine 2,1 kilometre yaklaşmışken, modül ile irtibat kesildi. Vikram 2 gün sonra bulunsa da görev ömrü içerisinde modül ile bağlantı kurulamadı.

- ABD, bir ABD askerinin de öldüğü Kabil'deki saldırı nedeniyle Taliban'la devam eden barış görüşmelerini durdurdu.

11 Eylül

- Filipinler'de bu yıl dang humması nedeniyle hayatını kaybedenlerin sayısı 1000'i aştı.

12 Eylül

- Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nin güneydoğusundaki Tanganyika Gölü yakınlarında meydana gelen tren kazasında en az 50 kişi yaşamını yitirdi.

14 Eylül

- Suudi Arabistan'ın milli petrol şirketi Saudi Aramco'ya ait iki tesise silahlı insansız hava aracıyla (SİHA) saldırı düzenlendi. Aramco, petrol üretimini geçici olarak durdurdu. Suudi Arabistan, Husilerin saldırıda İran yapımı silahlı İHA'lar kullandığını öne sürse de bu kanıtlanamadı.

16 Eylül

- Sudan'da aşırı yağışlar nedeniyle yaşanan sel felaketinde ölü sayısı 85’i geçti.

- BM, Myanmar hükümetinin Arakanlı Müslümanlara karşı şiddet eylemlerinin "soykırım niyetiyle" yapıldığının yeni delillerle pekiştiği ve hükümetin Müslümanlara karşı "sistematik ve geniş çaplı insanlık dışı eylem ve zulmünün" sürdüğünü duyurdu.

20 Eylül

- Mısır'ın başkenti Kahire'de ve ardından 5 vilayette bazı meydanlarda ilk defa Cumhurbaşkanı Abdulfettah es-Sisi aleyhinde gösteri düzenlendi. Gösteri sonrasında binden fazla kişi gözaltına alınarak sorgulandı.

23 Eylül

- Endonezya'nın doğusundaki Papua eyaletinin Wamena kentinde bir lise öğretmeninin Papua yerlisi öğrencilere ırkçı hakarette bulunduğu söylentisi üzerine kentte düzenlenen gösterilerde çıkan çatışmada en az 30 kişi yaşamını yitirdi, 72 kişi yaralandı.

24 Eylül

- Çad'ın kuzeyinde bir altın madeninde meydana gelen çökme sonucu 52 kişi hayatını kaybetti.

- Merkez üssü Pakistan kontrolündeki Azad Keşmir'in Yeni Mirpur kenti olan 5,8 büyüklüğündeki depremde 40 kişi öldü, 172'si ağır 680 kişi yaralandı.

26 Eylül

- Hint kadın örgütlerinin Hindistan kontrolündeki Cammu Keşmir'de yaptığı araştırmaya göre, bölgenin özel statüsünün kaldırıldığı 5 Ağustos'tan bu yana 13 bin genç erkek kayboldu.

- Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed Bin Selman gazeteci Cemal Kaşıkçı'nın 2 Ekim 2018'de vatandaşı olduğu Suudi Arabistan'ın İstanbul Başkonsolosluğunda vahşice katledilmesinin sorumluluğunu üstlendi.

28 Eylül

- Suudi Arabistan, hac ve umre ziyaretleri dışında tarihinde ilk kez 49 ülke vatandaşına turist vizesi verileceğini açıkladı.

29 Eylül

- Suudi Arabistan Kralı Selman bin Abdulaziz'in yakın korumalarından Tümgeneral Abdulaziz bin Beddah el-Fağım, arkadaşı Memduh Al Ali tarafından vurularak öldürüldü.

30 Eylül

- Peru Devlet Başkanı Martin Vizcarra, çoğunluğu muhaliflerin elindeki yasama organı Kongre'yi feshetti. Kongre de Vizcarra’yı azletti ancak ordu Devlet Başkanı'na desteklerini bildirdi.