Efendi kelimesinin kökeni nedir? Efendi Türkçe kökenli mi?

Arapça'da ve Orta Yunanca'da farklı ses dizilimleriyle kullanıldığı bilinen efendi kelimesinin Türkçe kökenli olup olmadığı sıklıkla sorgulanır. Bu ifadenin yer aldığı en eski kaynaklarda Rum papazları için kullanılan bir unvan olduğu belirlenmiştir. Türk Dil Kurumu güncel sözlüğünde bu ifadenin kökeni, cümle içerisindeki kullanımı ve farklı anlamları açıklanmıştır. Dolayısıyla efendi anlamı, kökeni ve eskimiş kullanımları üzerine detaylı bilgiler sunulmalıdır.

Efendi kelimesinin kökeni nedir?

Türkçe'de ikinci derecede bir unvan olarak kullanılan efendi ifadesinin Arapça'da afandī şeklinde geçtiği bilinir. Tarihi kaynaklar incelendiğinde bu kelimenin Bizans’ta saygı ünvanı olarak kullanıldığına rastlanmıştır. Yine Orta Yunanca'da yer alan “avthentis” kelimesinin kökünden türetildiği belirtilen efendi sözcüğünün geçmişte bey, hazret, üstat anlamlarına geldiği söylenebilir.

Günümüzde kadınlar için hanımefendi, erkek bireyler için ise beyefendi sözcüklerinin yaygın olarak kullanıldığı bilinir. Eski Türkçe'de özellikle eğitim görmüş kişiler, alimler, şehzadeler ve din adamları için kullanılan bu ifade zaman içerisinde mecaz anlamlar da kazanmıştır. Ayrıca ünlem olarak kullanılabilen efendi kelimesinin kökeni incelenirken TDK güncel sözlüğü kapsamındaki bilgiler ele alınmalıdır.

Tarihi kaynaklarda farklı dönemlerde çeşitli yapısal değişimlere uğrayarak kullanıldığı görülen efendi kelimesi Rumca kökenlidir. Nitekim bu ifadenin tarihteki en eski kaynaklarda Rum papazlarına hitap eden bir saygı terimi olarak geçtiği saptanmıştır. Dolayısıyla “Efendi Türkçe kökenli mi?” diyerek araştırma yapan kişilere aktarılması gereken doğru yanıt “hayır” olarak öne çıkarılmalıdır.

Efendi kelimesinin anlamı nedir?

Cümledeki konumuna ve kullanım amacına göre isim, sıfat, ünlem türünde olabilen efendi kelimesinin Rumca'dan dilimize geçtiği bilinir. Efendi TDK güncel sözlüğündeki tanımları toplamda 7 tanedir. Hem ikinci derecede bir unvan hem de kişiyi olumlu bir şekilde niteleyen sıfat olarak kullanılabilen efendi ifadesinin anlamları merak edilir. Bu bağlamda güncel çevrim içi sözlük aracılığıyla erişim sağlanan efendi kelimesinin anlamları aşağıdaki gibi belirtilmelidir:

1. Efendi (isim): Günümüzde bey ünvanından farklı olacak şekilde özel isimlerin ardından kullanılan ikinci derecede bir ünvan.
2. Efendi (isim): Sözü geçen veya buyruğu geçen kişi.
3. Efendi (isim): Koca kelimesinin temel kullanımının eş anlamlısı.
4. Efendi (ünlem): Hizmetli kimselere seslenilirken kullanılan bir söz.
5. Efendi (ünlem): Erkek bireyler için kullanılan bir seslenme sözü.
6. Efendi (sıfat, mecaz): Nazik, görgülü ve kibar olan kimse.
7. Efendi (isim, eskimiş): Eğitim görmüş kimseler için özel isimlerin ardından kullanılan bir ünvan.