Ejder meyvesi nedir? Ejder meyvesinin faydaları nelerdir? Pitaya Türkiye'de nerede yetişiyor?

Ejder meyvesi yada pitaya, anavatanı Meksika'dan dünyanın birçok yerine yayılmış kaktüsgillerden biridir. Farklı çeşitleri olan ejder meyvesi son birkaç yıldır Türkiye'de Mersin ilinde yetiştirilmeye başlandı. Pitaya'ya ejder meyvesi denmesi İngilizce'den gelmektedir. Esasında ingilizcedeki dragon fruit kelimesi de ejder meyvesinin Asya dillerindekinin tercümesidir. Çince huǒ lóng guǒ "ateş ejderhası meyvesi" ve lóng zhū guǒ "ejderha mücevheri meyvesi", Vietnamca thanh long (yeşil ejderha), Endonezce buah naga "ejderha meyvesi" olarak da adlandırılır. Bunun yanında çeşitli toplumlarca çilek armudu gibi adlarla anılmaktadır.

EJDER MEYVESİ (PİTAYA) NEDİR?

Ejder meyvesi, bilimsel anlamda Hylocereus cinsi çeşitli kaktüs türlerinin tatlı pitaya olarak adlandırılan meyvesidir. En önemlisi ve yaygın olanı da Hylocereus cinsinden olanlardır. Ancak bu cinsin yanında dünyada çeşitli halklarca Stenocereus ekşi pitaya cinsinden kaktüs türlerinin meyvesi de bu adla bilinmekte ve çeşitli ülkelerde bu türün meyveleride kültür olarak yetiştirilmektedir. Dahası bir kısım bilim insanları Hylocereus cinsinin bağımsız bir cins olarak değil, Stenocereus ailesi içerisinde göstermektedir. Buna ilaveten Perulularca (Cereeae) cinsi nadir bulunan Peru elma kaktüsü (Cereus repandus), da pitaya adıyla tanınmaktadır.

Hylocereus türü ejder meyvesi üreten kaktüslerin anavatanı Meksika, Orta Amerika ve Güney Amerika dır. Ayrıca Asya'da Endonezya, Güney Cava, Tayvan, Vietnam, Tayland, Filipinler, Sri Lanka, Malezya, yeni olarak Bangladeş 'de üretimi yapılmakta ve kültür türleri yetiştirilmektedir.. Ayrıca Okinawa, Hawai, İsrail, kuzey Avustralya ve Güney Çin'de de yetiştirilmektedir. Son yıllarda Türkiye'nin Mersin ilinde az miktarda üretilmeye başlamıştır.

Ejder meyvesi, sadece geceleri çiçek açar. Büyük beyaz kokulu çiçekleri tipik şeklinden ötürü ay çiçeği veya gecenin kraliçesi olarak da anılır. Tatlı pitayalar krem gibi bir etli kısma ve lezzetli bir tada sahiptir. Ayrıca, bahçe bitkisi olarak dışarıda, salon çiçeği olarak da evlerde yetiştirilmektedir.

EJDER MEYVESİNİN TÜRLERİ

Stenocereus (Ekşi pitaya), Amerika'nın kurak bölgelerinde yenen ve ihraç edilen bir türdür. Tadı çok ekşi ve ferahlatıcıdır. Doğa yürüyüşçülerinin de gözdesidir. Bilinen Ekşi Pitaya ya da pitaya agria (S. gummosus) Sonora Çölünde Kızılderililerin önemli bir besin kaynağıdır. Kuzeybatı Meksika'da Seri halkı hâla büyük özen gösterdikleri bu meyveyi hasat etmektedirler, bu bitkiyi ziix is ccapxl – "ekşi meyveye sahip şey" diye adlandırırlar. Bu tür meyveye sahip türler S. queretaroensis ve Hançer kaktüsü (S. griseus), önemli bir besin kaynağıdır. Tatlı tipte meyveler üreten ve tatlı pitaya diye adlandırılan ve pitaya ile karıştırılan Org borulu kaktüs (S. thurberi) meyvesi(ool diye Serilerce adlandırılır) ise bu bölgedeki yerlilerce fazla büyük miktarlarda yetiştirilmez. Bu cinsin meyvesi Hylocereus meyvelerinden daha tatlı kavun tadı gibidir ve bunun yanında geleneksel tıpta kullanılmaktadır.

(Cereeae) cinsi nadir bulunan Peru elma kaktüsü (Cereus repandus), Perulularca pitaya adıyla tanınmaktadır.

EJDER MEYVESi AĞACI ÜRETİMİ NASIL YAPILMALI?

Ejder meyvesinin etinden ayrılan tohumlar kurutulup depolanır, ideal olan kusuru olmayan ve olgunlaşmış meyvelerdir. Tohumlar kompost ya da karışım toprakta eğer salon bitkisi olarak yetiştirilecekse iyi büyütülürler - sık ekimden genelde yaklaşık 11 ile 14 gün aradı bir sürede bitkiler çimlenir. Kaktüs oldukları zaman boyunca aşırı sulamadan kaçınılması gerekir. Gelişimleri devam ettikçe bu tırmanıcı Ejder meyvesi bitkisi, tırmanacak bir yerler aramakta bazal kökleri yanında yan yardımcı kökler oluşturmaktadır. Ejder meyvesi ağacı, 4,5 kilogram gibi bir ağırlığa ulaştığında çiçeklerini görmeye başlayabilirsiniz.

Pitaya kaktüsleri geceleri çiçek açıp,çiçekleri sabahleyin solar. Yarasa veya güve gibi yaratıkları bitki diğer bir pitaya ile tozlaşma için kullanmaktadır. Kendi kendine tozlaşma, meyve üretimine neden olmaz bu durum evde bu kaktüsleri yetiştirenleri zorlamaktadır. Zira meyve için bir değil 2 tane bitkiye gereksinim vardır. Bununla birlikte bitki gerekli büyüme ortamında 3 ila 6 kez çiçek açabilir. En önemlisi diğer kaktüsler gibi eğer sağlıklı bir gövde, sap kısmı bitkiden kopup toprağa gömülürse bu durumda bu gövde köklenip ayrı bir bitki oluşturabilir. Bu da üreme ve Ejder meyvesi için kestirme bir yoldur.

Ejder meyvesi bitkisi, 40 dereceye kadar sıcakları ve çok kısa süreli soğukları kaldırabilir. Ancak uzun süreli dondurucu soğukları kaldıramaz.

Hylocereus ortalama yağış alan kuru tropikal iklimlerde yaşamaya adapte olmuştur. Ejder meyveleri çiçeklenmeden 30 ila 50 gün sonra kaktüs gibi ağaçlarda oluşur. Yılda 5-6 ürün bu bitkiden alınabilir.Vietnam'da her yıl hektar başına 30 ton ürün alan çiftlikler bulunmaktadır.

EJDER MEYVESİ ÇEŞİTLERİ

Tatlı pitayalar kösele gibi, hafif lifli bir kabuğa sahip olup 3 türe ayrılmıştır.

Hylocereus undatus (kırmızı pitaya) Beyaz etli kısma,kırmızı kabuğa sahiptir. En sık rastlanan "ejder meyve"lerini üreten türdür.

Hylocereus costaricensis (Kosta Rika pitayası, sıklıklada H. polyrhizusolarak da adlandırılır) Kırmızı kabuk ve kırmızı etli kısma sahiptir.

Hylocereus megalanthus (sarı pitaya, Selenicereuscinsi içinde sıklıkla değerlendirilebilmektedir.) Beyaz deri sarı kabuğa sahiptir.

Kolombiya 'dan Avustralya'ya yapılan ilk ihracatlar Hylocereus ocampensis (tahmini olarak kırmızı meyveli) ve Cereus triangularis (tahminen sarı meyveli) idi. Ancak yine de tam olarak bu durum bilinmemektedir.

Ejder meyvelerinin ağırlığı 150 ile 600 gram arasındadır ancak bazen 1 kilograma varan meyvelerede rastlanabilmektedir. Meyveler toplandıktan sonra 7 °C de %80 - %90 nemde muhafaza edilmelidir.

EJDER MEYVESİ NASIL YENİLİR?

Tüketimi için Ejder meyvesi kesilir ve etli yüzey açığa çıkarılır. Meyve dokusu siyah ve çıtır tohumlarının varlığı nedeniyle kiviye benzetilir. Etli kısım çiğ olarak yenebilir ve hafif bir tatlılık verir kalori yönüde azdır.

Pitayanın damak temizleme haricinde güçlü tad içeren meyvelerle birlikte yenmemesi tavsiye edilir. Tohumları etli kısımla birlikte yenir, çıtır, fındık gibi bir tad verir. Lipidler yönünden zengindir, fakat ancak çiğnenirse hazmedilebilir.

Pitaya meyve suyu ya da şarap yapımında ya da diğer içecekleri tadlandırma, tad sağlamak için kullanılabilir.Çiçekleri yenilebilir veya çayı yapılabilir. Meyvenin kabuğu kesinlikle yenmez ve eğer çiftliklerde üretilmişse pestisitlerle kirletilmiş bile olabilir.

Kosta Rika'da çok fazla kırmızı etli pitaya yemenin pseudohematuriaya (yalancı idrarda kanamayı düşündüren kırmızı renk oluşumu) neden olduğu tespit edilmiştir.

EJDER MEYVESİNİN BESİN BİLGİLERİ

100 g olgun pitaya'nın (bunun 55 gramı yenebilir) günlük besin değerleri aşağıdadır :

Su 80-90 g
Karbonhidrat 9-14 g
Protein 0.15-0.5 g
Yağ 0.1-0.6 g
Lif 0.3-0.9 g
Kül 0.4-0.7 g
Kalori: 35-50
Kalsiyum 6–10 mg
Demir 0.3-0.7 mg
Fosfor 16 – 36 mg
Karoten (Vitamin A) traces
Tiyamin (Vitamin B1) traces
Riboflavin (Vitamin B2) traces
Niasin (Vitamin B3) 0.2-0.45 mg
Askorbik asit (Vitamin C) 4–25 mg

Bu değerler kültür cinsleri,türleri ve yetiştirme şartlarına göre değişiklik gösterebilir.

EJDER MEYVESİNİN FAYDALARI

Ejder meyveleri, içerdikleri vitaminler, minareller ve lifli yapısı nedeniyle birçok faydası sayılmaktadır. Genelde kırmızı kabuklu pitayalar C vitamini kaynağıdır. Pitayalar lif ve mineral yönünden zengindir, örneğin fosfor ve kalsiyum. Genelde kırmızı pitayalar bu yönden zengin olarak bilinir, sarılar bunun arkasındadır. Tohumlar çoklu doymamış yağ asidi yönünden zengindir ve genelde kırmızı ejder meyveleri çok az doymuş yağ asidi içerir.
Pitayalar ayrıca önemli miktarda fitoalbumin, antioksidan, kanseri önleyici serbest radikaller içerir.

DİYABETİKLERİN VAZGEÇEMEDİĞİ MEYVE

Tayvan'da, diyabetikler bu ejder meyvesini yüksek diyet lifi içermesi nedeniyle pirinç yerine kullanırlar. Pitaya vücuttan Ağır metal toksin atılımını hızlandırdığı ve kolesterol ile tansiyonu düşürdüğü iddia edilmektedir. Düzenli yemenin kronik solumum yolu rahatsızlıklarına iyi geldiği iddia edilmektedir.