Ek fiilin yazılışı – Ünlü ve ünsüz harflerle biten kelimelerde ek fiil nasıl yazılır?

Ek fiiller, çekim ekleri olarak da bilinir. Duruma göre ek olarak geldiği kelimeyle bitişik veya ayrı kullanılır. Yazım kurallarına uymak için, ek fiilin yazılışı hakkında bilgi sahibi olmak önemlidir. Türkçede farklı görevleri bulunan ek fiillerin yazımı ile alakalı birtakım kurallardan söz etmek mümkündür.

Ek Fiil Nedir?

Ek fiiler, sonuna geldiği isimleri yüklem yapan eklerdir. Çoğunlukla bitişik olarak yazılan ek fiiler, aynı zamanda büyük ve küçük ünlü uyumuna da uyar. Türkçede isimlerin sonuna gelerek o isimlerin yüklem olarak kullanılmasını sağlar. Bunun dışında basit zamanlı fiilleri, birleşik zamanlı fiile çevirir. Hem isimleri yüklem yapması hem de basit zamanlı fiileri birleşik zamanlı fiile çevirmesi, ek fiilin görevleri olarak tanımlanır. “İdi, imiş ve ise” ekleri, ek fiillere örnek olarak gösterilebilir.

Ek fiilin geniş zaman, geçmiş zaman, miş’li geçmiş zaman ve şart kipi olmak üzere toplam dört çekimi vardır.

Ek fiilin geniş zamanı: Ek fiillerin geniş zamanlı kipe göre çekiminde; “ım, im, um ile dır, dir, dur ve dür” şahıs eklerinin kullanımı önemlidir. Buna “delidir” kelimesindeki “dir” ekini ve “gelecektir” kelimesindeki “tir” ekini örnek gösterebiliriz.

Ek fiilin di’li geçmiş zamanı: Ek fiillerin di’li geçmiş zamanlı kipe göre çekiminde; “dı, di, du, dü ile tı, ti, tu, tü” ekleri kullanılır. Di’li geçmiş zaman, adından da belli olacağı üzere eskide kalan bir durumu ifade etmek tercih edilir. Buna “Kıştı, Bolu’daydım” kelimelerini örnek gösterebiliriz. Kıştı kelimesine “tı” eki, Bolu’daydım kelimesine ise “idi” eki gelmiştir.

Ek fiilin miş’li geçmiş zamanı: Bu kategoride ise kelimelerin sonuna “mış, miş ile muş, müş” ekleri gelir. Örnek olarak karanlıkmış (karanlık imiş), semtmiş ( semt imiş) gibi kelimeleri gösterebiliriz.

Şart kipi: Yazım kurallarında "sa" ve "se" şart kipi eklerinin kullanımı oldukça önemlidir. Bu kategoride ek fiilin nasıl kullanıldığına örnek verecek olursak; iyiyse (iyi ise), çamurluysa (çamurlu ise), kaldıysa (kaldı ise) gibi sözcükleri sıralayabiliriz.

Ünlüyle Biten Kelimelerde Ek Fiilin Yazılışı

Ünlüyle (sesli harf) biten sözcüklerde kullanılan ek fiiller, kalınlık ve incelik uyumuna uygundur. Bu tür sözcükler birleşik bir şekilde yazıldığında araya “y” harfi girer. “Y” harfi kaynaştırma ünsüzü olarak tanımlanır. Bu şekilde kullanılan ek fiillerde “i” ünlüsü düşer.

Örnek verecek olursak;

• Yaşlı ise – yaşlı(y)sa
• Akıllı idi – akıllı(y)dı
• Birinci imiş – birinci(y)miş

Ünsüzle Biten Kelimelerde Ek Fiilin Yazılışı

Ünsüzle (sessiz harf) biten kelimelerde kullanılan ek fiillerde de “i” ünlüsü düşer. Özellikle kelimeler bitişik halde kullanıldığı zaman büyük ünlü uyumuna uyar. Örnek verecek olursak:

• Bekâr ise – bakarsa
• Güzel idi – güzeldi
• Gider ise – giderse
• Gelir ise - gelirse

Özel İsme Gelen Ek Fiil Nasıl Yazılır?

Özel isimlerde kullanılan ek fiiller, kesme işareti ile ayrılarak yazılır. Örnek verilmesi gerekirse;

• Seni soran Ahmet’miş. Burada “Ahmet imiş” yerine “i” ünlüsü düşerek kesme işareti kullanılır.
• Ali geçen gün Kayseri’deydi. “Kayseri'de idi” yerine araya “y” kaynaştırma harfi girmiş ve “i” ünlüsü düşmüştür.