En Detaylı Egzama Rehberi: Nedir? Neden Olur? Nasıl Geçer?

Sebepleri ve tedavi çeşitleri egzamanın türüne göre değişse de bugün kesin çözüm vaat eden bir tedavi biçimi ne yazık ki mevcut değildir. İlaç tedavisi, krem vb. çeşitli yöntemler denenerek hastanın cildinin en iyi tepki verdiği yöntem ile tedaviye devam edilir.

EGZAMA NEDİR?

Tıp literatüründe adı "dermatit" olan egzama, kimi zaman genetik, kimi zaman da dış faktörlerden kaynaklanan iltihaplar sonucu deride oluşan kabarcık, soyulma, yara vb. deformasyonların adıdır. Vücutta en yaygın görüldüğü bölgeler avuç içleri, parmak araları ve ayak tabanlarıdır fakat vücudun tamamında egzamaya rastlanılması mümkündür. Belirtiler egzamanın çeşidine göre farklılık gösterse de genelde derinin su toplaması ve ardından oluşan kabarcıkların patlayarak yaralara dönüşmesi söz konusu olur. Kaşıntılı yaralar oluşabilir. Bu yaraların kaşınması deride kalıcı izler bırakabileceği için kaşımamaya çalışmak daha doğrudur.

"Egzama bulaşıcı mı?" sorusuna cevaben egzama için kısmen bulaşıcı yorumu yapılabilir. Eğer kişinin genetik yatkınlığı varsa egzamalı birine dokunmak, kullandığı tarak vb. kişisel bakım araçlarını kullanmak egzamaya sebep olan bakterilerin taşınmasını sağlayarak egzamayla sonuçlanabilir. Ancak bu kesin olarak bulaşacak demek değildir. Egzamanın bulaşma ihtimaliyle alakalı vücudun bağışıklık sisteminin ne kadar güçlü olduğuna göre değişen bir olasılıktan söz etmek mümkündür.

EGZAMA ÇEŞİTLERİ NELERDİR?

Egzama çeşitleri nedenler ve deride meydana gelen tepkilere göre sınıflandırılır.

1. Atopik dermatit (alerjik egzama)
Atopik dermatitin sebebi çok büyük oranda genetik yatkınlıktır. Egzama ailenin yetişkin insanlarında yaygın olarak görülüyorsa yeni doğan bebeklerde de görülme ihtimali çok yüksektir. Bebeklerde egzama oluşumunda genelde atopik dermatit teşhisi konulur.

Belirtiler kaşıntılı, büyük alanlara yayılmış kızarıklardır. Ellerde, dirseklerde ve iç bacakta görülür. Yüzde egzama olarak görülmesi de yaygındır, bununla birlikte bebeklerin yanaklarında patlak verebilir.

Teşhisi önemlidir çünkü atopik dermatit kendi başına bir rahatsızlık olmasının yanında astım, mide rahatsızlıkları, bağışıklık sistemi rahatsızlıkları gibi çeşitli hastalıkların habercisi olabilir.

2. Seboreik dermatit
Halk arasında "yağlı egzama" olarak da bilinen seboreik dermatit ciltte yağ salgılanmasının çok olduğu burun, saç derisi, kaşlar, sakalların bulunduğu bölgeler ile birlikte göğüs ortası, kulaklar gibi bölgelerde görülür.

Sık alkol kullanımı, kötü beslenme, stres ve psikolojik sorunların da yol açabileceği seboreik dermatit kronik bir rahatsızlıktır; yani kesin çözümü yoktur. Düzenli ilaç kullanımı ile ataklar baskılanabilir ancak hayatın hemen her aşamasında tekrar etme tehlikesi vardır.

Çocuklarda kulakta egzama oluşumu tehlikeli başka rahatsızlıkların belirtisi olabileceği için en yakın zamanda bir uzman görüşüne başvurulmalıdır.

Saçta egzama oluşumuna karşı düzenli olarak kortizonlu ilaç kullanımı önerilir, bu ilaçlar saç derisindeki soyulma ve kaşıntıyı engelleyerek kepeklenme sorununu da çözebilir. Bazı dermo-kozmetik markalarının egzama şampuanı gibi ürünleri vardır ancak içerdikleri kimyasalların cildinize zarar vermeyeceğinden emin olmadan, doktorunuza danışmadan kullanmanız tavsiye edilmez.

3. Kontakt egzama
Cildin belirli bir ya da birkaç maddeyle teması sonucunda tepki vermesiyle oluşan kaşıntılı kabarcıklardır. Belirli kumaş türleri; sıvı sabun, deterjan, çamaşır suyu, ıslak mendil gibi temizlik maddeleri; oje, aseton gibi kişisel bakım malzemeleri kontakt egzamaya sebep olabilir.

Çeşitli ilaçlarla tedavisi yapılabilir ancak kontakt egzamada tedaviden ziyade korunma önemlidir. Vücudun bir kez tepki verdiği maddeleri hayatınızdan çıkartarak kontakt egzama belirtilerini sıfıra indirebilirsiniz.

4. Numuler egzama
Cildin çeşitli yerlerinde madeni para büyüklüğünde kaşıntılı, kızarıklık ve yaraların oluşması ile kendini gösterir. Oldukça ciddi boyutta kaşıntılara sebep olan yaraların altında yatan sebep henüz bilinmemekle birlikte kesin çözüm niteliğinde bir tedavisi de ne yazık ki mevcut değildir. Egzama kremi ya da ilaçları doktorunuz tarafından tavsiye edilmesi halinde deneyebilirsiniz.

5. Asteatotik egzama
Derinin üst tabakasındaki nemini ve yağını kaybetmesi sonucu oluşur. Çok sık banyo yapmak, cildi kurutan, kil içerikli maske vb. bakım ürünlerini çok fazla kullanmak bu duruma sebebiyet verebilir.

Özellikle bacakların ön kısmında ve kollarda kuru, beyaz deri soyulmaları ve derin çatlamalar olarak belirti verir. Temiz içerikli nemlendirici ürünlerin kullanımı belirtilerin azalmasına yardımcı olabilir. Havanın soğuması ve kurumasından dolayı daha çok kış aylarında yaygın olarak görülür.

6. Gravitasyonel egzama
Bacakta ve ayakta egzama görülmesinin sebebi yüksek oranda gravitasyonel egzamadır. Bacaklarda varis oluşumuyla başlar ve kahverengi-mor lekeli kabuklanmalar şeklinde belirtiler verir. Diğer yaygın belirtileri kaşıntı, kuruluk, su toplaması, derinin sertleşmesidir. Doğum yaptıktan sonra kadınlarda yaygın olarak görülür.

7. Hebra egzaması
Kasıklarda, uyluk ve kuyruk sokumunda çok yaygın olarak görülen bir çeşit mantarlı iltihap hastalığıdır. Erkeklerde daha sık görülür. Girintili çıkıntılı, kaşıntılı kabarcıklar şeklinde belirti verir, bazen bu kabarcıkların etrafı su toplayarak oldukça rahatsız edici bir his yaratır.

Egzama ilaçları yerine mantar ilaçlarıyla tedaviye daha güçlü cevap verdiği görülmüştür.

8. Edinsel egzama
Görüntü bakımından kurdeşen hastalığına oldukça benzer, siğil gibi kaşıntılı kızarıklıkların oluşmasına sebep olan egzama türüdür. Oldukça nadir görülür, sebebi genelde vücudun bir besine ya da solunan havadaki bir bakteriye tepki vermesidir. Maddenin vücutta yarattığı etki geçtikten sonra genelde kendiliğinden yok olur.

EGZAMA NEDEN OLUR?

Egzamanın oluşmasına sebep olan etkenlerin direkt olarak tespit edilmesi ne yazık ki mümkün değildir. Ancak aşağıdaki yaygın sebeplerden bir ya da birkaçı farklı çeşitlerde egzamaların cilt derisinde oluşmasına sebep olabilir:

Genetik yatkınlık
Yanlış ilaç kullanımı (Özellikle civa ya da kükürt içeren çeşitli ilaçların kullanılması egzama oluşumunu tetikler.)
Bugün neredeyse tüm temizlik malzemelerinin içinde bulunan potasyum bikarbonat
Parfüm ve kozmetik maddeler
Kumaşlarda kullanılan ağır kimyasallı boya ve dokumalar
Soğuk havaların sebep olduğu nem kaybı
Saman nezlesi, astım gibi hastalıklar
İnek sütü, yer fıstığı, buğday, deniz ürünleri gibi alerji üretebilen besinlerin günlük beslenme düzeninde çok yer kaplaması
İleri derecede alkol kullanımı
Rafine şeker ağırlıklı beslenme
Yağ ağırlıklı beslenme
Fazla terleme
Stres

EGZAMA NASIL ENGELLENİR?

Egzamanın sebep olduğu kaşıntı ve estetik olmayan görüntü yüzünden günlük hayatın akışında bozulma söz konusu olabilir. Üstelik egzamanın tam olarak kanıtlanmış kesin bir çözümünün olmaması dolayısıyla tedavi sürecinin oldukça sancılı olduğu söylenebilir. Çünkü bir bağışıklık sistemine iyi gelen bir egzama kremi başka birinde hiçbir etki sağlamayabilir. Bu deneme yoluyla yapılan tedavi aşamasına gelmeden önce egzamanın engellenmesi daha kesin bir çözüm sağlar.

1. Giydiğiniz kıyafetlerde seçici olun
Sentetik dokulu kumaşlar ve kumaş boyaları egzamaya sebep olabilir. Bugün fiyatlarının daha ucuz olmasından dolayı genelde sentetik kumaşlar giyim endüstrisinde çok sık tercih edilmektedir.

Aldığınız kıyafetlerin mutlaka etiketlerini okuyun. Pamuk, bambu, ipek içerikli kumaşlar egzamaya en az sebep olan kumaşlardır, bunları tercih etmeye çalışın.

Ayrıca "skinny jeans" olarak bilinen dar pantolonlar varisten dolayı oluşan gravitasyonel egzamaya sebep olabilir; böyle bir rahatsızlığınız varsa bol kıyafetleri tercih etmeye çalışın.

2. Temizlik malzemelerine dikkat edin
Bulaşık ve çamaşır deterjanlarından ıslak mendillere kadar günlük hayatta çok fazla kullandığımız temizlik malzemelerinin tamamı çeşitli derecelerde kimyasallar içerir ve bu kimyasallar egzamanın oluşumda çok büyük etkiye sahiptir.

Mümkün olduğunca temiz, doğal içerikli ürünler almaya çalışın.

Cildinizle temas eden nevresim, kıyafet vb. her kumaşın az deterjanla yıkanmış ve iki kere durulanmış olmasına dikkat edin.

Ellerinizi yıkarken sıvı değil geleneksel kalıp sabunları kullanmaya çalışın ve mümkün olduğunca ıslak mendil kullanmaktan kaçının.

3. Buhar makinesi kullanın
Odadaki buhar seviyesini düzenlenleyerek havayı nemlendiren makineler, nefes yollarının temizlenmesini, gözeneklere biriken bakteri ve kirlerin dışarı atılmasını sağlar. Yaygın olarak kullanılmasa da egzama potansiyeli olan ciltte belirtilerin daha geç ortaya çıkmasına ya da durdurulmasına yardımcı olabilir.

4. Her gün duş almayın
Egzamanın sebeplerinden biri de cildin nemini kaybetmesi ve yağ dokusunun yok olmasıdır. Her gün duş almak ya da çok sıcak suyla duş almak buna sebep olabilir. Her gün değil iki ya da üç günde bir, ılık suyla duş almaya çalışmanız cildiniz için daha sağlıklı bir tutum olacaktır.

5. Tırnaklarınızı kısa ve küt tutmaya çalışın
Kaşıntı ve egzama genelde el ele giden sorunlar olduğundan dolayı tırnaklarınızın uzun olması bakterilerin ve iltihapın cildin farklı kısımlarına taşınmasına sebep olabilir. Sivri olarak törpülenmiş tırnaklar su toplama ya da kabuk tutma gibi durumlarda cildin daha çok zedelenmesine, tedaviden sonra bile iz kalmasına neden olabilir. Bu yüzden tırnaklarınızı günlük hayatınızda kısa ve küt tutmaya çalışın.

6. Beslenme düzeninizi değiştirin
Beslenme düzeninin sağlıksız olması yalnızca egzama için değil, genel olarak tüm cilt rahatsızlıkları için davetiye çıkaran bir durumdur. Gluten, rafine şeker ve yağ barındıran yiyecekleri çok fazla tüketiyorsanız beslenme düzeninizi daha sağlıklı bir hale getirmeye çalışın. Bol bol sebze meyve tüketin, işlenmiş ürünlerden mümkün olduğunda uzak durmaya çalışın.

Ayrıca et ürünlerini tüketirken iyice pişmiş olmalarına dikkat edin, az pişmiş balık, tavuk gibi besinler, çok fazla miktarda bakteri bulundurmaları dolayısıyla egzama bulunan bölgelerin daha çok iltihap toplamasına sebep olabilirler.

7. Normal havlu yerine kağıt havlu kullanın
El ve yüz temizliğinde kurulama amaçlı klasik havluları kullanmamaya çalışın, aynı havlu birkaç kez kullanıldığı için ellerinizde ya da yüzünüzdeki egzamalı bölgelerin yayılmasına sebep olabilir. Bunun yerine tek kullanımlık kağıt havluları kullanın.

8. Düzenli olarak nemlendirici kullanın
Egzamanın önlenmesinde nemlendiricilerin önemi büyüktür. Bu yüzden yalnızca egzamaya meyilli yerleri değil, tüm vücudunuzu düzenli olarak nemlendirin.

Dikkat etmeniz gereken noktalardan biri kullanacağınız nemlendiricinin içeriğinin temiz ve yağ oranının düşük olmasıdır. Piyasada satılan kozmetik nemlendiricilerde el ve vücut losyonlarının yağ oranı daha fazla iken yüz nemlendiricilerinin yağ oranı daha düşüktür. Buna dikkat ederek kullanmanızda yarar var.

9. Stresten uzak durmaya çalışın
Vücudumuzun strese verdiği en yaygın tepkilerden biri de cilt hastalıklarıdır. Stres ve başka ruhsal problemlere tepki olarak vücudunuzda kabarcıklar, soyulmalar meydana gelebilir. Bu yüzden mümkün olduğunca stresten uzak durmaya çalışın. Meditasyona ya da düzenli olarak spor yapmaya başlamak stres seviyenizi kontrol altında tutmanıza yardımcı olur.

EGZAMA NASIL GEÇER?

Egzama tedavisinde en yaygın kullanılan yöntem kremlerdir. Doktorunuzun tarafından reçete edilen kremi yine doktorunuzun önerileri doğrultusunda kullanarak yaraların iyileşmesini sağlayabilirsiniz. Yalnız egzamalı bölgelere krem sürerken egzame eldiveni kullanmanızda fayda vardır. Zira egzamanın en çok varlık gösterdiği bölgelerden biri de ellerdir. Krem sürerken elin direkt olarak egzama ile temas etmesi egzamalı bölgenin genişlemesine ya da egzamanın ele sıçramasına sebep olabilir.

Egzama vücuttaki diğer rahatsızlıkların belirtisi olabilir, bu durumun tespit edilmesi halinde astım gibi egzamaya sebep olan bir hastalık söz konusu ise bu hastalığın tedavi edilmesi ya da en azından belirtilerin baskılanması egzamanın iyileşmesine yardımcı olabilir.

EGZAMAYA NE İYİ GELİR?

Kesin çözüm getiren vadeden bir tedavi yöntemi henüz geliştirilemediği için egzama tedavisinde zaman zaman alternatif tıbba başvurulabilir. Egzama için bitkisel tedavi bazı hastalarda mümkün olmakla birlikte bazılarında hiçbir olumlu sonuca rastlanmayabilir. Herhangi bir duyarlılığınız ya da alerjiniz yoksa doktorunuzun da onayıyla birlikte egzama tedavisinde kullanmayı deneyebileceğiniz bitkilerden bazıları şunlardır:

Aloe vera: Cilt rahatsızlıklarına iyi gelen bir bitki olan aloe vera, egzama tedavisinde de kullanılabilir. İçeriğinde yüksek oranda aloe vera bulunan organik ürünler kullanabileceğiniz gibi direkt bitkinin dallarından birini kesip ikiye keserek de kullanabilirsiniz. Ancak direkt bitkiyi kullanmanız durumunda bir süre suda bekletmeniz ya da iyice yıkamanız gerekir. Aloe vera bitkisinin içindeki lateksin iyice temizlenmesi alerjik tedavi için daha iyidir.
Aynısefa: Calendula çiçeğinin halk arasında bilinen adı aynısefadır. Bu çiçekten yapılan krem ve losyonlar cilt problemlerine iyi gelir. Egzamanın sebep olduğu kabuklu yaraların deride iz bırakmadan geçmesine yardımcı olur.
Yulaf: Bir avuç yulafı yeteri kadar su ya da süt ile ıslatıp karıştırarak macunumsu bir kıvam elde edebilir, bu macunu özellikle elde egzamanın görüldüğü bölgelere sürerek bekletebilirsiniz. Yulafın kaşıntıları sakinleştirme özelliği vardır. Yüzde kullanırken ince bir bez veya tülbentin içine koyarak kullanmanız daha iyi olur.
Papatya suyu: İstediğiniz kadar papatyayı biraz suyun içinde kaynatıp süzdükten sonra bir pamuk yardımıyla bu suyu cildinizdeki egzamalı bölgelere kompres yaparak kullanabilirsiniz. Özellikle egzama başlangıcında oluşan su kabarcıklarına iyi gelir.
Hindistan cevizi yağı: Soğuk sıkım doğal hindistan cevizi yağını cildinize krem sürer gibi sürebilirsiniz, kabuk bağlamış egzama yaralarına iyi gelir.
Tatlı badem yağı: Harika bir nemlendirici olan tatlı badem yağını egzama oluşan bölgelerde nemlendirici olarak kullanabilirsiniz.
Sarı kantaron: Egzamaya sebep olan iltihaplanmaların giderilmesinde oldukça yararlı bir bitki olan sarı kantaron asidik bir yapıya sahiptir. Açık egzama yaralarının üzerinde kesinlikle kullanmayınız.
Çuha çiçeği yağı: Egzama kaynaklı kaşıntılı, döküntülü bölgelere kapsül halinde satılan çuha çiçeği yağlarını uygulayabilirsiniz.
Çay ağacı yağı: Kabuk tutan egzama yaralarının iz bırakmadan geçmesine yardımcı olan çay ağacı yağı oldukça ağır kokan bir yağdır, bu yüzden gün içinde değil de gece yatarken egzamalı bölgelere uygulamanızı tavsiye ederiz.