Endositoz nedir? Madde hücre içine nasıl alınır? Endositoz tipleri

Prokaryot, ökaryot, sitoplazma, çekirdek, organel, mitokondri gibi terimler hücre ile ilgili terimlerdir. Çeşitli görevleri bulunan hücrelerde birçok süreç gerçekleşir. Atomların moleküleri, moleküllerin makro molekülleri, makromoleküllerin de makromoleküler kompleksleri oluşturması sonucunda hücreler olur. Hücreler dokuların en küçük olan yapı taşlarıdır.

Endositoz nedir?

Hücrelerin dış ortamdan maddeler içeri alması bir hücresel süreçtir. Bu sürece endositoz adı verilir. Endositoz süreci hücre zarının dışarıdan gelmiş olan molekülleri sarması ve onları hücrenin içine dahil etmesi ile gerçekleşir. Özellikle hücrelerin çevreleri ile etkileşim içinde olması, sıvı içermesi ya da besin almadı gibi çeşitli durumlar hayati önem taşıyan durumlardır.

Endositoz, hücre zarının dışarıdan gelmiş olan bir maddeyi hücrenin içine alması ile başlar. Süreç, hücre zarında içeri doğru çökme olarak meydana gelir. Sonucunda da hücre zarından kopar ve bir vezikül meydana getirir. Vezikül, hücrenin içine taşınır ve içeriği serbest kalır.

Madde hücre içine nasıl alınır?

Endositoz sürecinde madde tanıma ve bağlanma süreci maddenin hücre içine alınma sürecinin ilk aşamasıdır. Bir sonraki seviyede zar içeri doğru çöker ve invajinasyon meydana gelir. Sonraki aşamada ise vezikül oluşumu gerçekleşir. Vezikülün hücre içine taşınması ise son aşamadır. Bu adımların ayrıntıları ise şu şekildedir:

• Madde tanıma ve bağlanma: Hücre zarında yer alan özel reseptörler ya da yazın yüzeyindeki proteinler dışarıdan gelen maddeyi tanıdıktan sonra ona bağlanır. Bu süreç hücre zarı üzerinde bir değişiklik oluşturur.
• Zar içeri doğru çöker: Maddeyi tanıyan hücre zarı dışarıdan gelmiş olan maddeyi sarar. Daha sonra ise içeri doğru çökme gerçekleşir. Bu çökme süreci zarın bir bölgesinin içeri doğru kıvrılmaya başlamasından itibaren başlar.
• Vezikül oluşumu: Hücre zarı dışarıdaki maddeyi tamamen sarar ve bir vezikül yani kesecik meydana getirir. Oluşan vezikül hücre zarından kopar ve hücrenin içine taşınır.
• Vezikülün hücrenin içine taşınması: Oluşan vezikül hücrenin içinde hareket eder. Hücre içindeki vezikül içeriği daha sonra serbest bırakır ya da başka bir organel ile birleşir. Bu duruma lizozomlar ve fagosomlar örnek gösterilebilir.

Endositoz tipleri nelerdir?

Endositoz sürecin gerçekleşebilmesi için 3 ana tip gerekliliği bulunur. Bunlar fagositoz, pinozitoz ve reseptördür.

• Fagositoz: Hücre yeme anlamına gelir. Hücrelerin büyük boyuttaki partikülleri örnek olarak mikroorganizmaları, yabancı cisimleri ya da ölü hücreleri içeri alması şeklinde gerçekleşir. Fagositoz yiyici hücreler tarafından yapılır. Bunların arasında beyaz kan hücreleri yer alır. Bu süreçte hücre zarı büyük bir partikülü sarar. Onu çevreler ve fagosom adı verilen büyük boyutta bir vezikül oluşturur.
• Pinozitoz: Hücre içme anlamına gelir. Sıvıların ve küçük boyutta olan çözünebilen maddelerin hücre zarından geçmesini sağlar. Genel olarak besin ve de hücrenin dışındaki sıvıların taşınmasında kullanılır. Hücre zarı sıvıyı içeren küçük kesecikler meydana getirir. Bu kesecikler de hücrenin içine alınır.
• Reseptör: Araçlı endositoz da denilen bu süreç hücrenin yüzeyinde yer alan özel reseptörler aracılığı ile belli başlı moleküllerin seçici olarak hücreye alınması şeklinde gerçekleşir. Süreç içinde hedef moleküllerle reseptörler bağlanır ve endositoz başlar. Vezikül meydana gelir ve bu vezikül hücrenin içine taşınıp içeriği serbest bırakılır.