Enfeksiyon: Nedenleri, belirtileri, tedavisi

Tedavisinin tam olarak yapılabilmesi enfeksiyona neden olan faktörlerin araştırılması ve doğru tespit edilmesi gerekir. Enfeksiyonun ortaya çıkışındaki temel sebebin anlaşılabilmesi için evde uygulanan yöntemler yetersiz kalır. Belirtileri gördüğünüzde ve enfeksiyondan şüphelendiğinizde bir an önce doktora gitmelisiniz.

Enfeksiyon nedir?

Hastalık oluşturabilecek özellikteki mikroorganizmaların insan vücuduna girerek bir organda çoğalması ve yayılması olarak tanımlanabilir. Hastalıklara neden olan mikroorganizmalardan en bilinenleri bakteriler, parazitler, mantarlar ve virüsler olarak sıralanır. Bu organizmaların yanı sıra insan vücudunda kendiliğinden var olduğu bilinen birçok organizma yaşar. Çoğu zaman zararsız olan, hatta bir kısmının yararlı olduğu bilinen bu organizmalar koşullara bağlı olarak enfeksiyon üretebilirler. Sonucunda da çeşitli hastalıklara sebebiyet verirler.

Tıp literatürünün en geniş kısmını kaplayan enfeksiyon hastalıkları girdikleri organda yayılır. Yayılarak diğer hastalıklara da neden olabilecek olan bu tür hastalık yapıcı mikroorganizmalar, kişiler arası hastalıkları taşır. Yani bulaşıcı olmaları bu tür zararlı mikroorganizmaların en bilindik özellikleri arasında sayılır.

Enfeksiyon türleri nelerdir?

Oluşum nedenlerine ve ortaya çıktığı organa göre oluşabilecek birçok hastalık çeşidinden söz edilebilir. Bu hastalıklar genel olarak 4 kategoride incelenir.

Viral enfeksiyon: Bulaşıcı özellik taşıyan viral enfeksiyonlar, virüslerin çeşitli tipleri tarafından oluşturulan hastalıkların genel adı olarak bilinir. En çok alt ve üst solunum rahatsızlıkları olarak karşınıza çıkarlar. Üst solunum yolu hastalıkları sonucu sinüzit ve bronşit gibi hastalıkları da ortaya çıkarabilir. Ateş, öksürük, halsizlik ve baş ağrısı gibi semptomlar viral hastalıkların ortak belirtileri arasında sayılır. Viral rahatsızlıkların en bilinenleri arasında; kızamık, su çiçeği, soğuk algınlığı, çiçek, hepatit, ebola, çocuk felci ve AIDS gibi hastalıklar sayılabilir.

Kanda enfeksiyon: Tıp literatüründe sepsis olarak bilinen kanda enfeksiyon, vücudun ağır hastalıklara karşı kendini savunurken kan dolaşımı yoluyla vücuda yayılmasına denir. Bakteriler, virüsler, dungiler, sistem, akciğer ve karın hastalıkları sepsise neden olabilir. Sepsisin ortaya çıkması düşük kan basıncı ve zayıf kan dolaşımına sahip olunduğunun göstergesidir. Özellikle bağışıklık sistemi zayıf kişiler, çok küçük yaştaki bebekler ve kanser hastaları sepsise yakalanma açısından risk taşır.

Vajinal enfeksiyon: Kadınlarda en sık rastlanan hastalık türü olan vajinal enfeksiyonlar, vajinada yanma hissi, kaşıntı, farklı renk ve kokuda akıntılar veya cinsel ilişki sırasında ağrı gibi belirtiler ile kendini gösterir. Vajinal hastalıklar genelde mantar, bakteri ve parazitler nedeniyle oluşur. Hastalıklar özellikle gebelik dönemindeki kadınlarda ve diyabet hastalarında kendini sıkça tekrar eder.

Mantar sebebiyle ortaya çıkan vajinal rahatsızlıklarda beyaz renkli ve peynir kıvamında akıntılar görülür. Vajinal mantarlar, spermin yumurtalara ulaşmasını engellediği gibi vajinanın yapısını değiştirerek, spermin canlılık süresini azaltır. Kadınlarda olduğu gibi erkeklerde de görülebilen mantarlar, sperm kalitesini düşürerek, spermin hareketliliğini azaltır.

• Bakteri nedeniyle oluşan vajinal hastalıklarda sarı renkli ve kötü kokulu akıntılar gözlenir. Bakterilerin oluşturduğu vajinal rahatsızlıklar gebelik için döllenmeyi olumsuz etkiler. Hastalıklar erkeklerde herhangi bir şikayete neden olmasa da görülme riskinin var olduğu bilinir.
• Parazit nedeniyle oluşan vajinal hastalıklar özellikle cinsel ilişki yoluyla bulaşır. Parazitlerin oluşturduğu hastalıklarda, kötü kokulu ve yeşil akıntı ile birlikte kaşıntı da görülür.
• Bunlar dışında en bilinen vajinal rahatsızlıklar arasında klamidya, bel soğukluğu herpes simpleks virüsü, genital siğiller üreoplazma ve mikroplazma hastalıkları sayılabilir.

Gribal enfeksiyon: Üst solunum yoluyla çoğalan virüslerin neden olduğu ve genelde salgın şeklinde görülen rahatsızlıklara gribal enfeksiyon denir. RNA çeşitlerinden olan mikrovirüs influenze nedeni ile oluşan gribal hastalıkların A, B, C ve D tipleri olduğu bilinse de insanlarda sadece A tipi gribe sebebiyet verir. Özellikle ağız ve burun salgılarından bulaşan gribal rahatsızlıklar, hastalığın oluşumunun ilk günü ve takip eden 3 günü içinde bulaşma riski taşır.

Enfeksiyon Nedenleri Nelerdir?

Enfeksiyon birçok farklı sebepten kaynaklı olarak ortaya çıkabilir. Özetle, bulaşıcı özellik taşıyan hastalıkların oluşum nedenleri, oluşum ve bulaşma (hastalığın hangi yollarla bulaştığı) olarak iki ana başlık altında incelenebilir.

1. Mantarlar

Genelde saçkıran ve ayak mantarı gibi cilt rahatsızlıklarına yol açan mantarlar, vajinal rahatsızlıkların da başlıca sebepleri arasında yer alır. Hastalık yapıcı mantarların sebebiyet verdiği hastalıklar arasında aktinomikoz, koksidioidomikoz, madüromikoz ve blastomikoz gibi hastalıklar sayılabilir. Akciğer, çene ve bağırsak gibi bölgelerde ortaya çıkan hastalık türü olan aktinomikoz, hastalığın ortaya çıktığı bölgede apseleşmeye de sebep olabilir.

Ateşle başlayan koksidioidomikoz rahatsızlığı, mor sertlikler ile kendini gösterir. Ayak mantarına verilen isim olan madüromikoz, ayakta yayılarak şekil bozuklarına sebebiyet verir. Daha çok el, ayak, boyun ve yüz bölgelerinde beliren blastomikoz ise akciğere yerleşmesi halinde vereme benzer bir hastalık ortaya çıkarır. Ayrıca mantarlar hastalığa sebep oldukları bölgede yayılarak kişiden kişiye de bulaşabilir.

2. Bakteriler

Başka organizmalar ile parazitik ilişkiler kuran bakteriler patojen sınıfına girer. Patojen olan bakteriler, hastalıklara sebebiyet verir. İdrar yolları rahatsızlıklarından tüberküloza kadar birçok hastalığın nedeni olan bakteriler tek hücreli canlılardır. Silindirimsi ya da kıvrık biçimde olan bakteriler topraktan suya hemen hemen her yerde yaşayabilir. Yaşam alanı geniş olan bu canlılar, birçok hastalığın da oluşum nedenleri arasında sayılabilir.

3. Virüsler

Boyut olarak bakterilerden daha küçük olan virüsler, insan vücudunda birçok hastalığa neden olur. Grip, çocuk felci, kızamık, su çiceği, uçuk ve kuduz gibi hastalıklar virüs nedenli hastalıklar arasında en bilinenleri olarak sıralanabilir. En yaygın görülen virüs tabanlı hastalık influenza virüsünün sebep olduğu grip iken, en tehlikelisi ise HIV virüsünün oluşturduğu AIDS hastalığı olarak bilinir.

4. Parazitler

Yaşamak için başka bir canlının bedenini kullanan ve kullandığı bedene zarar veren mikroorganizma türüne parazit denir. Parazitler; iç parazit ve dış parazit olmak üzere ikiye ayrılır. İç parazitlerin en bilinenleri bağırsak kurtları iken dış parazitler de kene, bit ve pire gibi örnekler sayılabilir. Parazitlerin oluşturduğu rahatsızlıklardan en çok tanınanı ise sivrisinek ısırmasıyla oluşan sıtma hastalığı olarak bilinir.

5. Direkt temas

Dokunma ya da temas hastalıkların oluşumundaki en önemli faktörler arasında sayılır. Hastalık taşıyan bir canlıya temas edilmesi hastalıkların taşınması için en verimli ortamı yaratır. Hastalıklar direkt temas yoluyla üç farklı şekilde bulaşabilir.

• İnsandan insana bulaşma; en elverişli hastalık taşıma yöntemi olan doğrudan temaslara; dokunma, öpüşme, kan nakli, vücut sıvısı, organ nakli, öksürme veya cinsel ilişki gibi yollar örnek verilebilir. Hastalık, hasta olan kişiden bir başka kişiye bu yöntemler ile doğrudan geçebilir. Hastalığın bulaştığı kişi, hastalık belirtilerini göstermese de taşıyıcı hasta olma riskini taşır. Özellikle, kış aylarının en yaygın hastalığı olan grip, direkt temas ile hızlıca yayılarak salgın haline dönüşür.
• Hayvanlardan insanlara bulaşma; hastalıklar hayvanların insanları ısırması ya da tırmalaması ile insanlara geçebilir. Hayvanlardan insanlara geçen hastalıklar arasında tüberküloz, kuduz, kuş gribi, veba ve şarbon en binenleri olarak sayılır. Özellikle hayvansal atıklar üstünde hastalık yapıcı organizmaların taşındığını ve aşıları eksik olan evcil hayvanların bile hastalık taşıma riski olduğunu unutmamalısınız.
• Anneden fetüse bulaşma; anne karnındaki doğmamış bebek anlamına gelen fetüse anneden bazı hastalıklar geçebilir. Özellikle hamileliği sırasında enfeksiyonlu bir hastalık geçiren bir annenin bebeğibib aynı hastalığa yakalanma riskini taşıyabileceği gibi bebek bu hastalığı doğum esnasında vajinadan da kapabilir. Ayrıca bazı mikroplar, doğrudan plasentaya da geçebilir. Genital uçuk, AIDS, frengi, genital siğiller ve hepatit-B gibi hastalıklar anneden fetüse geçen hastalıklarda en çok görülenler arasındadır.

6. Dolaylı yoldan temas

Hastalık yapıcı organizmaların yaşadığı ortamlardan biri nesneler olarak bilinir. Nesneler üstüne yerleşen hastalık yapıcı virüsler başka birinin o nesneye teması ile kişiye geçebilir. Kapı kolu, musluk ve jilet enfeksiyon bulaşma ihtimali en yüksek nesnelerdir. Hastalık yapıcı mikroorganizma taşıyan hastaların dokunduğu yere dokunmamaya ve başkalarının kişisel eşyalarını kullanmamaya özen göstermelisiniz.

7. Böcek ısırması

Bilinen altı yüz bin türüyle hayvanlar türünün en geniş sınıfı olan böcekler, üzerinde birçok hastalık yapıcı mikroorganizma taşır. Sivrisinek, kene, pire ve bit bu böceklerden sadece birkaç tanesidir. Böcek ısırması ile geçen hastalıklardan en bilineni olarak sıtma hastalığı söylenebilir. Sıtma hastalığı dışında ise tifüs ve veba gibi hastalıklar da böceklerin ısırmasıyla oluşan hastalıklara örnek verilebilir. Ayrıca böcekler hastalıkları bulaştırmanın yanı sıra ısırdığı bölgede şişlik ve kızarıklık da meydana getirir.

8. Besinler ve diğer çevresel faktörler

Hijyenik olmayan gıdalardan içme sularına kadar birçok çevresel faktör de hastalık oluşturma riski taşır. Gıdalar üzerinde bulunan E.coli bakterisi bunlardan en bilinenidir. Özellikle az pişmiş veya pişmemiş yiyecekler ya da pastörize edilmemiş içecekler E.coli bakterisi açısından oluşum riski taşır. Ayrıca solunan havadan da hastalık bulaşabilir.

Enfeksiyon Belirtileri Nelerdir?

Hastalık belirtileri sebep olan mikroorganizmaya ve hastalık türüne göre değişiklik gösterse de hastalıkların birçoğunda ortak gözlenen ateş gibi birkaç belirtiden söz edilebilir. Bu belirtiler hastalığın kuluçka evresinin bitimine doğru ortaya çıkmaya başlar. Özellikle spesifik belirtiler hastalığın saptanmasına yardımcı olur.

1. Ateş

Hastalık yapıcı mikroorganizmaların oluşturduğu hastalıkların en belirgin özelliğidir. Hastalık yapıcı mikroorganizmalar vücuda girdiğinde, vücut savunma mekanizmasını devreye sokar. Bu savunma sırasında vücut sıcaklığı yükselir ve ateş artar. Bu yüzden ateş, zararlı mikroorganizmaların neden olduğu rahatsızlıklarda gözlenen patolojik bulgular arasında sayılır. Ateşle birlikte terleme en üst düzeye çıkabileceği gibi üşüme ve titreme de görülebilir.

2. İshal

Vücuda giren zararlı maddeyi atmak için vücut ekstra çaba sarf eder. Bu çaba sırasında sindirim sistemi yorulur. Bu yüzden ishal, hastalıklarda gözlenen genel belirtiler arasında yer alır. Ayrıca doğrudan bağırsaklarda ortaya çıkan parazitler sonucunda da ishal gözlenebilir.

3. Halsizlik

Halsizlik, birçok hastalığın ortak belirtisi olarak görülür. Çünkü, savunma mekanizmasını devreye sokan vücut, ateş ve ishalin de etkisiyle yorularak halsiz düşer. Vücut faaliyetlerini yavaşlatır ve halsizlik ortaya çıkar.

4. Kas ağrıları

Kaslarda ağrı, sertleşme ve yanma belirtileri ile tarif edilen kas ve eklem ağrıları yaygın görülen semptomlar arasında sayılır. Farklı kas ve eklemlerde görülen ağrılar, hastalığın saptanması açısından da önemli bir bulgu olarak görülür.

5. Deri döküntüleri

Vücutta kırmızı benekler ile gözlenen deri döküntüleri, genelde mantarların sebebiyet verdiği cilt rahatsızlıklarında sıkça gözlemlenir. Deri döküntüleri kaşıntılara da neden olabilir. Ayrıca kızamık, su çiçeği gibi viral hastalıklarda da deri döküntüsü belirebilir.

6. Öksürük

Özellikle üst solunum yolu hastalığı olan grip gibi viral rahatsızlıklarda daha sık beliren öksürük, boğaz ağrısı ve nefes alımında güçlük gibi belirtileri de beraberinde getirebilir. Hastalıkların genel belirtileri dışında kişiden kişiye değişen belirtiler de olabilir. Ayrıca hastalığa bağlı olarak görme problemi gibi spesifik belirtiler de gözlemlenebilir.

Enfeksiyon Tedavisi Nasıl Yapılır?

Tedavi yöntemleri hastalığın türüne ve ortaya çıktığı organa göre belirlenir. Bu yüzden hastalıkların tanı aşamasının çok önemli olduğu söylenebilir. Belirtileri benzer olan hastalıkları saptamak için kan ve idrar testi, boğaz ve gaita kültürü, omurilikten su alınması, görüntülü tarama testleri ya da biyopsi gibi yöntemler kullanılabilir. Gerekli tanı yöntemlerinden sonra hastalığa uygun tedavi yöntemi belirlenir. Hastalıklarının tedavileri ilaçlı veya ilaçsız olarak yapılabilir. İlaçlı tedavi yöntemi tercih edilirse, saptanan hastalığa uygun ilaç tedavisi belirlenir.

1. İlaç tedavisi

• Antibiyotikler: Tedavi yöntemi olarak antibiyotikler seçiliyorsa, reçetenize yazılacak olan antibiyotik hastalığa neden olan mikroorganizmaya göre belirlenir. Hastalık sebebi bakteri olanlar ile virüs olanlar aynı antibiyotik ile tedavi edilemez. Antibiyotikler, özellikle E.coli ve streptokok bakterilerin sebep olduğu hastalıkların tedavisinde tercih edilir. Bakteri tabanlı hastalıkların dışında viral hastalıkların tedavisinde de antibiyotikler tercih edilebilir. Antibiyotikler yerinde ve doğru kullanıldığında 7-10 gün içerisinde hastalığı tedavi eder.
• Anti-parazit ilaçlar: Küçük parazitlerin sebebiyet verdiği rahatsızlıkların tedavisinde kullanır. Bit gibi hastalıklara karşı kullanılan ilaçlar anti-parazit ilaçlara örnek verilebilir.
• Anti-viral ilaçlar: Viral rahatsızlıkların yani AIDS ve hepatit B gibi hastalıkların tedavisinde tercih edilir. Anti-viral ilaçlardan beklenen etkiyi görebilmek için belirtileri takip eden 48 saat içinde ilaç tedavisine başlanması gerekir. Test sonuçlarına göre verilecek olan anti-viral ilaçlar, doğru kullanımında genelde 5 gün içinde tedavi eder.
• Anti-fungal ilaçlar: Ağız, boğaz ve akciğerlerde oluşan hastalıkların tedavisi için kullanılır. Ayrıca ayak mantarı gibi rahatsızlıklarda da anti-fungal ilaçlar tercih edilir. Anti-fungal ilaçlar mantarlı bölgeye uygulanarak mantarı durdurur ve tedavi eder.

2. Diğer yöntemler

İlaç tedavileri dışında hastalığın türüne göre sadece iyi bir beslenme veya dinlenme ile de hastalıkları kolayca atlatabilirsiniz. Bol sıvı tüketimi de vajinal rahatsızlıklardan ve idrar yolları hastalıklarından bir an önce kurtarır.

Kesin tanı ve uygulanacak tedavi yöntemi için doktorunuza başvurmanız hastalığın süresini kısaltarak, sizi hızla sağlığınıza kavuşturur. Ayrıca ellerinizi sıkça yıkamaktan aşı olmaya kadar, kişisel eşyalarınızı başkalarıyla paylaşmamaktan cinsel ilişkide korunmaya kendinizin alacağı birçok küçük önlemin sizi enfeksiyon hastalıklarından koruyabileceğini unutmamalısınız.