Öncelikle herhangi bir yanlış anlaşılmayı önlemek adına kısa bir açıklama yapmamız gerekiyor. Eğitim seviyesi düşük birçok toplumda olduğu gibi Türkiye'de de, aile içi cinsel istismar çözülmesi gereken sorunların başında geliyor. Bugüne kadar ensest, aile içi cinsel istismar vakalarıyla karşımıza çıktı. Ensest Bir Tabu Olmaktan Çıkabilir mi'de ise bahsedilen kavram consensual incest, genellikle dilimize rızaya dayanan ensest şeklinde tercüme edilir.
İçeriğin yazarı Laura Secorun Palet yazıya bir örnekle giriş yapıyor: “Melissa 20'lerinde bir genç ve bir avukatlık bürosunda çalışıyor; birkaç sene önce Lisa isimli bir kadınla tanışıyor ve ilk görüşte aşık oluyorlar fakat evlenmeleri mümkün değil; bunun nedeni ise lezbiyen olmaları değil; ana-kız olmaları.”
Ensest, toplumun en derin ve yıkması en zor tabularından biri, çünkü -yukarıda da bahsettiğimiz gibi- ensest ilişkiyi genellikle aile içi cinsel istismarla bir tutuyoruz. OZY'nin Facebook paylaşımındaki başlığı ilk okuduğumda irkilmeme neden olan şey de tam olarak buydu. Ben de ensesti aile içi cinsel istismarla aynı yere konumlamıştım zihnimde. Oysa gerçekten öyle mi? Ensest ilişki aile içi cinsel istismarla aynı şey mi?
Homoseksüellik ya da sadomazoşizm (S&M) ilişkinin tabu sayıldığı günler çok gerimizde değil. Bugün popüler kültür ürünlerinde, özellikle Avrupa veya ABD yapımı dizi, film ve edebiyat ürünlerinde eşcinsel ve sadomazo ilişkilerin, toplumsal bilinçlenmeyle doğru orantılı biçimde daha fazla temsil edildiğini söylemek mümkün. Çizgi romanlarda, S&M meraklısı genç bir kızın cinsel serüvenlerini konu alan Gri'nin Elli Tonu gibi edebi ürünlerde, Türkiye'de de yayınlanan ve yüzbinlerce, hatta milyonlarca takipçisi olan yabancı dizi ve filmlerde eşcinselliğe ve bir zamanlar tabu kabul edilen birçok farklı ilişki çeşidine rastlamak mümkün. Üstelik bir zamanlar olduğu gibi ötekileştirici, ayrımcı bir dille anlatılmıyor bu karakterlerin ve ilişkilerin hikayeleri.
Porno sektöründe de ensest yükselişte
Palet'in aktardığına göre yetişkin endüstrisinde ensest pornoya ('fauxcest' de deniyor; 'yalancı ensest' şeklinde tercüme edilebilir) ilgi zaman geçtikçe artıyor. Pornhub'da 2014'ün en popüler dördüncü araması “üvey anne (step-mom),” 2014'ün hızla yükselen bir başka araması ise, 53 sıra birden yükselen ve 13.'lüğe yerleşen “üvey kız kardeş (step-sister).” Exposure: A Sociologist Explores Sex, Society, and Adult Entertainment (Mercek Altında: Cinsellik, Toplum ve Yetişkin Eğlencesini Keşfeden Bir Sosyolog) kitabının yazarı Dr. Chauntelle Tibbals'a göre bu ensest ile ilgili toplumsal tabuların yavaş yavaş ortadan kalktığına dair bir işaret olabilir. University of California'da araştırma görevlisi olan Debra Lieberman da “bir şey bize 'iğrenç' geldiği için başkasının onu yapmasını engelleyerek özgürlüklerine müdahale etmek ne kadar doğru” diye soruyor.
Türkiye'de ensest nasıl tanımlanıyor?
Türkiye Kadın Dernekleri Federasyonu (TKDF)'nun 2014'te yayınladığı Türkiye Ensest Atlası projesinin özet raporunun girişinde ensest ilişkiden şu şekilde bahsediliyor:
“Yalnızca Türkiye’de değil, dünyanın birçok modern toplumunda aile içinde yaşanılanlar toplumsal düzenin birliği ve aile kurumunun muhafazası için kapalı kapılar ardında kalma tehlikesi barındırmaktadır; dolayısıyla ensest “kutsal aile” mitini korumak için toplumsal bir konsensüs içinde çok sıklıkla görmezden gelinmektedir.”
Aynı raporda ensestin tanımlanması ile ilgili de önemli fikirler ve öneriler ortaya konuyor. TKDF'ye göre “ensestin bütüncül bir tanımlamasının yapılmasına gerek vardır. Hukuk terminolojisinde sıkça yanlış bir anlam verilerek tanımlanan ensest 'evlenmeleri yasak olan reşit kişiler (rıza ehliyeti olan) arasındaki rızaya dayalı cinsel ilişki' olarak tanımlanmaktadır. Psikoloji ve ilgili diğer bilimlerde ise 'ensest' tanımı hem taraflar, hem de fiiller bakımından genişletilerek; kan bağından bağımsız olarak “güven” ilişkisini ve sadece cinsel birleşmeyi değil, her türlü cinsel eylemi kapsama sokmaktadır. O halde karışıklığı önlemek için en azından “rızaya dayanmayan ensest” ve 'rızaya dayanan ensest' şeklinde bir ayrım yapılmalıdır...”
Bununla birlikte raporda, Türkiye'deki hukuki düzenlemelerin ve tanımlamaların yetersizliğinden dolayı Türkiye'de cinsel saldırı/istismar kapsamına giren ensest ilişkilerin görünürlüğü yok denecek kadar az. Zaten Türkiye Ensest Atlası'nın çözüm bulmayı amaçladığı konulardan biri de aile içi cinsel istismarın nasıl daha görünür kılınabileceği.
Türkiye'de durum buyken, Palet'in bize aktardığına göre ABD'deki tecavüz vakalarının %5'i aile içinde yaşanıyor. TKDF Başkanı Canan Güllü, Siyasi Haber'e verdiği röportajda, Türkiye'de ensest sayısının ne kadar olduğuna dair herhangi bir veriye ulaşmanın mümkün olmadığını söylüyor. Türkiye'de, en azından zaman zaman ana akım medyada da karşımıza çıkan haberlerden dolayı, aile içi tecavüz ve cinsel ilişki vakaları yaşandığını biliyoruz. Fakat ABD örneğinde de, Türkiye'de de kaydı tutulmayan ve rızaya dayanan ensest konusunda rızanın nerede başlayıp nerede bittiği temel bir tartışma konusu. Bunun sebeplerinden biri de ensestin insandaki güven duygusuna olumsuz etkisi. Ensest ilişkiler konusunda uzman psikolog Dr. Karin Meiselman rızaya dayanan ensestin yasallaştırılmasının, insanları ensest ilişkiye özendirebileceği ihtimali sebebiyle, çok riskli bir hamle olacağını söylüyor. Hatta Türkiye gibi tecavüz suçlularının rahatça ceza indirimi, hatta beraat alabildiği bir ülkede gerçekten büyük bir risk.
Eşcinselliğin doğada birçok türde bulunduğunu ve hatta evrimsel avantajları olabileceğini biliyoruz. Fakat eşcinselliğin kökensel sebepleri bilinmiyor. Benzer bir durum ensest ilişki için de geçerli. İnsanlar genellikle birlikte büyüdükleri aile bireylerine karşı cinsel bir iticilik geliştiriyorlar... ama bu çoğu zaman sadece birlikte büyüdükleri aile fertleri için geçerli. Fakat birbirini yetişkin olana kadar görmeyen birçok yakın akraba birbirine cinsel ya da romantik ilgi duyabiliyor. Ensest ilişkiler konusunda geniş çaplı araştırmalar yürüten Dr. Liberman “ilgi duyduğunuz kişinin sizinle aynı damak tadına ya da benzer müzik zevkine sahip olmasının nedeni genetiklerinizin yakınlığı da olabilir” diyor.
2014'te Alman Etik Kurulu, çok sık görülmese de rızaya dayanan ensestin yasadışı olmamasına karar verdi. Öte yandan Fransa, 200 sene sonra ensest kelimesini, aile içi cinsel istismarı tanımlamak üzere ceza kanununa ekleyecek fakat bu rızaya dayanan ensesti yasadışı kılmayacak.
Hükümetlerin ensesti yasadışı saymasının genellikle iki sebebi oluyor: soy-içi üremenin riskleri ve aile yapısına zarar vermesi. Yukarıda ensest konusunun birçok katmanından bahsettik ve hepsinin kendi içinde tartışmaya açık birçok yönü var. Ensesti bireysel hak ve özgürlükler çerçevesinde ele aldığımızda soy-içi üremenin de aile yapısına verilen zararın da önüne geçilebilecek sebepler olduğu söylenebilir. Doğum kontrol yöntemleri, yapay döllenme veya evlat edinme ile soy-içi üreme rahatça önlenebilir. Yasama organlarının ve kurumların belirlediği geleneksel aile yapısı her zaman yeniden tanımlanabilir. Geleneksel aile yapısının rızaya dayanan ensest yaşayanların mağdur olmamasını sağlayacak şekilde yeniden tanımlanması, yukarıda TKDF'nin belirttiği gibi, rızaya dayanan ensestin de yasal çerçevede yeniden ele alınmasını gerektirir. Bu durumda, rızaya dayanan ensestin sınırlarının çizilmesi konusu büyük önem taşıyor ve birçok tartışmayı da beraberinde getiriyor.
