Erdelhun’un Valizinden Çıkan Belgeler Tarihe Işık Tutacak

27 Mayıs cuntasının idamla yargıladığı Genelkurmay Başkanı Orgeneral Rüştü Erdelhun'un gün yüzüne çıkan kırmızı valizinde bulunan belgeler, yakın tarihin karanlık sayfalarına ışık tutuyor. Valiz içerisinde dönemin Cumhurbaşkanı Celal Bayar’ın mektubundan müdafaa dosyasına, Eldelhun’un pasaportlarından el notalarına kadar onlarca belge bulunuyor.

Cihan TV Network tarafından hazırlanan Anadolu’da Sabah programına katılan Zaman Gazetesi Haber Müdürü Fatih Uğur, programa 27 Mayıs cuntasının idamla yargıladığı Genelkurmay Başkanı Orgeneral Rüştü Erdelhun'un ‘Kırmızı Valiz’i ile katıldı. Valiz hakkında bilgi veren Uğur, ‘Kırmızı Valiz’e nasıl ulaştıklarını anlattı. 27 Mayıs darbesinin mağdurlarına ulaşmak için çalıştıklarını aktaran Uğur, eski Meclis Başkanlarından Ferruh Bozbeyli’den Rüştü Erdelhun’un oturduğu semtin adını duyunca evini aramaya başladıklarını söyledi. Saatler süren arama sonrasında Rüştü Erdelhun’un evini bulduklarını ifade eden Uğur, “Biz paşanın evini aramaya başladık. Muhabir arkadaşımızla Erdelhun apartmanını arıyoruz. Apartmanları tararken Erdelhun değil, Kader Apartmanını bulduk. Kader apartmanı Rüştü Eldelhun’un ağabeyi tarafından yadigâr bir konakın apartmana dönüştürüldüğü bir yerdi. Sonra yeğenleri olduğunu öğrendik. Daha sonra ismini vermek istemeyen bir yakınına ulaştık. O da sürpriz bir şekilde, “50 yıldır bende bir emanet vardı. O emanet milletin emaneti ve onu size teslim ediyorum.” dedi.

‘Kırmızı Valiz’de bulunan belgeler hakkında da bilgiler veren Uğur, valizin içerisinde Celal Bayar’ın mektubundan müdafaa dosyasına, Eldelhun’un pasaportlarından el notalarına kadar onlarca belgenin yer aldığını söyledi.

KIRMIZI VALİZDE NELER BULUNUYOR?

Kore Savaş Albümü: Güney Kore Cumhuriyeti Milli Savunma Bakanı Shin Tae Yong tarafından hediye edilen Kore Savaşı fotoğraf albümü. Albümde ülkenin o dönemki Cumhurbaşkanı Synman Rhee, Milli Savunma Bakanı Yong’un ve savaş sonrası düşman mevzileri ile savaşın sıcak çatışma fotoğrafları bulunuyor.

Pasaportlar: Biri 2. Ordu Komutanı iken diğeri Genelkurmay Başkanlığı döneminde çıkarılmış Erdelhun’a ait iki adet diplomatik pasaport.

Fotoğraflar: Erdelhun’a ait çok sayıda fotoğraf.

Yüksek Adalet Divanı Kararları: Yassıada darbecilerinin kurduğu mahkemenin duruşma ve karar metinlerinin yer aldığı Yüksek Adalet Divanı Kararlarının (1960-1961) daktilo edilmiş ve çoğaltılmış metinleri.

Osmanlıca ve Türkçe savunmalarını kaleme aldığı defterler: Erdelhun’un Yassıada yargılamaları sırasında Osmanlıca steno ettiği duruşma notlarının bulunduğu 90 sayfalık defteri.

Diplomatik mektuplar: Erdelhun’a yurt dışından gelen diplomatik mektuplar.

Saman kağıda yazılı el notları: Erdelhun’un saman kağıda yazdığı 27 Mayıs darbesinin endenleri, Ankara ve İstanbul Olayları, 21 Mayıs Harbiyeli yürüyüşü, duruşmalar, darbe gecesi, tanıklık ve tespitlerinin bulunduğu 43 sayfalık notları.

Müdafaa Dosyası: İstanbul ve Ankara olaylarıyla ilgili davanın yargılamasında kullandığı mahkeme kayıtlarına giren daktilo edilmiş yazışma ve savunmaları, el yazması şahsi müdafaa notları.

Gazete kupüleri: Dönemin gazete kupürleri

ORGENERAL RÜŞTÜ ERDELHUN KİMDİR?

Türk Silahlı Kuvvetleri'nin 10. Genelkurmay Başkanı Orgeneral Rüştü Erdelhun'un soyu Romanya'ya yerleşen Erdelhun Beyliği'ne dayanıyor.
Annesi ve babası Romanya'da doğan Erdelhun Paşa, ailesi Trakya'ya göç edince 1894 yılında Edirne'de dünyaya geldi. Edirne Lisesi'nden mezun olduktan sonra 1914'te topçu teğmen rütbesi ile Harp Okulu'nu bitiren Erdelhun, 1917'de Kafkasya Cephesi'nde savaştı. 2 Nisan 1921'de Anadolu'ya geçerek Milli Ordu'ya iltihak edip Kurtuluş Savaşı'na katılarak İstiklal Madalyası aldı. Çeşitli karargâh ve birlikler ile Tokyo, Roma ve Londra askerî ataşeliklerinde görev yaptı. Askerlik mesleğine sıkı bağlılığı ile çok hızlı bir yükseliş yakalayan Erdelhun, önce tuğgeneral (1945) iki yıl sonra tümgeneral oldu. Demokrat Parti iktidara geldiğinde 1952'de korgeneralliğe, 1956'da orgeneralliğe yükseldi. 23 Ağustos 1958'de Genelkurmay Başkanı olarak atanan Erdelhun Paşa, 27 Mayıs 1960 darbesine kadar görev yaptı. 27 Mayıs darbesinden sonra 14 Haziran 1960'a kadar Ankara'daki Harp Okulu'nda gözaltında kaldı. Cunta mahkemesi, Menderes, Bayar, Zorlu ve Polatkan ile ilgili idam kararı verirken, 15 kişilik idamlıklar listesinde o da yer aldı. 15 Eylül günü İmralı'ya sevk edildi. Burada 8 gün kalan Erdelhun Paşa, Menderes ve iki bakanın idamlarına cezaevi duvarlarının ardından şahitlik etti. Cezaları ömür boyu hapse çevrilince Kayseri Cezaevi'ne nakledilen Erdelhun, 4 yıl 4 ay hapis yattı.
Hiç çocuğu olmayan Erdelhun'un ağabeyi Cavit Paşa, Atatürk döneminde Kars mebusu olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde görev yapmıştı. Darbeden sonra maddî sıkıntı çeken Erdelhun, bunu kimseyle paylaşmadı. Yaptırdığı apartman dairelerinin kira parası ile geçindi. 9 Kasım 1983 günü 89 yaşındayken İstanbul'da hayata gözlerini yumdu.