Ergenlerin beyin yapısındaki hangi değişiklikler akıl sağlığı problemleri için gösterge olabilir?

Önceden de bilindiği üzere ergenlik döneminde olan en önemli değişiklik beynin üstünü örten korteks tabakasındaki incelme ile beraber sinir hücrelerinin üzerini kaplayan ve etkili iletimi sağlayan myelin kılıf düzeyinin artmasıdır. Myelin kılıfının beynin beyaz maddesi içinde yer aldığı ve iletişimi sağladığı zaten bilinirken bu çalışmada beynin gri maddesindeki myelin oran artışının ergenlikteki önemine vurgu yapılmıştır. Özellikle beynin bağlantı yolaklarındaki myelin oranının ergenlikte artması temel değişimlerden biridir. Şizofreni ve depresyon ile ilişkileri halen araştırılan konulardır.

Myelin iletimindeki problemler, bir havaalanındaki uçuş ağlarından gelen bilginin yeterli olmaması durumunda oluşabilecek karmaşaya benzetilebilir.

Myelin nedir?

Sinir hücresine sıkıca sarılmış iki lipit (yağ) tabakası ve arasında yer alan özel proteinlerden oluşmuş bir yapıdır. Merkez yani beyindeki ve periferik sinir sistemindeki myelini oluşturan proteinler farklıdır.

Myelin nasıl bozulur?

1)Bağışıklık sisteminin bozulması, 2) İnfeksiyöz nedenler, 3) Metabolik, toksik nedenler, 4) Myelin metabolizmasını bozan kalıtsal hastalıklar ve 5) Vasküler (damar hst). Metabolik toksik nedenleri açarsak; karbonmonoksit zehirlenmesi, civa zehirlenmesi, B12 vitamini eksikliği, hipoksi, alkol/tütün zararlı etkenlerden birkaçı olarak sayılabilir. Bunları öne çekmemin sebebi hiç olmazsa daha kontrol altında tutabileceğimiz etkenlerin ne olduğunun bilinmesidir.

Sık karşılaşılan nörolojik hastalıklardan biri olan Multiple Skleroz (MS) hastalığında da myelinin etkilendiği bilinmektedir. Bu hastalıkta myelinin biyokimyasal yapısı normaldir. Ancak çevresel ve/veya endojen bir faktör myelin ve/veya oligodendrositi (sinir hücresini merkezde destekleyen gliyal hücre) etkileyerek hastalık tablosuna yol açar. MS hastalığındaki bağışıklık sistemi ile ilgili sebeplere yönelik nanoteknolojinin kullanıldığı yani metrenin milyarda biri olan nano parçacıklarıyla hazırlanmış sistemi düzeltmeye yönelik tedaviler umut vericidir.

Myelin kılıfını korurken tabii zararlı çevresel etkenlerden korunmak önemlidir. Psikiyatrik bazı problemlerde rutinde kullanmaya başladığımız balık yağının ve bazı protein yapıtaşlarının ergenlikte de verilmesine önem çekerek ilk etapta koruyucu sağlığımızı ön planda tutmayı hatırlatmak isterim.

Dr. Nuşin Bilgin

Noropsikiyatri Merkezi