Erken din dersinin ilkokul çocuklarına etkileri

Din derslerinin ilkokul birinci sınıftan itibaren zorunlu hale getirilmesi konusu gündemde. Mynet Kadın olarak, Uzman Psikolog Yegan Sasık'a erken dönemde başlatılacak zorunlu din dersi eğitiminin çocuklar üzerindeki etkilerini sorduk. İşte Sasık'ın yeni uygulamanın olası sonuçları ile ilgili bize aktardıkları:

Mevcut sistemde ilkokul dördüncü sınıfta verilmekte olan din kültürü ve ahlak bilgisi dersleri yasal olarak sınıf öğretmenleri sorumluluğundayken, özel okullarda çoğunlukla branş öğretmenleri, devlet okullarındaysa çoğunlukla sınıf öğretmenleri tarafından veriliyor.

Din kültürü ve ahlak bilgisi dersleri çoğu dünya ülkesinde ortaokul ve lise kademelerinde veriliyor ve kimi ülkelerde seçmeli ders olarak ders programlarında yer alıyor.

Yaşa göre değişen dersler

İnsanlar anne karnı itibari ile sürekli bir gelişim içerisindedirler. Doğumdan sonraki dönemde de insanların gelişimlerini takip edebilmek adına dört temel gelişim alanı baz alınır. Bu gelişim alanları bilişsel (zeka), dil, sosyal ve motor (fiziksel) gelişim alanları olarak ayrıştırılır. Her bir gelişim alanına dair olgunlaşma yaş ile birlikte ilerler.

Eğitim programları da bu gelişim alanları göz önünde bulundurularak hazırlanır. Yani üç yaşında değil de 6-7 yaşlarında okuma-yazma öğrenimine geçilmesi ya da geometri derslerinin ilkokul ikinci sınıfta değil de ilerleyen yıllarda başlatılıyor olması çocukların gelişimsel özelliklerine uygun, verilen bilginin anlaşılıp, derin öğrenmenin gerçekleşebileceği zamanlarda verilmesinin planlanması bu sebeptendir.

Ayrıca yaşa uygunluktan evvel, toplum birliği ve genel sağlığı üzerindeki etkisine dair de düşünmek gerekir. Kendi ülkemizi düşünecek olursak, ne denli kültürel zenginliği olan bir toplum olduğumuzu göz ardı etmemek gerekir. Ülkemiz vatandaşları birçok farklı din ve/veya mezheptendir. Ek olarak, okullarda okutulan her bir 'ders' bilimsel gerçeklik ve işlevselliğe sahip olmalıdır.

Din kültürü ve ahlak bilgisi, dünya insanlarını ve mensubu olunan tüm dünya din ve mezheplerini barındırır, bir bakış açısı ve bilgi dağarcığı sunarsa, bilim yuvaları olarak adlandırılan okullar içerisinde yer alması işlevsellik kazanacaktır. İşlevselliğinden de ziyade, bu yolla toplum içinde ötekileşmenin azalması adına büyük adımlar atılmış olur. Çünkü insanlar böylece birbirinin inancını tanır, bilir ve saygı gösterir. Din ve yaradan kavramı çocuklara zorla, baskı ile ve en başından ayrıştırılmaya tabi olunacak şekilde verilmediğinde ancak hak ettiği gerçek değeri bulur.

Din derslerinin ilkokul 1. sınıfta başlatılmasının çocuklar için sakıncası var mı?

"Din" ve "yaradan" kavramları hepimizin bildiği üzere olabildiğince soyut kavramlardır. Soyut oluşundaki kasıt elle tutamayıp, gözle göremediğimiz ve algılayıp, özümseyebilmek için yüksek muhakeme yetisine sahip olunması gereken olduğudur.

Çocukların soyut kavramlara dair bilişsel yeterlilikleri, insan doğası gereği en az 10-11 yaşlarında başlar. Bilişsel (zeka) gelişim aşamalarına bakıldığında 11 yaşındaki bir çocuk 'soyut işlemsel döneme' geçer. Bir çocuk ancak bu yaş itibari ile soyut düşünme yeteneğine sahip olur; soyut kavramları bağdaştırabilmeye, öneri getirebilmeye başlar ve düşünceleri böylece zenginleşir.

Siz bir çocuğa kapasitesinin üzerinde bir mevhumu daha erken yaşta vermeye başlarsanız, çocuk burada sadece itaat ediyor ve büyük olasılıkla verilen bilgileri ezberliyor olacaktır. Doğrusunu söylemek gerekirse ezberlemek, çocuğa fiziksel bir zarar vermeyecektir. Ancak çocuğun kazanması, bakış açısı getirmesi ve kendine göre yorumlayıp, özümsemesi gereken oldukça önemli kavramları zamanından önce vermek; günah-sevap, cennet-cehennem gibi, çocuğun korkmasına ve beklenenin aksine durumdan uzaklaşmasına ya da içselleştirmeden, sadece onay görmek için uygulayacak olmasına sebep olacaktır.

Din dersleri zorunlu olmalı mı olmamalı mı?

Kişisel fikrim, eğer ki din kültürü ve ahlak bilgisi dersleri tüm dinleri kapsayacak ve bilgi birikimi, dünya görüşü kazandırmak amacı ile bir müfredat oluşturulacak ise zorunlu dersler kapsamına girebilir; tarih dersleri gibi. Ancak ailevi hayat görüşü farklı olan ya da farklı bir dine mensup olan çocuklar varken bunun uygun olduğunu düşünmüyorum.

Din dersi çocuğa kim tarafından, nasıl verilmeli?

Her bir dersi konunun uzmanları (branş öğretmenleri) vermeli. Ancak erken yaşa inen bu uygulamada eğitimcilerin çocuklara neyi, nasıl-yaşa uygun şekilde- dile getireceklerine dair ciddi bir ek eğitim almaları gerekir.

Din dersleri kaç yaşında başlamalı?

En erken 10-11 yaşında. Bu ders kapsamında anlatılacak olan, olabildiğince soyut kavramları algılayabilecek, özümseyebilecek yetiye ancak bu yaşta sahip olunabildiği için.

Erken yaşta din eğitimi çocuğun gelişimini nasıl etkiler?

Hazır olmadığı bir bilgi ile karşılaşmak kimi çocuk için sadece ezberleyip, sınavdan sonra unutacağı birkaç sayfa olarak kalabilecekken, kimi çocuk için ürkütücü olabilir.

Algılanamadığı için anlatılanları cezalandırıcı olarak algılayabilir. Elbette burada hangi bilginin, nasıl, kim tarafından verildiği ve sonrasında aile içindeki iletişim önem taşır.

Bu yenilikle ilgili öncelikli olarak öğretmenlerimizin ve elbette ailelerin sorumluluğu büyüktür.

Anlayamadığı için size sorularıyla gelen öğrencileri/çocukları, sabır ve sükunet ile dinleyip doğrularınız ve elbette gerçek bilgileri göz önünde bulundurup onların dili ile bıkmadan usanmadan sorularını yanıtlamanızı öneririm.