Evet sanıldığı kadar riskli! Kan uyuşmazlığı nedir?

Kan uyuşmazlığı daha çok anne ile çocuk arasında, özel bir antijen olan RH’ın farklılığından kaynaklanan bir sorundur. Alerjik bir reaksiyon olan kan uyuşmazlığı bebeğin sağlığını olumsuz yönde etkilemektedir. Erken dönemde fark edilmezse çok ciddi sonuçları olabilen kan uyuşmazlığı, tedavi edilebilmektedir. Peki kan uyuşmazlığı nedir?

Kan uyuşmazlığı nedir?

İnsanlar için 8 adet farklı kan grubu bulunur. 4 tane A, B, 0 kan grubu, 2 tane Rh kan grubu bulunur. Bunların çaprazlanması sonucu 8 kan grubu oluşmuştur. Kan grupları şu şekildedir:

A+, B+, AB+, 0+, 0-, AB-, B-, A-

Farklı kan grubuna sahip bireyler birbirlerinden kan alıp verdiklerinde vücudun bağışıklık sistemi bu olaya karşı bir tepki gösterir. Alınan kana, sanki vücuda yabancı bir madde girmişcesine saldırı yapılır ve kanın çökertilip, böbrekler aracılığı ile vücuttan dışarı atılması sağlanır. Bu olaya AB0 kan uyuşmazlığı adı verilir. AB0 kan uyuşmazlığı tıpta daha çok anne ve bebek arasında kullanılır.

Kan uyuşmazlığı genelde Rh kan grubunda meydana gelmektedir. Rh kan grubunun pozitif ve negatif olmak üzere iki çeşidi bulunmaktadır. İnsanlar kan alıp verirken özellikle Rh kan grubuna dikkat edilmelidir. Pozitif Rh grubuna sahip kişiler, pozitif kan grubuna sahip kişilere; negatif kan grubuna sahip kişiler, negatif kan grubuna sahip kişilere kan verebilirler.

Genelde annenin Rh- olduğu durumlarda kan uyuşmazlığı riski vardır. Eğer anne Rh- ise mutlaka babanın kan grubu kontrol edilir. Şayet baba Rh+ kan grubuna sahipse bebek ile anne arasında Rh/rh kan uyuşmazlığından söz edilir.

Kan uyuşmazlığı nasıl olur?

Rh- kan grubuna sahip bir anne ile Rh pozitif kan grubuna sahip bir babadan olan bebek ile anne arasında kan uyuşmazlığı olur. Kan uyuşmazlığı şu şekilde gelişir:

• Rh- kan grubuna sahip anneden olacak bebek, eğer baba heterozigot Rh kan grubuna sahip değil de homozigot pozitif kan grubuna sahipse yani baba Rh(heterozigot baskın) değil de RH(homozigot baskın) ise Rh+ kan grubuna sahip olur.
• Rh- kan grubuna sahip olan bireyler ile Rh+ kan grubuna sahip bireylerin kanları aynı damar içerisinde bulunamayacağından bebeğin kan grubu anne için bir risk teşkil eder.
• Gebelik sırasında kan damarları anne ile birleşik olan bebeğin kanı anneye geçerse ya da annenin kanı bebeğe geçerse iki tarafta da zehirlenme belirtileri görülür.

Bebeğin kanının anneye geçtiği durumda, annenin bağışıklık sistemi Rh antijenini yabancı bir cisim olarak algılayarak onları yok edebilmek için antikor üretir. Üretilen bu antikorlar bebeğin kanına geçerek, bebekte bulunan kırmızı kan hücrelerini parçalamaya başlar. Hayati öneme sahip kırmızı kan hücrelerinin parçalanması durumunda bebekte şunlar gözlemlenir:

• Cilt ve gözler sararır. Emmede güçsüzlük söz konusudur.
• Hücrelere yeteri kadar oksijen gitmediğinden bebekte boğulma hissi oluşur.
• Müdahale edilmez ise bebekte geri dönülemez hasarlara yol açar.

Kan uyuşmazlığında tanı nasıl konur?

• Gebelik döneminde ilk doktor muayenesinde anne ve babanın kan grubu doktor tarafından teyit edilir.
• Annenin daha önce bir gebelik öyküsü varsa doktor tarafından bu dinlenir.
• Annenin negatif, babanın pozitif olması durumunda, bebek ile anne kan uyuşmazlığı riskiyle karşı karşıyadır.
• Anneye bazı testler yapılarak uyuşmazlığın olup olmadığı ve uyuşmazlık var ise bunun boyutu kontrol edilir.
• Uyuşmazlığın olması halinde doktor tarafından tedavi planı yapılır.

Kan uyuşmazlığı tedavisi var mı?

Kan uyuşmazlığı tedavisi olan bir hastalıktır. Erken tanı konulması halinde hem doğum öncesi hem de doğum sonrası anne ve bebek sağlıklı bir şekilde hayatına devam eder.

Kan uyuşmazlığı nasıl tedavi edilir?

Doğumdan hemen sonra bebeğin kan değerleri düzenli olarak ölçülür ve bebek takibe alınır. Bebekte eğer kan uyuşmazlığı belirtilerinden herhangi biri görülmez ise hem anne hem bebek sağlıklı olarak hayatlarına devam edebilirler. Bebekte kan uyuşmazlığı belirtileri görülmeye başladığında bebek tedavi altına alınır.

Doğum sonrası sarılık gözlemlenen bebeklere, damar yolundan ilaç ve fototerapi tedavileri uygulanır. Damar yolu açılarak bebeğe karaciğerin yapamadığı görevleri yapan sıvılar enjekte edilir. Ve ışın teknolojisi kullanılarak bebekte bilirubin seviyesinin düşmesi sağlanır.
İlaç ve ışın tedavisine yanıt vermeyen bebeklerde geç kalmadan kan değiştirme işlemi uygulanır.

Rh uyuşmazlığı bulanan bebeklere yeteri kadar hızlı şekilde müdahale edilmez ise kernikterus adı verilen bir hastalık gelişmeye başlar. Bilirubin maddesi vücuttan atılmadığında beyin hücrelerine saldırmaya başlarlar. Bebeğin zihinsel ve bedensel gelişimi doğrudan etkilenir. Yenidoğan bebeklerde hem şimdi hem daha sonrası için nöbet geçirme riskini artırır. Ölümcül bir hastalık olan kernikterus çok nadir olarak görülmektedir.

Antikor D nedir? Ne zaman uygulanır?

Düzenli olarak doktor kontrolünde olan, doktorun istediği testleri devamlı olarak yaptıran anne adaylarına cooms testi negatif olması halinde antikor D iğnesi yapılır. Antikor D iğnesi bir çeşit kan uyuşmazlığı iğnesidir. Peki kan uyuşmazlığı iğnesi ne zaman yapılır?

Kan uyuşmazlığı iğnesi hamileliğin 28. haftasında yapılmaktadır. Doğum sonrası pozitif bebeklerde ikinci doz uygulaması yapılır.