Evliya Çelebi’Nin 5 Bin Adımla Saydığı Tarihi Kale Gün Yüzüne Çıkıyor

Yaprak KOÇER / SAMSUN, Samsun'da geçen Ocak ayında İlkadım İlçesi, Pazar Mahallesi'nde bulunan Şifa Hamamı'nın Buğday Pazarı Caddesi'ne bakan bölümünde yapılan altyapı çalışmaları sırasında tarihi bir duvar bulundu. 2 ay sonra bölgele Arkeoloji ve Etnografya Müzesi ekibi tarafından kazı başlatıldı. Kazı çalışmaları sonrasında 3 metrelik kale sur duvarları ortaya çıkarıldı. Kazı alanın genişletilmesi sonucunda bölgede bir de 15'nci yüzyıla ait tarihi hamam gün yüzüne çıktı.
Anadolu Türk beyliklerinden Danişmentli'lerin 1192 yılında bölgedeki Amisos Kalesi'ni ele geçirememeleri üzerine, bu kaleye bir ok atımı uzaklıkta sahilde bataklık alana bu kaleyi inşa ettiği belirtildi belirtildi. Denizden 8 metre yüksekliğindeki Samsun Kalesi'nin o dönem içerisinde yüzlerce ev, dükkan, iki mescit ve Selçuklu komutanlarından Hızır Bey'in yaptırdığı camiyi barındırdığı kaydedildii. 1640 yılında Samsun'a gelen Evliya Çelebi ünlü Seyahatnamesi'nde 'Çevresi 5 bin adım, 70 kulesi, 2 bin mazgalı ve kapısı ile leb-i deryada şadadi bina bir sengin abad idi' diyerek anlattığı tarihi Samsun Kalesi’nin kalıntılarının ortaya çıkması kentte heyecan yarattı. Kazı çalışmaları devam ederken, bulunan kalıntıların nasıl teşhir edileceği de gündeme geldi.
'ADETA TARİH FIŞKIRIYOR'
Samsun Büyükşehir Belediye Başkanvekili Turan Çakır, kalıntıların bulunduğu bölgede 2 yıl önce başlatılan proje kapsamında ruhsatsız binaların yıkıldığını belirterek şu bilgileri verdi:
"Bölgede tek katlı binalar mevcut. Binalar temeli derin olmayan yığma yapılar olduğu için toprak altındaki kalıntılar bu zamana kadar zarar görmedi. Altyapı çalışmaları sırasında tesadüfen kale kalıntıları ortaya çıktı. Şimdi kazı alanı genişledikçe adeta tarih fışkırıyor. Tarihi Samsun kalesinin ve tarihi bir hamamın kalıntıları gün yüzüne çıkıyor. Bunlar çok sevindirici gelişmeler. O bölge için hazırlanan proje kapsamında ruhsatsız diğer binaların yıkımı için çalışmalar sürüyor. Bazı bina sahipleri yargı yoluna gittikleri için kamulaştırma davaları sürüyor. Davalar sonuçlandıkça binalar yıkılacak. Alan genişledikçe bulunan kalıntıların artacağına inanıyorum."
TARİHİ TAŞHAN YIKILMIŞ
Kalıntılarla aynı bölgede yer alan tarihi Taşhan'ın bir kısmının geçmişte yol yapım çalışmalarında yıkıldığını tespit ettiklerini kaydeden Çakır şunları anlattı:
"Taşhan’ın bir kısmının ne zaman yıkıldığına dair kesin bir tarih yok. Ancak yapının bir bölümünün yıkıldığı bilgisi kesin. Biz de hazırladığımız proje ile tarihi dokunun zarar gördüğünü bölümünü sadece cam kullanarak yeniden yapacağız. Ayrıca Samsun Kalesi sur duvarları ile tarihi hamam duvarlarını da cam kafeslerle çevreleyip bu şekilde teşhir edeceğiz. Yapılacak peyzaj çalışmasıyla buram buram tarih kokan bir alan oluşturulacak."
Kale surlarının ortaya çıkarılmasının çok heyecan verici olduğunu dile getiren Turan Çakır, "Evliya Çelebi’nin çevresini 5 bin adımla ölçtüğü kaleden günümüzde geriye çok fazla bir kalıntı olmaması bizi üzüyordu. Ancak bulunan bu yeni kalıntılar çok sevindirici. Kale surlarının kentimizin turizmine büyük katkı sağlayacağını düşünüyorum" diye konuştu.
İLK KALINTILAR 1991'DE BULUNDU
Samsun Kalesi'nden ilk kalıntılar 1991 yılında bulundu. 2 metre yükseklikteki 13 metre uzunluğunda kale duvarı Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından 'Korunması Gereken Kültür Varlığı' olarak tescil edildi. 2008 yılında İlkadım İlçesi Kale Mahallesi Büyük Cami çevresinde yapılan çevre düzenleme çalışmaları sırasında kale duvarının küçük bir kısmı daha ortaya çıkarıldı.