Ferritin eksikliği: Nedenleri, belirtileri, tedavisi

Kadın ve erkek vücudunda bulunması gereken ferritin oranı ise farklıdır. Erkek vücudu daha çok ferritine gereksinim duyar. Buna bağlı olarak da kadın ve erkekteki ferritin eksikliği birbirinden farklı sağlık sorunlarına yol açar.

Ferritin Nedir?

Kandaki oksijeni taşımakla görevli olan alyuvarlar bunu içerdikleri demir sayesinde gerçekleştirirler. Demir ise kanda, ferritin adı verilen protein sayesinde depolanır. Ferritin depoladığı demiri vücut ihtiyaç duydukça kullanılması için serbest bırakır. Ferritin tüm organlarda bulunmakla birlikte özellikle kan üreten organlarda yoğundur. En çok karaciğerde bulunan ferritin, kemik iliği, dalak ve kas sisteminde de mevcuttur. Yetişkin bir erkek için 12-300 ml arası normal iken yetişkin bir kadının ferritin seviyesi 10-150 ml olarak kabul görür. 15 yaşından küçük çocukların vücudunda bulunması gereken ferritin seviyesi ise 7-142 ml aralığındadır. Bebeklerde ise bu durum kaç aylık olduklarına bağlıdır. Yeni doğan bebekler için uygun ferritin seviyesi 25-200 ml, 0-5 aylık bebekler için ise 50-200 ml'dir.

Ferritin Eksikliğinin Nedenleri Nelerdir?

1. Vücudun kan kaybetmesi

Kan kaybı yaralanma, travma sonucu iç kanama, ülser, mesanede bulunan tümörler, kolon kanseri, kanamalı bağırsak hastalıkları, kadınların adet dönemlerinde yoğun kanamalı regl geçirmesi sonucu oluşabilir. Kan kaybı sonucunda ferritin ve demir eksikliği görülür. Özellikle kadınlar adet dönemlerinde daha çok demir, ferritin yoksunluğu çekerler.

2. Yetersiz demir tüketimi

Yetersiz demir tüketimi yüzünden kırmızı kan hücrelerindeki hemoglobin azalır ve oksijenin hücrelere iletilmesi zorlaşır. Yeteri kadar oksijen alamayan organlar da işlevlerini düzgün bir şekilde yerine getiremez ve çeşitli hastalıklar baş gösterir. Tek yönlü sağlıksız beslenme, demir yönünden fakir gıdaların tüketilmesi, sigara ve alkol kullanımı, düşük demir içeren katı diyetler yapmak ferritin eksikliğine neden olur. Özellikle yanlış beslenme sonucu hamilelikte ferritin düşüklüğü sıklıkla görülür. Bunu önlemek için demir içeren yeşil yapraklı ıspanak gibi sebzeler, protein açısından zengin süt ve süt ürünleri ile hayvansal protein içeren gıdaların bolca tüketilmesi önerilir. Dünya Sağlık Örgütü verileri insanların %80'inin yeterli demiri elde edecek şekilde beslenemediğini ortaya koymaktadır.

3. Yetersiz emilim

Günlük olarak 10-20 mg arasında demir, tüketilen gıdalar sayesinde vücuda alınır ancak bu miktarın çok az bir kısmı işlenerek kullanılabilir. Yeterli miktarda demir alınsa bile bağırsaktaki rahatsızlıklar, kullanılan ilaçların bazı yan etkileri, sindirim sistemi hastalıkları sebebiyle düzgün demir emilimi yapılamayabilir. Bu durumda vücut ferritin yoksunluğu çeker.

Ferritin Eksikliğinin Belirtileri Nelerdir?

1. Halsizlik ve yorgunluk

Sürekli olarak halsiz hissetmek ve çabuk yorulmak ferritin eksikliğinin başlıca belirtileridir. Demir ve ferritin eksikliğinde oksijenin hücrelere dağıtılmasıyla görevli olan kırmızı kan hücrelerinde yoksunluk oluşur. Hücrelere gerekli oksijenin taşınamaması sebebiyle vücudun işlevlerini yerine getirebilmesi için gereken enerji üretilemez ve yorgun düşülür.

2. Solunum zorluğu ve baş dönmesi

Ferritin eksikliği olan kişiler çok hareket etmeseler de solunum zorluğu çekerler. Ani hareket ettiklerinde ise göz kararması, sersemleme, baş dönmesi yaşayabilirler.

3. Soluk cilt

Ferritin eksikliği nedeniyle kırmızı kan hücreleri azalır. Kırmızı kan hücreleri ise cilde canlılık, parlaklık katarak sağlıklı bir görünüm verir. Ferritin eksikliğinde kan dolaşımının ağırlaşması yüzünden tırnaklarda kırılma, el ve ayaklarda üşüme, cilt tonunda sarılık da gözlenir.

4. Sinir sistemi rahatsızlıkları

Ferritin eksikliği sebebiyle oksijen iletimi hücrelere düzgün olarak yapılamadığından kalp çarpıntısı, aşırı terleme, isteksizlik, iştah kaybı, depresyon hali görülebilir.

5. Saç dökülmesi

Vücutta demir seviyesinde düşüş görülmeye başlandığında, ilk önce demir depolarında azalma yani ferritin eksikliği yaşanır. Bu eksiklik bir döngü olarak kansızlığı doğurur. Vücut eksiklik çekilen demir depolarını doldurmak için ilk önce saçlardaki demiri kullanır. Besin kaynaklarının tükenmesiyle birlikte ferritin düşüklüğünün saç dökülmesine etkisi ortaya çıkar ve saçlar dökülmeye başlar. Kan üretimine yetecek kadar demir saçlardan da elde edilemeyeceği için kronik olarakkansızlık hastalığı devam eder.

Öte yandan ferritin eksikliği sebebiyle yaşanan tiroid bozukluğu da saç dökülmelerine neden olabilir.

6. Toprak yeme isteği

Özellikle çocuklarda demir ve ferritin eksikliği görüldüğünde çamur, toprak, tebeşir gibi maddelere karşı yeme isteği oluşur. Bu durum tıpta pika hastalığı olarak adlandırılmıştır. Ferritin seviyesi istenilen düzeye ulaştığında toprak yeme isteği ortadan kalkar.

7. Kas ağrısı

Ferritin eksikliği kronikleştiğinde özellikle göğüs ve bacaklarda olmak üzere kas ağrıları görülür. Bu ağrıların sebebi kas dokusunda da yoğun olarak ferritinin bulunmasıdır.

8. Kanser

Tüm bu belirtiler ferritin düşüklüğü tehlikeli midir sorusunu akla getirir. Vücutta ferritin eksikliği varsa hücrelere oksijen iletilemeyeceğinden düzgün tedavi edilmediğinde ferritin düşüklüğü ile kanser ilişkisi ortaya çıkar. Gizli kan kaybının yol açtığı kolon kanseri, mide kanseri gibi kanser türlerine ek olarak kan tahlili sonucunda anormallik gösteren değerlerin incelenmesiyle kan kanseri, kemik iliği kanseri de bulunabilir.

9. Bebeğin sağlıksız bir şekilde gelişmesi, düşük

Ferritin eksikliğinin hamilelikte de bebek gelişimiyle anne sağlığı açısından ayrıca ele alınması gerekir. Hamilelikte kan hacmi artar ve daha fazla kan hücresinin üretilmesi ihtiyaç haline gelir. Plasenta yoluyla bebeğe oksijen taşınmasında demir depo eden ferritinin rolü hayatidir. Ferritin noksanlığı bebek gelişimini zedeler, bebeğin kilo almasını engeller ve annenin düşük yapmasına kadar sebebiyet verebilir.

Ferritin Düşüklüğü Kilo Yapar mı?

Demir eksikliği bazı hallerde iştahsızlık yaratsa da hormonların dengesinin bozulması, metabolizma hızının kötü etkilenmesi nedeniyle kilo vermek zorlaşır. İnsan metabolizması enerji üretmek için kandan hücrelere iletilen oksijenle besinleri yakar. Ferritin eksikliğinde hücrelere yeterli oksijen aktarılamadığı için oksijen yakılamaz ve enerji üretilemez. Tüm bu döngü metabolizmanın yavaşlamasına sebep olur. Zayıflamak için alınan miktardan fazlaca enerji tüketilmesi gerekir. Bunun için de metabolizmanın hızlanması enerjik olunması, aktif bir hayat tarzı gereklidir. Zayıflamaya çalışan ancak ne yaparsa yapsın aşama kaydedemeyen kişilerin birçoğuna kan tahlili yapıldığında alt nedenin demir, ferritin eksikliği olduğu görülür.

Ferritin Eksikliği Tedavisi Nasıl Yapılır?

• Alkol ve sigara tüketiminin bırakılması
• Proteince zengin kırmızı et, süt, süt ürünleri, yumurta, ıspanak gibi yeşil yapraklı sebzelerin tüketilmesi
• Demir emilimine zarar verdiği için yemeklerden sonra çayın tüketilmemesi
• Vücuda direnç verip demir depolarının dolmasına yardım eden C vitamini içeren besinler tükelilmesi, - C vitamini takviyelerinin alınması
• Dengeli beslenme programı oluşturulması ve katı, sağlıksız diyetlerden uzak durulması.
• Bebeklerde sıklıkla ferritin eksikliği görüldüğünden, anne sütünden gerekli demirin alınamaması durumunda inek sütüyle takviye yapılması
• Doktorun uygun gördüğü demir takviyesinin alınması

Ferritin noksanlığının giderilmesinin en etkili yolu beslenme tarzının değiştirilmesidir. Demir yönünden zengin gidalarla beslenmek ve şifalı bitkilerden yardım almak ferritin eksikliği tedavisinde oldukça yararlıdır. Yüksek oranda demir içeren besinler ıspanak, soya fasülyesi, kuru yemişlerden badem, pancar, domates, elma ve soya filizidir. Bu besinlerin az pişirilerek tüketilmesiyle birlikte vücut daha çok demir ve ferritin emilimi yapabilir.

• Pancar: İçeriğinde yüksek miktarda beta karoten ile demir barındırır. Pancar rendelenerek salatalara eklenebilir. Pancar suyu, elma suyu ve bal eklenerek lezzetli bir karışım yapılarak da içilebilir.
• Bal: Manganez, bakır ve demir gibi pek çok mineral bulundurur. Demir emiliminin önlenmemesi için tüketimi kesinlikle süte ekleyerek olmamalıdır.
• Muz: Potasyum ve demir bakımından oldukça zengindir. Hemoglobin üretimi artırır. Bal ile karıştırılarak yenildiğinde daha da faydalıdır.
• C vitaminli gıdalar: C vitamini sayesinde vücutta demir emilimi artar. Bu sebeple genellikle kan ilaçlarının C vitamini takviyesiyle birlikte alınması doktorlar tarafından önerilir. Pek çok sebze meyvede C vitamini bulunur. Turunçgiller, üzüm, ahududu, yeşil lahana, yeşil yapraklı sebzeler, şeftali, mango gibi meyveler, çilek fazlaca C vitamini içerir.

Ferritin eksikliğinin giderilmesine yardımcı olması için bitkilerden de yararlanılabilir.

• Kekik: İçerisinde oldukça yüksek oranda demir mevcuttur. Pek çok yemekte çeşni olarak kullanılır.
• Isırgan otu: Isırgan otu pek çok faydasının yanı sıra yüksek oranda demir içeren yeşil yapraklı bir bitkidir.
• Kırmızı yonca çiçekleri (dul avrat otu): İçerdiği antioksidanlar sayesinde güçlü bir kan temizleyicidir. Hemoglobin üretilmesini sağlar. Pek çok kalp damar hastalığının tedavisinde alternatif tıp yöntemi olarak önerilir.
• Karahindiba yaprakları: Diğer bitkilere kıyasla daha az miktarda demir içerir. Fakat demir emilimini oldukça etkili bir şekilde sağladığından tercih sebebidir. Bu sebeple ıspanak, ısırgan otu gibi bitkilerle birlikte tüketilmesi daha yararlıdır.

Ferritin eksikliğinin tedavi edilmesi için demir üretimini ve emilimini engelleyen unsurlardan kaçınılması gerekir. Bu yüzden çay, kahve, sigara ve alkol tüketimi bırakılmalıdır. Çay ve kahvenin yemeklerden sonra tüketilmesi alınan gıdaların barındırdığı demirin emilimini önler. Çay ve kahve de olduğu gibi süt tüketilmesi de demir emilimini önler. Bunun sebebi ise sütün midedeki asitleri nötrleyerek emilimi azaltmasıdır.