Yazı: Yazgülü Yüksek
Fotoğraf: Burak Doğansoysal
Karada yaşayan en büyük hayvan Afrika savan fili, tohumları diğer kara hayvanlarından çok daha uzaklara taşıyabiliyor. Science dergisinde yayınlanan araştırmaya göre savan fillerinin, tohumları 65 kilometreye kadar taşıyabildiği ortaya çıktı. Bu rakam savan kuşlarından 30 kat fazla. Orman fillerinin tohum taşıma mesafesiyse sadece 5-6 kilometre. Bu hayvanların meyve bulmak için muhtemelen savan fillerinden daha az yürümeleri gerekiyor.
Bitkiler, hayvanlara besin sağlarken hayvanlar da bitki tohumlarını yeni ve uzak yerlere götürür. Büyük bir hayvan tarafından yenilecek kadar şanslı tohumlar, yeni yaşam alanlarına dökülür. Bazen bir hayvanın sindirim sisteminden geçmek tohumların filizlenme yüzdesini artırır. Ayrıca fil gübresi, bazı durumlarda tohumları böceklerle karşı da koruyabilir.
Cape Town Üniversitesi’nden araştırmacı Katherine Bunney, fillerin tohum dağılımındaki etkisini Magma’ya anlattı: “Fillerin büyük cüsseleri ve beslenme gereksinimlerinden ötürü yaşam alanları da oldukça geniş. Savan fillerinde bir tohumun bağırsaktan geçmesi yani mideye girmesiyle dışkılama arasındaki süre 96 saati bulabiliyor. Sindirim sitemi geçiş zamanının tohumlarda iki önemli etkisi var: Birincisi başka yerlerde boy vermek hayatta kalma olasılığını artırıyor, ikincisi midedeki asitle karışarak canlılık ve çimlenme olasılığı yükseliyor. Örneğin marula meyvesi filler tarafından tüketildiğinde daha hızlı çimleniyor.”
Fillerin geniş mesafelere tohum taşıyabileceği gerçeği, ekosistemdeki rollerine daha fazla ağırlık veriyor. Öte yandan yılda yaklaşık yirmi bin fil, dişleri için öldürülüyor. Kaçak avcılık böyle sürerse önümüzdeki yıllarda bazı bölgelerde fil soyu tükenecek. Fillerin yok olması, bitkilerin varlığı ve gen akışı üzerinde derin etkiler bırakacak.
Afrika savanlarında yapılan araştırmaya göre tohum taşımada filler birinci ama dünyada listenin başında göçmen kuşlar var. Kuşlar her ne kadar ağırlıkları azaltmak için kısa sürede yediklerini boşaltma eğilimi gösterse de bazı tohumlar tüylere ya da bacaklara yapışabiliyor ve bu sayede uzun mesafelere taşınıyor. Geçtiğimiz yıl yapılan araştırma göre göçmen kuşların 300 kilometre uzaklığa kadar tohumları taşıyabildiği görüldü.
İyi birer tohum dağıtıcısı olan Afrika savan filleri, çene açıklıkları gereği uzunluğu 2-36 santimetre aralığındaki meyveleri yiyebilir, yüksek miktarda tohum tüketirler.
