Fiyat endekslerinde revizyon

ANKARA (İHA) - Hükümet, enflasyon hesaplamasında veri tabanı olarak kullanılan fiyat endekslerinde revizyon yaptı. Bundan böyle, Toptan Eşya Fiyat Endeksi (TEFE) yerine Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) hesaplanacak. Fiyat endeksleri için baz alınan 1994 yılı da değiştirildi. Bu yıl için 2003 yılı baz alınacak ve bundan sonra her sene baz yılı güncellenecek.

Devlet İstatistik Enstitüsü'nde (DİE) düzenlenen toplantıda Devlet Bakanı Beşir Atalay, fiyat endeksleri ve DİE'de yapılan yenilikleri tanıttı. DİE Başkanı Ömer Demir ve DİE bürokratlarının katıldığı toplantıda konuşan Atalay, 2005 yılından itibaren enflasyon tespitinde sistem değişikliğine gidildiğini söyledi. Atalay, bununla birlikte DİE'de de birtakım değişiklikler yapıldığını kaydederek, DİE'nin bundan sonra daha çok hayatın merkezinde olacağını söyledi. Tüm istatistiklerin DİE tarafından yürütüleceğini belirten Atalay, İstatistikler Kanunu'nda da bazı değişikliklere gidildiğini bildirdi. Amacın, DİE'nin yapı ve sisteminin AB ile uyumlu hale getirilmesi olduğunu ifade eden Atalay, DİE'nin alt yapısının da değişime uğrayacağını ve ilk değişimin veri toplama aracı olan anket formlarının kağıt formatından tablet bilgisayar formatına geçirileceğini bildirdi.

Devlet Bakanı Atalay, bugünden itibaren enflasyon sepetinin değişeceğini söyledi. Atalay, bu konuda yapılan en büyük değişimin, bundan böyle TEFE yerine ÜFE'nin hesaplanması olduğunu belirterek, bundan böyle üreticiler tarafından satışı yapılan ürünlerin genel fiyat düzeyindeki değişimlerinin ele alınacağını söyledi. Atalay'ın sunumuna göre fiyat endekslerindeki revizyonun ayrıntıları şöyle:

"- Bundan böyle 1994 olarak baz alınan fiyat endeksleri 2003 olarak değiştirildi ve her yıl sonunda baz alınan yıl yeniden güncellenecek.

- TÜFE'de güncelleme yapılacak. Bunun sebebi ise piyasada tüketime konu olan mal ve hizmet kompozisyonlarının değişmesi, sepette yer alan malların ağırlıklı yapısının eskimesi, yeni yöntem ve uygulamaların endeks hesaplarına yansıtılması olarak ifade ediliyor.

- TÜFE güncellenmesi için bilgiler bundan böyle 2003 Hanehalkı Bütçe Anketi, Turizm Anketi, Kurumsal Nüfus Bireysel Harcama Anketi ve idari kayıtlarla belirlenecek.
- 2003 yılı Hanehalkı Bütçe Anketi, tespit edilen hane halklarının bir ay boyunca yaptıkları tüketim harcaması kayıtlarına, hane halkı sosyo-ekonomik göstergelerine, istihdam ve gelir bilgilerine dayanacak. 2003 yılında yapılan anket, 25 bin 920 hane halkına uygulandı. 26 bölgede yapılan ankette, ayda 8 kez belirlenen hane halkları ziyaret edilerek tüketim harcaması ve gelir bilgileri kayıt edildi.

- TÜFE'nin ürün sepeti de genişletilerek 423 maddede 710 çeşide yükseltildi.

- Yeni endeksle birlikte tahmin boyutu, madde kapsamı, mal ve hizmet sınıflaması, madde ağırlıkları, fiyat derlenen yerleşim yerleri, fiyat derlenen işyeri sayısı, harcama ve gelir grubu kapsamı ile hesaplama yöntemi değiştirildi.

- Sepete yeni giren bazı ürünler PVC, DVD, konkakt lens, tansiyon aleti, LPG araba tüpü, kargo, cep telefonu, internet ücreti, bilgisayar ve donamı olurken sepetten çıkarılan bazı ürünler normal benzin, mikser, video kamera, dikiş makinesi, filtresiz Bafra sigarası, jeton ve kibrit oldu.

- Fiyat derlenen işyeri sayısı ise 9 bin 300'den 20 bin 060'a çıkarılırken, konut sayısı 2 bin 960'dan 3 bin 740'a çıkarıldı.

- Fiyat derlenen yerleşim sayısı ise 81 il merkezi ve 72 ilçeye çıktı.

- Mal ve ürün sınıflamasında harcama grubu 12'ye çıkarıldı.

- Harcama kapsamı da 'izafi kira hariç, kendi üretiminden tüketim hariç, ayni yardımlar hariç, turizm dahil ve kurumsal nüfus dahil' olarak belirlendi.

- Ana grup ağırlıklarında da ağırlık gıda ve alkolsüz içecekler ile alkollü içecekler ve tütün oldu.

- Endekslerin cari dönem fiyatlarının hesaplanma yönteminde ise aritmetik ortalama yerine geometrik ortalama tercih edildi.

- Endeks türünde sabit yıl uygulamasından vazgeçilerek zincirleme endekste karar kılındı.

- Endeks sepetinin kapsamı ve ağırlıklı yapısı her yıl Hane Halkı Bütçe Anketi sonuçları kullanılarak güncellenecek.

- Tüketimde önemini yitiren mal ve hizmetlerin sepetten çıkarılarak, önem kazananla sepete dahil edilecek.

- Endeks sepetinin kapsamı ve ilerleyen dönemlerde önem kazanan mal ve hizmetlerin belirlenmesinde toplam harcamanın binde 1 oranı dikkate alınacak.

- Her yıl Aralık ayında güncelleme yapılacak.

- 2005 Ocak ayına ait TÜFE, 3 Şubat 2005 tarihinde açıklanacak.

- Yılbaşından itibaren endekslerin açıklanma tarihi yıllık yapılacak.

- Endeks, her ayın 3. mesai günü, bu tarihin resmi tatile rastlaması durumunda bir gün önce veya sonra açıklanacak.

- Endeksler daha önce olduğu gibi saat 16.30'da açıklanacak."

Literatüre yeni giren ÜFE'ye ilişkin ayrıntılar ise şöyle:

- TEFE'nin ÜFE'ye dönüştürülmesinin nedenleri, üretilen ürün çeşitlerinin 1994 yılına göre farklılaşması ve artması, üretimde yeni işyerlerinin yer alması veya mevcut olanların kapanması, endekse ait fiyat ve ağırlık referans dönemlerinin eskimesi ve AB uyum çalışmaları kapsamında AB'ye üye ve aday ülkelerde üretici fiyatlarının karşılaştırılabilmesi olarak ifade ediliyor.

- ÜFE'de, belirli bir referans döneminde ülke ekonomisinde üretim yapılan ve yurtiçi satışa konu olan ürünlerin fiyatlarını zaman içinde karşılaştırarak fiyat değişiklikleri ile tamamen üretici fiyat hareketleri ölçülecek.

- Fiyat derleme dönemleri, tarımsal ürünlerin dışındaki maddeler ve tarım grubunda yer alan ürünler için TEFE'deki gibi olacak ancak yurtiçi peşin üretici satış fiyatı KDV gibi vergiler hariç olacak.

- Güncelleme için bilgiler için, ulusal hesaplar sistemi, tarım istatistikleri, tarımsal yapı ve üretim istatistikleri, hayvancılık, ormancılık ve balıkçılık istatistikleri, madencilik ve taşocakları anketi, 3'er aylık imalat sanayi anketi ile elektrik, gaz ve su anketleri göz önüne alınacak.

- Kapsam ve tahmin boyutu, Türkiye genelinde devlet-özel ayrımı olmadan 4 sektör üzerinden gerçekleim yerleri, fiyat derlenen işyeri sşecek.

- Derlenen fiyat ve işyeri sayısı ise işyeri olarak bin 816, fiyat olarak da 4 bin 350 olarak belirlendi.

- Ana sektör ağırlıkları tarım, madencilik ve taşocakları, imalat sanayi, elektrik, gaz ve su olacak.

- Yayımlanma takvimi ise TÜFE ile aynı olacak.

- TEFE'ye göre sepete yeni giren ürünler, glikoz ve glikoz şurubu, zarflar, krem veya sıvı sabun, marley, fayans, parke, yer karosu yapıştırıcıları, plastikten sofra ve mutfak eşyası, bombeli oto camı, traşlı çimento, alüminyum cephe kaplama malzemesi ve taşıt hız göstergeleri olurken çıkan ürünler, dondurulmuş balıklar, pamukyağı, ispirto, şampanya, filtresiz sigara, deri yelek, lastik ayakkabı veya çizme, formika, normal benzin, dikiş makinesi ve müzik seti olacak.

- Endeks türü TEFE'de uygulanan sabit yıl yerine zincirleme olarak belirlendi"

Atalay, sunumunun ardından basın mensuplarının söz konusu revizyonun etkilerinin neler olabileceği hakkındaki sorularına da, "Türkiye'nin önemli veriler için baz yılları yenilemesi gerekliydi. Bunun etkilerini göreceğiz ancak şu an için biz de bilmiyoruz. Bunun için en az 3 aylık bir süre lazım. Ancak enflasyon sepetinin 5 yılda bir değiştirilmesi gerekirken Türkiye'de 10 yıldır değiştirilmemiştir. Biz de bunları sağlam veriler elde etmek için değiştirdik. Sonuca göre konuşuruz" şeklinde cevap verdi.