Black Mirror dizisinin 3. sezonunun 1. bölümünde gözüken puanlama uygulaması RateMe, gerçek oldu. Çin 2020 yılından itibaren yasayla "sosyal kredi sistemi" olarak adlandırılan vatandaşa not verme sistemine geçiyor. Bu sistemde notu kötü olanlar oldukça zorluk çekecek.
Black Mirror dizisi gerçek oldu!
İnsanların kategorize edileceği bu sistemle her kişi notunun değerine göre belli bir sınıfa dahil olacak ve notu düşük olan kişiler ne ev kiralayabilecekler, ne kredi çekebilecekler ne de uçak bileti satın alabilecekler. Çin yönetimi, 1,43 milyarlık dev nüfusunun davranışlarını izleyerek, "sosyal güven" başlığı altında sıralayacak büyük bir puanlama sistemi kuruyor. Sistem, vatandaşlarının "kaç puanlık birey olduğunu" belirleyip, ödül ve ceza mekanizmasıyla toplumda güven oluşturmayı hedefliyor.
Çin Devlet Konseyi, 2014'te "Sosyal Güven Sisteminin İnşası Taslak Programı" adlı bir rapor yayımlamıştı. 2014-2020 dönemini kapsayan taslak program, "Toplumda güvenin mükemmel ve güven kaybının utanç verici olduğu" fikrinden yola çıkmıştı. İlk defa bu raporda tanıtılan "güven puanı" uygulaması, halkın yaşamlarında ceza ve ödül mekanizmalarıyla etkilerini göstermeye başladı. Program, tüm vatandaşlar, firmalar ve kamu kurumlarını puanlandıran bir sistem kurulmasını öngörüyor. 2020 yılına kadar tüm ülkeyi kapsayacak şekilde kurgulanan sistem çerçevesinde derecelendirme yapılıyor.
İnsanların, "kaç puanlık birey olduğunu" ölçen sistemde puanı yüksek olanlar ödüllendirilirken, tablonun alt sıralarındakiler "kara listeye" dahil edilerek yaptırımlara maruz kalıyor. Çin Komünist Partisi'nin resmi yayın organlarından Global Times gazetesinin bildirdiğine göre, ülkenin farklı bölgelerinde kısmen uygulanmaya başlanan projede, bu yılın mayıs ayına kadar çeşitli kategorilerde kara listeye giren 11 milyon 140 bin kişiye uçağa binmekten, 4 milyon 250 bin kişiye ise yüksek hızlı trene binmekten men cezası verildi.
Vatandaşların güven puanlarını belirlemede, harcama alışkanları, sosyal medya kullanımı, arkadaş çevresi ve hatta yüzündeki mimikler gibi son derece kapsamlı ve karmaşık unsurların dahil olduğu bir algoritma sarmalı etkili olacak. Kırmızı ışıkta geçmek, sigara içilmeyen bölgelerde yapılan yasak ihlalleri ve borcunu zamanında ödememek gibi davranışlar cezalandırılırken, akraba ziyaretleri, ödemelerini zamanında yapma ve toplumsal sorumluluk projelerinde gönüllü yer alma gibi davranış biçimleri mükafatlandırılacak.
İnternetten çocuk bezi alanlar, ailesine karşı sorumluluk sahibi kişiler olarak değerlendirilirken, yurt dışından ithal ürünleri sipariş edenler ise savurgan bireyler olarak kabul ediliyor. Çin, vatandaşlarının davranışlarına göre yapacağı puanlandırmada, kamuya açık alanlarda kör nokta bırakmayacak şekilde yerleştirilen kameralar, yüz tanıma sistemleri, yapay zeka ve internet teknolojileri gibi çok sayıda enstrümandan yararlanacak.
