Malzeme Mühendisi ve yayıncı Profesör Mark Miodownik, plastikle karmaşık ilişkimizi ve modern yaşamdaki önemini araştırıyor. Peki plastik nasıl bu kadar çok hayatımıza girdi?
Plastik hala harika mı?
1. PLASTİK BAŞLARDA FİL DİŞİNİN YERİNE KULLANILDI
Şaşırtıcı bir şekilde ilk ticari plastik, pamuktan yapıldı. 1863'te fil dişi artık iyice nadir bulunmaya başladığında, Amerikalı bir fil dişi bilardo topu üreticisi, alternatif bir malzeme bulana 10 bin dolarklık ödül vaat etti. Bunun üzerine amatör mucit Johny Wesley Hyatt, pamuk yünü ve nitrik asitle deneyler yapmaya başladı. Hyatt, işlendiğinde verildiği şekilde kalabilen "Selüloit" adını verdiği Selüloz nitrat diye bir malzeme geliştirdi. Ancak maalesef selüloit bilardo topları biraz patlayıcıydı ve birbirlerine vurduklarında yüksek bir patlama sesi çıkartıyordu. Ama Hyatt'ın buluşu binlerce şekilde kullanıldı ve ticari selüloit, sinema filminin gelişmesini sağladı.
2. PLASTİK SAYESİNDE FİLMLER ÇEKİLEBİLDİ
İlk sinema filmleri aslında kağıttan yapılmıştı. Ancak selüloitin gücü ve işlenebirliği, sinema filminin yapılmasını iyice pratikleştirdi. Bu maddeden uzun şeritler yapılabiliyor ve ışığın varlığını değiştirebilen bir kimyasalla boyanabiliyordu. Selüloit tam zamanında piyasaya çıktı ve Hollywood filmlerinin dağıtılabilmesini sağladı.
3. BAKELİTE: BİNLERCE KULLANIM ALANI OLAN MALZEME
1907'de Bakelite piyasa çıktı. Bu, kömür gazının bir yan ürünü olan sentetik bir plastikti. Kolayca kırılabilen ve koyu kahverengi bir malzemeydi ancak çok farklı kalıcı hallere sokulabiliyordu. Elektrik yalıtım özelliği sayesinde lamba, elektrik fişi ve prizi yapımında tercih edilen bir malzeme oldu. Bakelite, sonraki 50 yılda piyasaya çıkacak diğer sentetik plastik türlerinin yolunu açtı.
4. PLASTİK 2. DÜNYA SAVAŞINI ETKİLEDİ
1930 ve 40'larda petrokimya alanında çalışan kimyagerler, aralarında polietilenin de bulunduğu yeni tür plastikler keşfetti. Polietilen, İkinci Dünya Savaşı'nda büyük bir rol oynadı. Polietilen müttefiklerin radarda kullandığı uzun elektrik hatlarının yalıtımında kullanıldı ve İngiltere'nin iaşesi için Atlantik Okyanusu'nda seyreden gemilere yardımcı oldu. Bournemouth Sanat Üniversitesi'ndeki Plastik Tasarım Müzesi'nden küratör Susan Lambert "Pilotlarımıza avantaj sağladı ve bazıları bunun savaşın sonucuna katkıda bulunduğunu söylüyor." dedi. Plastığın sayısız kullanımı vardı, naylon paraşütler ipeklerin yerini aldı, bombardıman uçaklarındaki taretlerin pencerelerinde akrilik kullanıldı ve plastik miğferler, metal miğferlerin yerini aldı. Yeni plastik türlerinin bulunması ve kullanılmasıyla plastik sektöründe önemli oranda bir büyüme oldu.
5. ARTIK MÜZİĞİ KAYDEDEBİLMEYE BAŞLADIK
19'uncu yüzyılı ortalarına kadar, insanlar müzeği sadece canlı dinleyebiliyordu. Fonograf silindirini Thomas Edison keşfetti. Balmumundan yapılan ilk silindirler, sesin kaydedilip, dinlenebilmesini sağladı, ancak plastiğe geçişle dayanıklılıkları artınca, ses kayıtlarının raf ömründe büyük uzama sağlandı. Daha sonra, vinil kayıtlar, kasetler ve CD'lerle, tamamen plastik sayesinde müzik dinleyicilerle buluştu.