Zeytinyağı Tarihine Nostaljik Yolculuk

Aydın’ın Söke ilçesinde taş zeytinyağı değirmeninde eşeklerle zeytinyağı elde eden köylüler, atadan kalma bu yöntemi türküler eşliğinde eğlenceli hale getiriyor.

Aydın Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü Koordinasyon ve Tarımsal Veriler Şube Müdürlüğü Enformasyon Birimi, zeytinyağı tarihine ışık tutan çalışmasıyla anılara yolculuk yaptırdı. Geçmişte yaşananların birebir canlandırıldığı nostaljik yolculuk; gelenek ve göreneklerin gelecek kuşaklara aktarılması bakımından toplumun farklı kesimlerinin takdirini kazandı.

Söke ilçesine bağlı Demirçay köyünde halen kullanılan zeytinyağı değirmeninde atadan kalma usullerle zeytinyağı elde eden köylülerin meşakkatli serüvenini konu alan çalışmada, seneler öncesinde yaşanan sıkıntılar ve birlik içinde olan köylülerin ekmeğini bölüşmesi yeniden canlandırıldı.

Zeytin kenti olarak bilinen Aydın’da zeytin üreticileri artık zeytinlerini fabrikalara götürerek yağlarını zahmetsiz olarak elde edebiliyor. Gelişmiş teknolojiyle çalışan bu fabrikalarda, üreticilerin yağlarını kısa bir sürede ve zahmetsiz olarak elde edebilmesi, eskiden uygulanan zeytinyağı elde etme yöntemlerinin birer, birer ortadan kalkmasına sebep oluyor.

Ancak, Aydın’ın Söke ilçesine bağlı Demirçay köyü, atadan kalma zeytinyağı üretme düzeneklerini korumayı başaran ender köylerden biri. Zeytinyağı üretme düzeneklerini korumanın yanı sıra bu düzeneklerin hala kullanılabiliyor olması bu durumu daha da ilginç hale getiriyor. Üstelik zeytin üreticileri zeytinden yağ çıkarma işlemlerini yardımlaşmayla, türküler eşliğinde yaparak eğlenceli hale getiriyor. Eskiden günlerce birlikte zeytin sıkarak yağ elde eden köylüler, bu günde yorucu gönün ardından odun ateşinde pişen bazlamalarını doğal zeytinyağına bandırarak emeklerinin karşılığını alıyor.

Demirçay köyünün yaşlı çiftçilerinden olan Mehmet Babacan, eskiden uygulanan yöntemlerin zahmetli olduğunu belirterek, “Dağdan zeytini toplayıp geldikten sonra bu taşın altında ezip yağını çıkarıyorduk. Ezilen zeytinleri keselerin içine doldurduktan sonra kadınlarımız bir araya gelerek çiğniyordu. Dağarın içinde biriken yağı alıp bölüşüyorduk. Eskiden zordu ancak şimdi her şey kolaylaştı. Çuvala doldurup fabrikaya gidince zeytin sıkılıp geliyor. Evelden işlerimiz zordu zor” diye konuştu.

Demirçay Köyü Muhtarı Hüseyin Aydın Kulaksız da, köylerinin 150 haneden oluşan 300 nüfuslu bir köy olduğunu söyledi. Köylünün geçimini hayvancılık ve zeytincilikle sağladığını kaydeden Kulaksız, Demirçay’ın bir Yörük köyü olduğuna dikkat çekti. Köylerinde eski usul zeytinyağı çıkarma düzeneklerinin çalışır durumda olduğuna değinen Kulaksız, “Hatta bazı aileler bu düzeneği hala kullanarak hem geçimini sağlıyor hem de kendi tüketeceği yağı elde ediyor. Şuanda 70’li yaşlarında olan kadınlarımız, eskiden birleşip burada 40-50 gün ara vermeden yağ sıktıklarını anlatırlar. Halen bu örf ve geleneklerini yaşatarak torunlarına bunları aktarmak için uğraş veriyorlar” şeklinde konuştu.