Gebeliğin Dönemleri

Birinci-dördüncü gebelik haftası
Adet döneminin bitmesini takiben vücudunuz yumurtlama (ovulasyon) için hazır durumdadır. Kadında son adetin ilk gününden itibaren 11-19. günler arasında ovulasyon olur. Cinsel ilişki ile vajene salınan sperm hücreleri rahim ağzından geçerek rahme ordan da tubalara ulaşır ve bu sperm olgun yumurta ile birleşerek zigotu oluşturur. Zigot tubadan rahme geçerken bölünür ve morulayı oluşturur. Morula rahme ulaştığında blastokist adını alır. Döllenmeden 6-10 gün sonra blastokist uterus duvarına tutunmuştur ve bu aşamadan itibaren embryonik dönem başlar. Bu dönem beyin ve sinir sistemi, omurga, kalp ve dolaşım sistemi, mide ve barsak gelişiminin başladığı evredir.

Beşinci gebelik haftası
Kol ve bacak çıkıntıları belirir. Kalp atımları ultrasonda görülebilir. Plasenta ve göbek kordonu gelişir. Plasenta gebelik için önemli bazı hormonları salgılamaya başlar. Göbek kordonu bebeğe oksijen ve besin transferi ve atıkların uzaklaştırılması için gereklidir.Bu dönemde ayrıca daha sonra gözleri ve kulakları oluşturacak yapılar belirir.

---

Altıncı gebelik haftası
Akciğer, burun, çene ve damak gelişimi başlar. Kol ve bacak gelişimi devam eder. Beynin daha kompleks bölümleri bu dönemde gelişmeye başlar. Gözlerde lens yapısı belirir. Burun delikleri oluşur. Barsakların gelişimi devam eder. Barsaklar başlangıçta bebeğin gövdesinin dışında, göbek kordonunun içinde yerleşirler. Pankreas bu dönemde gelişmeye başlar.

---

Yedinci bebelik haftası
Bu dönemde büyüklüğü bir aspirin tableti kadar olan embryonun tüm hayati organları gelişmeyi sürdürür. Kıl follikülleri, göz kapakları ve dil gelişmeye başlar. Dirsekler ve el-ayak parmakları görünür hale gelir; gövde düzleşmeye başlar. Gözler, kulaklar ve burun belirginleşir. Dişetinin altında diş gelişimi başlar.

Sekizinci gebelik haftası
İç ve dış kulak gelişimi devam eder. Kıkırdak ve kemik formasyonu başlar. Barsaklar göbek kordonundan bebeğin karnının içine doğru yer değiştirir. Bu haftadan sonra embryonik dönem sona erer, fetal dönem başlar.

---

Dokuzuncu-onüçüncü gebelik haftası
Dokuzuncu hafta civarında bebek hareketlenir, ancak bunlar anne tarafından fark edilmez. Yine bu haftalarda parmaklarını oynatabilir. Plasenta fonksiyonu esas bu dönemde başlar ve devam eder. Onuncu hafta civarında el ve ayak parmakları birbirlerinden ayrılır. Aç ve tırnak gelişimi başlar. Fetusun genital organları erkek ya da dişi olarak uygun cinsiyete farklılaşmaya başlar, ama henüz ultrasonda bebeğin cinsiyeti net olarak görülmez. Böbrek fonksiyonu için gerekli amnion sıvısı birikmeye başlar. Bu dönemde göz kapakları kapanır ve 28. haftaya kadar kapalı kalır. Böylece iris gelişimi ve göz renginin belirlenmesi sağlanır. Ses telleri (vokal kord) gelişmeye başlar. Gözler ve kulaklar normal yerlerine doğru yer değiştirirler. Onikinci hafta civarında karaciğer ve pankreas çalışmaya başlar. Onüçüncü hafta civarında nefes alma-verme hareketleri başlar. Boynu biraz uzar ve elleri daha fonksiyonel hale gelir. Bu haftalarda fetus başının büyüklüğü bebeğin toplam büyüklüğünün yarısı kadardır.

Ondördüncü-onaltıncı gebelik haftası
Bu haftalarda bebeğin cildi ince ve saydamdır, üzeri lanugo denen ince tüylerle kaplıdır. Tiroid bezleri gelişir ve hormon salgılamaya başlar. Erkek bebeklerde prostat bezi gelişir, dişi bebeklerde yumurtalıklar karnın alt tarafına doğru yer değiştirir. Bu haftalarda bebek hareketlerini hissedebilirsiniz, çünkü parmak emme, yakalama, kaş çatma, yüz buruşturma da dahil bir çok hareketi yapabilir. Kol ve bacakları uzamaya devam eder. El ve ayak tırnakları büyür. Orta kulaktaki küçük kemikler gelişmeye başlar -ki bu ilerde işitebilmesi için gereklidir. Bu dönemde düzenli göğüs kafesi hareketleri görülür, amniotik sıvıyı yutar ve kusar. Onaltıncı hafta civarında deri altında yağ birikimi başlar. Parmak izi de bu dönemde gelişmeye başlar.

---

Onyedinci-yirminci gebelik haftası
Bu haftalarda bebek hareketleri daha fazla hissedilir hale gelir. Kaşlar ve kirpikler gelişir. Onsekizinci hafta civarında peynire benzeyen, anne karnında bebeği amniotik sıvıdan koruyan ve tüm cildi kaplayan verniks denilen madde oluşmaya başlar. Akciğerlerde küçük hava kesecikleri oluşmaya başlar. Bu dönemde bebeğin kalp sesleri annenin karnının üstünden stetoskop denen aletle duyulabilir. Ondokuzuncu hafta civarında aynı yeni doğmuş bir bebek gibi uyuma-uyanma periyotları gösterir. Bu haftalarda sinyal iletimini sağlayan myelin denen madde ile sinirlerin üzeri kaplanmaya başlar. Saçlar belirgin hale gelir, süt dişleri gelişir, böbrekleri çalışmaya başlar. Kız bebeklerde uterus (rahim) gelişimi başlar. Yirminci haftadan sonra bebeğin gelişimi daha hızlı şekilde devam eder. Kas gelişimi belirgindir. Anneden bebeğe geçen ve doğumdan sonra 6 ay daha korumaya devam eden bağışıklık hücrelerinin transferi başlar. Beynin özel bölümlerinde koku ve tat alma, dokunma gibi görevleri olan sinirler gelişir. Bu haftalarda bebek seslere hafif tepkiler verebilir.

---

Yirmibir-yirmiüçüncü gebelik haftası
Bu haftalarda lanugo tüm vücut yüzeyini kaplar ve cilt altı yağ kalınlığının artması sebebiyle fetus yeni doğan bebek görünümü almaya başlar. Gözlerin gelişimi tamamlanır. Karaciğer ve pankreas gelişimini tamamlar. Vücudun hastalıklara karşı savunması için gerekli beyaz kan hücreleri (lökositler) gelişmeye başlar. Yutma hareketlerinin artması ile kalın barsak hareketleri başlar. Kız bebeklerde vajen gelişimi başlar. Yirmibirinci hafta civarında bebeğin ağırlığı 360 grama ulaşır. Yirmiikinci hafta civarında kaş ve kirpik gelişimi tamamlanır. Bebek sesleri daha iyi duymaya başlar. Beyin gelişimi hızlanır. Erkek bebeklerde testisler yerlerine doğru iner, sperm hücrelerinin üretimi ve testosteron salınımı başlar.

---

Yirmidört-yirmiyedinci gebelik haftası
Bu haftalarda tat almayı sağlayan dil kabarcıkları gelişir. Ter bezleri oluşur. Akciğer gelişimi hızlanır. Yirmibeşinci hafta civarında akciğerlerde kan damarları gelişir. Ağız çevresi ve dudaktaki sinirler daha hassas hale gelir. Yakalama ve kavrama refleksleri daha fazla gelişir. Yirmialtıncı haftada bebeğin ağırlığı 750 gram kadardır. Akciğerler doğumda genişlemeyi sağlayan sürfaktan denilen maddenin salınımına başlar. Yirmiyedinci haftada beyin gelişimi hızlanır. Kulaktaki sinir yapılarının gelişimini tamamlaması nedeniyle seslere daha duyarlıdır. Amniotik sıvı içinde yaptığı nefes egzersizleri bebeği doğum sonrası nefes alıp verebilmesi için hazırlar. Gözkapakları açılır ve bebek ışığı-karanlığı fark edebilir hale gelir.

Yirmisekiz-otuzikinci gebelik haftası
Bu haftalarda gebeliğin son haftalarındaki kadar yoğun olmasa da yağ depolanması devam eder. Kas ve kemik kitlesindeki artmaya bağlı olarak bebek kilo alır ve vücut oranları değişir. Akciğerler henüz tamamen matur olmasa da ritmik nefes alıp-verme hareketlerine devam eder. Kemik gelişimi tamamlanmasına rağmen kemikler hala yumuşaktır. Yirmidokuzuncu hafta civarında beyin soluk alıp-verme hareketlerini ve vücut ısısını kontrol etmeye başlar. Bebek bir taraftan diğerine dönebilir. Işık, ses, koku ve tatlara daha duyarlı hale gelir. Otuzuncu hafta civarında göz harekeleri hızlanır ve çeşitlenir, gözyaşı üretimi başlar. Kemik iliği kırmızı kan hücrelerinin (eritrosit) üretimine başlar. Bu haftadan sonra kemiklerde sertleşmeyi sağlayan kalsiyum, demir ve fosfor kemiklerde birikmeye başlar. Bebeğin ağırlığı 1500 gram kadardır. Bu dönemde akciğerler hariç tüm organlar gelişimlerini tamamlamıştır.

---

Otuzüç-otuzaltıncı gebelik haftası
Bu haftalarda fetus doğuma hazırlık için kafa aşağı gelecek şekilde karnın alt kısmına doğru yer değiştirir. Beyin ve sinir sistemindeki hızlı gelişme devam eder. Hızlı kilo artışı sürer. Lanugo tüyleri kaybolur ve cilt daha gergin ve mat hale gelir; böylece yeni doğan bir bebeğe daha çok benzer. Göz kırpma refleksi başlar. Otuzdördüncü haftada bebeğin ağırlığı 2100 gram kadardır. Bu haftadan sonra kol ve bacaklardaki hızlı yağ birikimine bağlı olarak vücut ısısını daha iyi kontrol edebilir. Otuzaltıncı haftadan sonra bebeğin doğum kanalına doğru yer değiştirmesi sebebiyle annenin nefes alıp vermesinde rahatlama ama yürümesinde zorlaşma olabilir.
Otuzyedinci-kırkıncı gebelik haftası
Otuzyedinci haftada bebeğin ağırlığı 2800 gram kadardır. Otuzsekizinci haftadan sonra bebek doğum için artık hazırdır. Bebeğin barsak hareketlerine bağlı oluşan ve doğumdaki ilk dışkısına verilen ad olan mekonyum barsaklarda birikir. Bu dönemde bebek tüm rehmi doldurduğu için hareketlerinde azalma görülebilir. Her iki cinste de küçük meme tomurcukları belirir. Bu dönemde akciğerler hariç tüm organlar gelişimlerini tamamlamıştır, akciğer gelişimi doğumla tamamlanır.
Ankalife Tüp Bebek ve Tedavi Merkezi Op. Dr. Tolga Ecemiş