Gebelik reflüsü nedir?

İlginç olan "çocuk saçlanması" deyiminin yurtdışı bilimsel yayınlarına kadar girmiş olmasıdır. İngiltere'de yapılan bir gebelik reflüsü çalışmasında hastaların %9'u yakınmalarının nasıl açıklanabileceği sorusuna benzer yanıtlar vermişlerdir.

GEBELİK REFLÜSÜ NEDİR?

Reflü hastalığını asit başta olmak üzere mide içeriğinin yemek borusuna kaçması sonucu göğüs kemiği arkasında yukarı yükselen yanma ve/veya ağıza acı-ekşi su, yemeklerin gelmesi olarak tanımlayabiliriz. Gebelik dışında reflü sorunu olmayanlarda ise sadece bu dönemde ortaya çıkan sorunlar gebelik reflüsü olara kabul edilir. Gebelik dışı reflüde sık görülen ses sorunları, farenjit, öksürük gibi yandaş bulgulara gebelerde fazla rastlanmaz. Yakınmalar genellikle doğum ile birlikte hemen kaybolur. Halen yürüttüğümüz bir çalışmanın ilk sonuçları gebelik reflüsü bulunan bayanların yaşamlarının ileri yıllarında reflü hastası olma eğiliminde bir artma olabileceğini göstermiştir.

SIKLIĞI: Yabancı yayınlarda %30-80 arasında bildirilmektedir. İzmir'de yaptığımız bir çalışmada %50 oranında anne adayının yukarıda sıralanan yakınmalarının haftada bir veya daha fazla olduğunu gözledik. Yani çok sık rastlanan bir sorundur. Bu arada gebelik dışı reflünün de her beş erişkinden birisinde bulunduğunu vurgulayalım.

GEBELİK REFLÜSÜ NEDENLERİ

Mide içeriğinin yemek borusuna kaçması için mideyi yemek borusundan ayıran kapağın iyi çalışmaması gerekir. Annenin büyüyen karnının artırdığı karın içi basıncının etkisiyle mide içeriği mekanik olarak yukarı itilirken, gebelikte artan hormonlar yüzünden yemek borusu alt ucundaki kapak da açık kalmaya başlar.

TANI İÇİN CAN YAKICI VEYA BEBEK İÇİN RİSK OLUŞTURACAK İŞLEMLER GEREKİR Mİ?

Hayır! Reflü tanısı sadece yakınmalarla koyulur. Endoskopi gerekmez. Sadece hekiminizin belirleyeceği çok özel durumlarda endoskopi önerilir ki bu işlemin bebeğe zararının olmadığı gösterilmiştir.

TEDAVİSİ VAR MI, KATLANALIM MI?

Pratik hekimlikte gebelik gidişinde hiç ilaç kullanılmaması eğilimi ağır basmaktadır. Anne adaylarımız da bunu (bazen gereğinden de fazla abartarak) kabullenirler. Fakat gebelik reflüsü kader ve katlanılması gereken bir hastalık değildir; bugün özellikle hamileliğin 3. ayı bittikten sonra bebeğe zararsız ve reflüye etkili tedaviler vardır. Bu etkili tedavilerin kullanılması anne adaylarımızın yaşam kalitesini artıracaktır.

İLAÇLAR BEBEĞE ZARARLI MI?

Tüm ilaçların doktora danışılması gerektiğini hep söyleriz (ve bu çoğu kere hastalar tarafından göz ardı edilir!) fakat hamilelik sırasında kullanılacak ilaçların MUTLAKA hekiminiz tarafından verilmesi gerekir. Reflü tedavisinde kullanılan bazı ilaçlar hamilelikte kullanılmaz; örneğin omeprazol, nizatidin, mizoprostol gibi... Kullanılması güvenli ilaçların da yakınma şiddetine göre belli bir sırayla verilmesi önerilmektedir. Bu amaçla kullanılabilecek olan ve üzerinde en fazla bilimsel çalışmanın yapıldığı ilaç aljinat'tır. Genellikle yemeklerden sonra kullanılır ve midenin üst kısmında bir tabaka oluşturarak asidin yukarı kaçışını engeller. Barsaklardan neredeyse hiç emilmediğinden bebeğe ulaşmaz. Diğer ilaçlar arasında antiasitler ve sukralfat sayılabilir. Bunlar da aljinat ile veya tek başlarına kullanılabilirler. Her mide hastasının kullandığı ranitidin, famotidin, lansoprazol, pantoprazol gibi ilaçlar ise ancak hekim önerisiyle ve yakınmaları yukarıda sayılan ilaçlarla geçmeyenlere verilebilir.

YAŞAM TARZI DEĞİŞİKLİKLERİ: İLAÇ KADAR ÖNEMLİ!

Reflü yakınması bulunan hamilelerin aşağıda sıralanan yaşam tarzı değişikliklerini uygulamaları önerilir. Bazıları sadece bu tedbirlerle düzelirken bir kısmında ilaç gerekecektir.

GEBELİK REFLÜSÜNDE YAŞAM TARZI ÖNERİLERİ:

Yatak başının yükseltilmesi
Aşırı kilo almama
Yemekten sonra 2-3 saat yatmama
Alkol ve sigarayı ASLA kullanmama
Özellikle geceleri çikolata, aşırı yağlı, baharatlı, kafeinli gıdalardan kaçınma
Karnını sıkıca saran giysilerden sakınma
Yemek miktarı da alınan gıdalar kadar önemli olduğundan bir kerede aşırı yemek yerine az ve sık öğünler tercih edilmelidir. Katı bir diyet yerine reflü yakınmalarını ortaya çıkaran gıdalardan uzak durulması önerilir.
Aşırı sıcak besinlerden ve özellikle kahveden kaçınma

Doç. Dr. Serhat BOR Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Gastroenteroloji Bilim Dalı, Ege Reflü Çalışma Grubu.