Geçmişte yaşanan büyük grip salgınları
19. Yüzyılda yaşamış Danimarkalı filozof Soren Kierkegaard’ın “Grip salgınları yaşanır, daha sonra ne olup bittiği anlaşılır” sözü günümüzde de geçerliliğini korumakta. Bu dünya salgınının nasıl seyredeceğini kestirmek için geçmiş salgınların nasıl bir gidişat gösterdiğini bilmek gerekli; çünkü tüm dünyayı saran grip pandemileri kendine has süreçler izlemekte. Zaten salgın bilimciler de geçmişte yaşananların modellerini günümüz şartlarına uydurup öngörüde bulunmakta.
Dr. Eren Eroğlu, dünyada yaşanan büyük grip salgınlarını Mynet okurları için derledi...
Grip çok eskiden beri bilinen bir hastalık aslında. Bundan 2500 yıl önce ilk Hipokrat, “bulaşıcı öksürük salgını” diye tarif etmiş gribi. Hastalık Sicilya’daki Atinalı askerleri kırıp geçirmiş. 1170 yılından itibaren de tarihi kayıtlara ilk salgınlar düşülmeye başlanmış. Yıldızların tesiri ile ortaya çıktığın sanıldığından “tesir” anlamına gelen İtalyanca “influenza” adı verilmiş hastalığa. 1485 yılında İngiltere’de görülen “ter hastalığı” yüzlerce kişiyi hasta edip ölümlere sebep olmuş; doktorlar hastalarını tedavi için tütün suyu, limon suyu, kusturucular, müshil kullanmışlar ve kanlarını akıtmışlar.
İlk kesin bilinen grip salgını 1580 yılında Asya kıtasında başlayıp önce Afrika kıtasına sonra Avrupa’ya yayılmış, oradan da Amerika’ya ulaşmış. Etkilenen bölgelerdeki insanların %90’ı hastalanırken ölüm oranı çok yüksek seyretmiş.
1729-1730, 1732-1733, ve 1781-1782 yıllarında ortaya çıkan salgınlar içinde en şiddetlisi sonuncusu olmuş ve Asya kıtasında özellikle Rusya’yı etkisi altına almış. 19. yüzyılda ki büyük salgınlar ise 1889-1890 ve 1900 yıllarına rastlamış.
20. yüzyıla ise üç önemli salgın damgasını vurdu; bunlar 1918-1919 İspanyol gribi, 1957-1958 Asya gribi, 1968-1969 Hong Kong gribi. İspanyol gribi aynı veba gibi bir hastalığın dünya yüzeyinde yaratabileceği en büyük tahribatı yarattı ve 50-100 milyon kişinin ölümüne sebep oldu.
Adını İspanya’dan almış olmasına rağmen hastalığın ilk olarak 1917 yılının baharında Avusturya’da başladığı tahmin ediliyor. Tarihin sayfalarında hemen sonrasında başladığı 1. Dünya Savaşı’ndan bile ölümcül bir salgın yarattığı yazmakta. Şu anda hüküm süren grip salgını hastalığa yakalanan her 10.000 kişiden birini öldürürken, bu oranın İspanyol gribinde yer yer %20’ye ulaştığı sanılmakta. Literatürde İspanyol gribi ile ilk 25 haftada gerçekleşen 25 milyon ölümün AIDS ile 25 yılda ortaya çıktığı belirtilmekte. Daha çok genç erişkinlerin etkilenmesine sebep olan virüs bir H1N1 suşu, yani bugünkü salgına sebep olan virüsün uzaktan akrabası.
“Asya Gribi” 1956’da Çin’de başlayıp 1958 yılına kadar tüm dünyaya yayılan bir kuş gribi salgını. Salgının sebebi insanlarda hastalık yapan bir virüsün yaban ördeklerinde bulunan bir virüsle kaynaşması sonucu ortaya çıkan H2N2 virüsü. Yetersiz sayıda üretilen aşının küresel korunmada etkisiz olduğu ve salgın sonucu tüm dünyada yaklaşık 2 milyon kişi hayatını kaybederken daha çok yaşlıların etkilendiği görülmekte.
1968’de Vietnam’dan dönen Amerikalıların ülkelerine taşıdığı virüsün yarattığı bir salgın bu. Bir H2N2 virüsünün yapısal değişikliğe uğraması sonucu ortaya çıkan H3N2 virüsü etken hastalığa. Aynı yüzyıl içerisinde görülen diğer iki salgına göre daha az ölümcül. Başta yaşlılar olmak üzere tüm dünyada yaklaşık 1 milyon kişi hayatını kaybetmiş bu salgında.
Salgın Tarih Ölüm Sebep olan tip
Rus Gribi 1889–90 1 milyon H2N2 (?)
İspanyol Gribi 1918–19 50 milyon H1N1
Asya Gribi 1957–58 2 milyon H2N2
Hong Kong Gribi 1968–69 1 milyon H3N2
Domuz Gribi 11 Ekim 09 4,735 yeni H1N1
Mevsimsel gripte ölüm daha çok küçük çocuk ve yaşlılarda görülürken İspanyol gribinde daha çok sağlam genç erişkinler yaşamını yitirdi.
Sorularınız için: eroglu.eren@mynet.com
