Gençlerde kişilik bozuklukları
Kişilik bozuklukları, içinde yaşanılan kültürün beklentilerinden belirgin olarak sapan; kendini, diğer insanları ve olayları algılama, düşünme, hissetme ve özellikle başkalarıyla ilişki kurma biçiminde aşırı ya da önemli sapmaların görüldüğü, ergenlik ve erken erişkinlikte başlayan davranışsal ve ruhsal işlev bozukluğudur.
Erişkinlerde genel nüfusun %10-15’inde kişilik bozukluğu tanısı bulunmaktadır. Kişilğin 5 ana faktörü; dışadönüklük, açıklık, uyumluluk, tertiplilik ve nörotisizmdir.
Toplumda yapılan çalışmalar kişilik bozukluğunun ergenlerde yüksek düzeyde sıkıntı ve işlev bozukluğuyla ilişkisini ve bu ergenlerde sosyal işlev bozukluğu, okul sorunları, polisle sorun yaşama ve iş sorunlarının daha fazla olduğunu göstermektedir. Ergenlerde kişilik bozukluğuna gidiş halinde; depresyon, kaygı, öfke, düşünsel çarpıtmalar ve intihar girişimleri öne çıkar. Bu ergenlerde tedaviye yanıt daha düşüktür.
Gelişim sürecinde algılama ve düşünce sistemlerinde farklılıklar olmasının yanında kişilik bozukluğunda çocukluk döneminde fiziksel, duygusal kötü muameleye maruz kalma ve ihmal edilmiş olma öyküsü daha sıktır. İhmal ve ana babanın tutarsızlığı daha çok antisosyal kişilik bozukluğunda rol oynamaktadır. Sınır (borderline) kişilik örgütlenmesinde; duygusal yapıda oynaklık, boşluk hissi, arkadaş ilişkilerinde birine yapışma, aşırı sahiplenme veya aniden kopma şeklinde dengesizlikler sergileme ön plandadır. Kişiler arası ilişkilerdeki zorluklara aşırı duyarlılık, sıkılma ve kişileri değersizleştirme, narsisistik kişilik bozukluğunun göstergelerindendir. Histrionik kişiliklerin öyküsünde dramatik duygusal gösteriler ve sürekli dikkat çekme ihtiyacı bulunur.
Kişilik bozuklukları 3 ana kümede incelenir:
A Kümesi: Garip ve sıradışı özellikler sergileyen gruptur. Paranoid, şizoid, şizotipal kişilik bozukluklarını içerir.
B Kümesi: Dramatik, çoskusal ve dengesiz özellikler sergileyen gruptur. Antisosyal, sınır (borderline), histrionik ve narsisistik kişilik bozukluklarını içerir.
C Kümesi: Kaygı ve bunaltı ön plandadır. Kaçıngan, bağımlı ve obsesif kompulsif kişilik bozukluklarını içerir.
Kişilik bozukluğu olanlarda eş zamanlı olarak diğer psikiyatrik problemler de daha sık görülür. Bunlara yönelik farmakolojik tedaviler ile birlikte bu kişilerin, kendilik algıları ve kimlik bütünlüğünün düzenlenmesi için psikoterapiye ihtiyaçları vardır.
Dr. Nuşin Bilgin
Noropsikiyatri Merkezi
