Teleskop tam olarak icat edilene kadar Güneş Sistemi'ndeki bilinen 5 gezegene (Merkür, Venüs, Mars, Jüpiter, Satürn) Romalılar hep kendi tanrılarının isimlerini verdiler. Sonradan keşfedilen gezegenlerden olan Neptün'e de Roma Tanrısı'nın adı verildi. Bunun haricinde bu tür isimlendirmenin yalnızca 2 adet istisnası var: Dünya ve Uranüs.
Güneş Sistemi'nin ilk gezegeni olduğu için, fizik yasaları çerçevesinde Güneş etrafındaki 1 turunu diğer gezegenlere göre en erken tamamlayan gezegen Merkür. Her ne kadar yörüngesi de diğerlerine göre kısa olsa da, astronomik boyutlar söz konusu olduğunda "kısa" diye bir şey yoktur. Hele Merkür gibi ufak bir gezeegen için... Merkür, yörüngesinde saatte 173.300 kilometre hızla ilerler (bu Dünya'nın hızından 1.6 kat fazladır)! Bu durum, gökyüzümüzden de hızla geçmesinde neden olmaktadır ve muhtemelen Merkür gezegeni ismini tam olarak bu nedenle Roma Tanrısı Merkür’den aldı. Tanrı Merkür'ün, en kurnaz ve en hızlı Tanrı olduğuna inanılırdı. Bu tanrı, aynı zamanda para, seyahat ve hırsızlık tanrısı olarak da bilinir. Bu tanrının Yunan mitolojisindeki karşılığı ise Tanrı Hermes'tir. Merkür, Milattan Önce 3. Milenyum'da Sümerler tarafından bile biliniyordu.
Güneş Sistemi'nde Dünya ile Merkür arasında yer alan Venüs, gökyüzünde parlayan bir mücevher gibi göründüğü için adını Aşk ve Güzellik Koruyucusu Tanrısı Venüs’ten aldı. Roma Tanrıçası Venüs'ün Yunan Mitolojisi'ndeki karşılığı Afrodit'tir. Babil mitolojisindeki karşılığı ise İştar'dır.
Rengi kızıl olduğundan ve kanı andırdığından dolayı adını Roma Mitolojisi'ndeki Savaş Tanrısı Mars'tan aldı. Bu Tanrı'nın Yunan Mitolojisi'ndeki karşılığı Ares'tir. Hoş bir yan bilgi: Tanrı Mars, savaş ile ilişkilendirilmeden önce Tarım Tanrısı olarak biliniyordu. Mars, tarımı götürerek iklimlendirmeyi planladığımız ilk gezegen olarak, hoş bir tesadüfün de baş rolünü oynayabilir. Ayrıca Mart (March) ayının ismi de, Mars sözcüğünden geliyor.
Jüpiter ise Güneş Sistemi'ndeki en büyük gezegen olduğu için, adını en güçlü Yunan Tanrısı Zeus ile denk Jüpiter'den aldı. Tanrılar Tanrısı'nın adı, gezegenlerin gezegenine verildi. Olympus'un efendisi, Roma devletinin başı... Ancak Jüpiter'in soy ağacındaki üstünlüğü, teleskobun keşfine kadar sürdü. Babasının adı, bir sonra keşfedilen gezegene verilecekti!
Satürn, Roma mitolojisinde Tarım Tanrısı'dır. Yunan mitolojisindeki karşılığı Cronus'tu. Cronus, Zeus'un babasıdır. Yani Satürn, Jüpiter'in babasıdır. Cronus, aynı zamanda Tanrı Uranüs ve Gaia'nın çocuğudur. Yani bir sonraki gezegenimiz ile, Dünya'nın evladı... Evet, antiğiyle moderniyle tüm gökbilimciler çok eğlenceli insanlardır.
İşte şu ana kadar Dünya haricindeki tek istisnaya geldik. Uranüs, bir Roma Tanrısı değil, bir Yunan Tanrısı'dır. Yunan mitolojisinde, Cennetin Tanrısı olarak bilinir. Bilinen en eski üstün tanrılardandır. Uranüs, Tanrı Gaia'nın hem çocuğu, hem de eşidir (evet, mitolojik tanrılar da sapıklaşabiliyorlar). Uranüs'ün renkleri Dünya'mızın gökyüzü renklerini anımsattığı için adını, "kozmik bir güce" sahip olduğu inanılan Tanrı Uranüs'ten aldı.
Ve tekrar Roma Tanrıları'ndayız. Neptün, Deniz Tanrısı'dır. Yunan mitolojisindeki karşılığı Poseidon'dur. Neptün gezegeninin renkleri, suyun renklerine benzer olduğu için bu ismi almıştır.
Karanlık görünümünden dolayı adını Roma Yeraltı Tanrısı Plüton'dan aldı. Yunan mitolojisindeki karşılığı Hades'tir. 24 Ağustos 2006 tarihinde bir gezegen olmadığı, bir cüce gezegen olduğu kararına varıldı ve gezegenlik statüsünden çıkarıldı.
Kendi, "soluk mavi nokta"mız... Dünya, Güneş Sistemi'nde adını Roma ya da Yunan mitolojisinden almayan tek gezegen. İngilizcedeki "Dünya" anlamına gelen "Earth" sözcüğünün tam olarak nereden geldiği bilinmiyor; ancak kökenlerinin Eski İngilizce ve Germenceye dayandığı düşünülüyor. Earth, İngilizcede aynı zamanda toprak anlamına da geliyor. Fakat Roma Mitolojisi'nde Toprak Tanrısı Tellus'tur. Yunan Mitolojisi'nde ise Gaia. Bu nedenle, Roma Mitoloji'sinden türetilen bazı sözcüklerde Dünya "Terra" olarak da anılır. Keza bazı dillerde ve inanışlarda Dünya'dan Gaia olarak da bahsedilir. Örneğin "toprak ana" olarak dilimize geçen kalıbın orijinali terra mater olarak bilinir. Bu karmaşıklıktan ötürü Dünya'nın ismi birçok dilde birçok farklı şekilde anılır. Dünya'nın sıradan bir gezegen olduğunu bilimsel olarak ispatlamayı ilk başaran kişi, 16. yüzyılda yaşamış olan Kopernik'tir. Böyle bir keşfin ilk başta ne kadar şaşırtıcı olduğunu hayal edebilirsiniz.
Peki Türkçede gezegenimizin ismi neden "Dünya"?
Dünya sözcüğünün etimolojik kökenleri Farsçadaki donyâ (دنیا), Arapçadaki dunyā (دنيا) sözcüklerine dayanır. İslam dinine göre de, birçok diğer dini inanışta olduğu gibi, insanın 2 hayatı vardır. Biri ölmeden önceki hayat, diğeri ise öldükten sonraki hayat. Şu anda yaşadığımız hayat bize daha yakın olduğu için Arapçadaki "daha yakın" veya "daha alçak" anlamına gelen “dena” fiili dilimize Dünya olarak geçmiş. İslam'a inananların kutsal olarak kabul ettiği kitap Kur'an'da da "dunyā" ve "ākhira" sözcükleri zamansal (şimdi ve sonra gibi), konumsal (aşağı ve yukarı gibi) ve ahlaki (kötü ve iyi gibi) zıtlıklardan bahsederken kullanılıyor. Bize yakın olan Dünya, diğer uzak cisimlerden ayırt edilebilmesi için bu ismi aldı.
Orijinal makale: http://www.evrimagaci.org/fotograf/35/6983
