Adını sıklıkla duyduğumuz sağlıklı beslenmede önemi büyük olan gluten nedir, hangi besinlerde ne kadar bulunur ve glutenin sağlık açısından zararları ve faydaları nelerdir?
Gluten herkes tarafından bir karbonhidrat sanılıyor. Oysa gluten bir tür protein grubudur bu protein grubu genellikle arpa, çavdar, buğday gibi tahıllarda bulunur. Fakat bu protein grubunun insan vücudunda sindirilmesi diğer protein gruplarına oranla zordur. Sindiriminin zor olması da glutenin vücutta depolanmasına sebep olur ve bu depolama sonucunda kilo alımı gözlenir. İşte bu sebeple genellikle hepimiz gluten zararlı bir şey olduğunu düşününüz. Oysa gluten her besin grubu gibi vücudumuza gerekli bir besin grubudur. Ancak her besin gibi onun da fazla tüketimi bize zarar verebilmektedir. Esasında gluten hamur işlerinde hamur kıvamını veren ve hamurun kabarmasını sağlayan bir yardımcıdır. Bu sebeple bu yazıda proteinin hem yararlarını hem zararlarını öğreneceğiz. Bunun sonucunda da gluteni hayatımızda bize zarar vermeyecek bir yere yerleştireceğiz.
Glutenin faydaları diğer besin gruplarına göre azdır; fakat her besin gibi glutene de ihtiyacımız vardır. Ancak her şeyde olduğu gibi glutenin de fazlası bize zarar verebilmektedir. Glutenin verebileceği zararlardan korunmak için doğru bir gluten beslenme tarzını benimsemeliyiz. Aslında ünitenin en büyük faydası ekmeye yapısını kazandırması ve onu akışkan bir hale getirmesidir. Bunun yanında glutenin ekmeğe lezzet verdiği de söylenebilir. Diyetisyenler sık sık glutenin zararlarından bahsederler. Çünkü bu besin dengesiz tüketildiğinde vücuda pek çok zarar verebilmektedir. Peki glutenin zararları nelerdir?
Yaygın bilinenin aksine gluten sadece hamur işlerinde bulunmaz paketlenmiş pek çok ürünün içerisinde, şekerli ürünlerde, bisküvilerde, pastalarda ve hatta meyve sularında bile gluten bulunabilmektedir. Glutenin her besinin içerisinde yer alması onun fazla tüketilmesine dolayısıyla fazla tüketimi de vücudu bazı zararlar vermesine yol açmaktadır. Bu zararlardan ilki vücuda alınan fazla glutenin sindirilememesi ve vücutta depolanmasıdır. Glutenin vücutta depolanması sindirim sisteminde pek çok rahatsızlığa sebep olabilmektedir. Sinir sistemindeki bu rahatsızlıklar doğru sindirim ve doğru boşaltım yapılamamasına sebep olur. Bütün bunlar sonucunda ise birey sağlıksız bir şekilde kilo almaya başlar. Özellikle hayatınızın çok da düzenli olmadığı bir dönem içerisindeyseniz hem hareketsiz kalıp hem de vücudunuza fazlaca gluten almanız sizi uzun vadede obeziteye kadar götürebilir. Bu sebeple gün içerisinde tükettiğiniz besinlerde ne kadar gluten olduğunu bilmeniz ve vücuda fazla gluten almamanız sizin için faydalı olacaktır. Bunun için öncelikle glutenli yiyecekler hangileridir, bunları iyi bilmek gerekir.
Hayatımızdaki pek çok besin içerisinde gluten bulunmaktadır Bunlardan en önemlileri; arpa, buğday, çavdar, ekmek, pasta, kurabiye, bira, makarna ve hububatlardır. Bunların yanında pek çok paketli üründe katkı maddesi olarak koruyucu amaçla gluten kullanılabilmektedir. Bu ürünleri satın alırken etiket içeriklerine dikkat etmekte fayda vardır. Bazı salata sosları içerisinde de gluten bulunabilmektedir. Herkesin vücuduna aldığı gluten miktarına dikkat etmesi önemlidir. Ancak bazı durumlar gluten alımının hayati zararlar doğurmasına sebep olabilir. Çünkü bazı durumlarda kimi bireylerin vücudu gluteni bir tehdit olarak algılayıp, onunla savaşabilir ve bu durum zehirlenmeye kadar gidebilir. Bu durumu en çok yaşayan insanlar çölyak hastalarıdır. Peki çölyak hastalığı nedir?
Çölyak hastalığı vücudun gluteni tanımayarak gluteni yabancı bir tehdit olarak görmesi sonucunda ona saldırmasıdır. Vücut gluteni fark ettiği anda bağırsak duvarlarına saldırmaya başlar. Bu saldırıda amaç gluteni yok etmektir. Aslında burada amaç vücudun kendisini tedavi etmeye çalışmasıdır. Çölyak hastalığının en belirgin belirtileri sindirim problemleridir. Bunun yanında ince bağırsakta hasar, kabızlık, şişkinlik, ishal, baş ağrısı, yorgunluk kilo kaybı ve kötü kokulu dışkı diğer belirtiler arasında sayılabilir. Bazı hastalarda sindirim problemleri kendisini çok sık belli etmez. Bu sebeple çölyak hastalığının teşhisi zordur. Bazen insanlar bu hastalığa sahip olduklarını bilemeyebilirler. Gluten içeren besinler tükettikten sonra bu tür sorunlarla karışlaşıyorsanız mutlaka bir doktora başvurup gerekli kontroller yaptırmalısınız. Sağlıklı bir sindirim ve boşaltım sistemi için bu durum oldukça önemlidir. Bunun yanında çölyaktan bağımsız olarak gluten alerjisi de yaşanabilir. Bu alerji çölyak gibi vücudun glutene göstermiş olduğu bir tepkidir. Peki gluten beslenmesi nasıl olmalı, glutensiz beslenmek mümkün mü?
Sağlık sorunları bizi glutensiz beslenmek zorunda bırakabilir. Çölyak hastalığının yarattığı olumsuzlukları azaltmak için glutensiz beslenmek gerekebilir. Bunun yanında fazla kilolarla baş etmek için de gluten diyeti yapmak faydalı olacaktır. Gluten diyeti belli bir süre gluten içeren işlenmiş ve doğal ürünler yerine alternatif besinler tüketerek yapılır. Çölyak hastalığında ve kilo verme aşamalarında gluten içermeyen besinler tüketilmelidir. Bu besinlerden bazıları; et, balık, tavuk, meyve, sebze, fındık, bakliyat süt ve süt ürünleri bal ve pekmezdir. Hamur işi yapımında arpa çavdar ve buğdaydan uzak durmak faydalı olacaktır. Bunlara alternatif olarak kullanılabilecek bazı besinler ise elbette mevcuttur. Bunlar mısır, pirinç, kinoa ve keten tohumudur. Örneğin ekmek çok seviyor fakat içerisinde gluten olduğu için tüketemiyor olabilirsiniz. İşte böyle bir durumda glutensiz ekmek yapımı için yukarıda bahsettiğimiz besinlerden birini kullanabilirsiniz.