Görmediğimiz Türkiye

Serap Karakış

06.05.2015 11:11

Listeye Ekle

Fulvio Roiter'in 1968 yılında Türkiye'de çektiği kareler, gerçekten hayranlık yaratıyor.

Fulvio Roiter'in 1968 yılında Türkiye'de çektiği kareler, gerçekten hayranlık yaratıyor.

Sivas'ta, fotoğrafçı Fulvio Roiter tarafından çekilen orak taşıyan bir baba ve iki küçük kızını gördüğümüz bu fotoğraf, Roiter'in TÜRKEİ adlı kitabının ilk karelerinden

Harran'da bir harman yeri

Abbas Okumuşoğlu fırını önünde bir zerzevatçı

Objektife gülüyle poz veren adam

Halı dokuyan İranlı iki genç kız

Döner Kümbet önündeki sapanlı çocuk

Eski Cami duvarına yaslanan kardeşler

Duvar işlemeleri

Bulgaristan'da, Devlet Arşivler Ajansı tarafından dijital ortama aktarılan 40 bin fotoğrafın arasında Bulgar-Türk ilişkilerini yansıtan çok sayıda siyah beyaz kare bulunuyor. Devlet Arşivler Ajansı tarafından internet ortamına da aktarılan tarihi fotoğrafların arasında Mustafa Kemal Atatürk'ün 1923 yılında çekilmiş fotoğrafı da var.

Arşivler Ajansı'nın koleksiyonunda, Bulgar Çarı Birinci Ferdinand ve eşi Elenora'nın İstanbul ziyaretinden kareler, Bülent Ecevit'in 1972 yılında gerçekleştirdiği Bulgaristan ziyareti sırasında Rusçuk'ta çekilen fotoğrafının yanı sıra Bulgar-Türk ilişkileri tarihinden anların ölümsüzleştirildiği yüzlerce fotoğrafı görmek mümkün.

Bulgar Çarı Birinci Ferdinand ve eşi Elenora'nın İstanbul ziyaretinden bir kare...

Türk-Bulgar sınırında nöbet tutan askeri personel...

Türkiye'de 10'uncu yılını kutlayan National Geographic, arşivindeki özel kareleri kamuoyuna sunuyor. 123 yıl önce kurulan belgesel devi National Geographic Türkiye'de 10 yaşına girdi... Bu nedenle Karaköy Antrepo-3'te özel bir sergi açılıyor: "Görmediğimiz Türkiye” Sergide yer alan fotoğraflar 123 yıllık National Geographic arşivinde bulunan 8 milyon kart baskı arasından seçildi.

İZMİR'DE DEVE KERVANI

Anadolu'nun iç bölgelerinden yola çıkan bir kervan. Develer sırtlanmış bütün yükü. Aralarında bir iki de eşek. Tozlu yollar kat edilmiş. İzmir'in içinden geçip yüklerini boşaltacakları yere, muhtemelen limana doğru ilerliyorlar. Yıllardan 1924.

Fotoğraf: Thomas Bleyler, Jr.

ADALET KÜRSÜSÜNDE KADINLAR

Ankara'da bir duruşmayı gösteren ve 1943 tarihini taşıyan bu fotoğrafın arşiv kayıtlarına düşülmüş resimaltı notları şöyle: Mahkemede cinsiyetler konusunda genelde görülen düzen burada tersine çevrilmiş. Hakim ve savcı kadın. Kâtip ve mübaşir erkek. "Türkiye'de kadınlar 1926 yılı ve sonrasında uygulamaya konan özgürlükçü yasalar sayesinde önemli mesleklerde erkekleri büyük oranda geride bırakıyor.”

Fotoğraf: George Pickow/ Three Lions, INC.

AYAKÜSTÜ BUZLU BİRA

Ankara'da, kaldırım kıyısında bir biracı. Cumhuriyet 10. yılını bir ay sonra kutlayacak. Yüzler gülüyor. Ve Eylül 1933'te National Geographic arşiv kayıtlarına giren bu fotoğrafın arkasına düşülen nota göre, Türkiye'de insanlar "aşırıya kaçmadan” içki içmeyi çok seviyor. Fotoğraf: Kurt ve Margot Lubinski

BUZLU BOĞAZ

Takvimler tam olarak 1 Mart 1929'u gösteriyor. Rumeli Hisarı onca yıldır gözlediği Boğaz'dan geçen buz kütlelerinin tanığı, bu defa. Anadolu Hisarı karşı kıyıda.

Fotoğraf: Maynard Owen Williams

SAMSUN'A VEDA

Büyük gemiler açıkta bekliyor. Ve "mübadele” ile Yunanistan'a gidecek Samsunlu Rumlar sallarla onları götürecek gemiye taşınıyor. Yıl 1923...

Fotoğraf: Frank America/ Near East Relief

MÜBADELE

29 OCAK 1923 "Mübadele”nin Anadolu'dan aldığı bir gemi dolusu insan, İstanbul Boğazı'ndan geçiyor. İnsanlar ayakta, denkleri yanlarında. Yolculuk Yunanistan'da son bulacak.

FOTOĞRAF: FRANK AMERICA/ NEAR EAST RELIEF

FRAKLI DİN ADAMI

Çekim tarihi bilinmeyen bu fotoğrafta yürüyenler, Atatürk'ün davetlileri. "Kemal Paşa'nın yılda bir ülkenin önemli isimlerini kabul ettiği bir günde, ülkenin önde gelen din adamı bile Avrupa tarzı frak giyiyor” notu düşülmüş arşiv kayıtlarına. Ankara'da çekilmiş fotoğrafta askerler duruyor duvarın dibinde ve bir de araba. Diyanet İşleri'nin ilk başkanı Rıfat Börekçi'nin yardımcısı olan ve daha sonra da Diyanet İşleri Başkanlığı'nı üstlenen Ahmet Hamdi Akseki önde. En sağda protokol müdürü, arkada kordiplomatik.

FOTOĞRAF: KURT VE MARGOT LUBİNSKİ

KÖY İMAMI JİMNASTİK HOCASI

1933 yılı, Bursa yakınlarında bir köy. "Bu küçücük köy bile modern jimnastik hareketlerinden bihaber değil.” Fotoğrafçı, "Türkiye Cumhuriyeti din ve devlet işlerini birbirinden ayırmış olsa da” diyor, "eğitmen eksikliği nedeniyle köy imamı hem öğretmen hem de jimnastik hocası olmuş.”

FOTOĞRAF: KURT VE MARGOT LUBİNSKİ

NÜFUS

Yıl 1929. Üçhisarlı damat almış eline düğün bayrağını. Gelin alayı tüm aile kalabalığıyla birlikte ilerliyor. Arkada gelinin köyü.

FOTOĞRAF: MAYNARD OWEN WILLIAMS

MODERN İTFAİYE

"Artık İstanbul itfaiyesi yaya değil” diyor fotoğrafçı 1928'de. "Modern itfaiye arabaları var.” Ve resimaltına düştüğü nota şöyle devam ediyor: "Ama fotoğraftaki bir itfaiye aracı değil. Belki caddeleri temizlemek için kullanılan bir su tankı. Belki de değil. Öğrenemedim.” Fotoğrafçının bütün bildiği aracın burada pompayla Haliç'ten su çektiği. Oysa ki gerçek şöyleydi: O zamanlarda bu araçlar her iki işe de yarar; yangın olunca yangına gider, normal zamanlarda caddeleri temizlerdi...

FOTOĞRAF: MAYNARD OWEN WILLIAMS

Gün ışığına çıkmamış fotoğraflardan oluşan "Görmediğimiz Türkiye” sergisi, Osmanlı'nın son döneminden Cumhuriyet'in ilk yıllarına uzanan dönemi kapsıyor.

Fotoğraf, Eminönü Yeni Cami basamaklarından 1928'de çekildi. Bugünle kıyaslandığında o kadar büyük farklar var ki... İnsan çok az ama hepsi gayet şık... Neredeyse herkes takım elbiseli... Birkaç araç ve at arabası yayaların arasından farklı yönlere gidiyor... Belli ki yeni yeni oluşmaya başlayan trafik doğaçlama akıyor... Fotoğraflar: Maynard Owen Williams

BEBEK BALIKÇILARI

Dizi dizi yalılarıyla Bebek kıyıları. 1930 tarihiyle kayıtlara girmiş bu fotoğrafta, bugünün balıkçı lokantalarının yerinde o zamanlarda da yine balıkçılar var. Ama büyük farkla, boğazdan ağ dolusu balık çeken balıkçılar. Zaman, "nerede o eski günler” zamanı; akıntı burnu yalılarının önünde "yedek” denilen daracık kaldırımlar var. Yani fotoğrafta görüldüğü gibi insanların yedekleşe, imece usülü, akıntıya kapılan kayıkları ya da geceden denize attıkları balık ağlarını çektikleri minik rıhtımlar.

FOTOĞRAF: MAYNARD OWEN WILLIAMS

Yıl yine 1928. Altın Boynuz'dan şaşırtıcı bir görüntü. Yük taşıyan yelkenliler, Haliç kıyısına hınca hınç dizilmiş. Islak yelkenler rüzgarda kuruyor. Süleymaniye Camii, tüm ihtişamıyla arkada solda...

Galata sokaklarında 1928'in Kurban Bayramı öncesi... Kurbanlıklar satılmak üzere götürülüyor. O devirde İstanbul'da kurban olarak büyükbaş hayvan kesilmiyor, insanlar koyun ve koça rağbet ediyor.

RADYODA JİMNASTİK SAATİ

Ortada mikrofon. Bir yanda eğitmen, karşıda sporcular. Komutlar veriliyor ve anında yerine getiriliyor. Yıl 1944. Radyoda jimnastik saati...

Fotoğraf: Maynard Owen Williams

II. Abdülhamid'in 35 bin kareyi bulan fotoğrafları üç kitap halindeyayımlandı. Fotoğrafların derlendiği "Yıldız Albümleri” arşivi,döneme tanıklık etmesi bakımından hazine niteliğinde... Fotoğraf merakıyla bilinen Sultan II. Abdülhamid dünyanın hemen her yerinden, İstanbul'un her köşesinden fotoğraflar çektirerek bunları arşivletti. İşte II. Abdülhamid dönemindeki sosyal hayattan ve törenlerden fotoğraflar;

Mahmutpaşa Yokuşu ve Eminönü'nden bir kare.