GRAFİKLİ Memleket sevdalısı bir eğitimci: Ahmet Tevfik İleri

SEFA ŞAHİN - Demokrat Parti hükümetlerinde 1950-1960 yılları arasında Milli Eğitim Bakanlığının da aralarında bulunduğu çeşitli bakanlık görevleri üstlenen Ahmet Tevfik İleri, vefatının 58'inci yılında anılıyor.

AA muhabirinin derlediği bilgiye göre, Rize'nin Hemşin kazasında 1911'de dünyaya gelen İleri, ilk ve orta öğrenimini İstanbul'da tamamladı. Yüksek Mühendis Mektebi'nden (İstanbul Teknik Üniversitesi) 1933'te mezun olan İleri, bu okuldaki son yılında Milli Türk Talebe Birliği başkanlığına seçilerek Türkçülük hareketlerinde etkili oldu. İleri, Bulgaristan'ın Razgrad kentindeki Türk mezarlığını tahrip eden Bulgar gençlerini protesto etmek, Türkçenin yaygın olarak kullanımını sağlamak ve yerli malını teşvik etmek için mitingler ve kampanyalar düzenledi. Erzurum'da 1933'te kara yolları kontrol mühendisi olarak çalışma hayatına başlayan İleri, 1937'de Çanakkale'de Nafıa Müdürü, 1942'de Samsun'da Nafıa ve Yedinci Bölge Müdürü olarak görev yaptı.

- Demokrat saflardan gelen milletvekilliği teklifini kabul etti

CHP'den 1946 seçimleri öncesi gelen milletvekilliği teklifini siyasi idealleriyle uyuşmadığı için reddeden İleri, Demokrat Parti (DP) saflarından gelen teklifi kabul ederek 1950 seçimlerinde milletvekilli oldu.

Takım elbisesi, geriye taralı saçları, küçük, yuvarlak, ince çerçeveli gözlüklü tarzıyla dikkat çeken İleri, DP hükümetleri döneminde Meclis Reis Vekilliği, Devlet Bakanlığı, Başbakan Yardımcılığı ile Ulaştırma, Bayındırlık ve Milli Eğitim bakanlıklarında önemli icraatlar gerçekleştirdi.

- Din derslerinin ilkokul müfredatına alınmasını sağladı

1950'de din derslerinin ilkokulların müfredat programına alınmasını sağlayan İleri, 1951'de Türk Sanat Tarihi Enstitüsü'nün kurulması, Türk kültür eserlerinin yayımının başlatılması, 20 yıl aradan sonra imam hatip okullarının yeniden açılması ve 1959'da İstanbul'da Yüksek İslam Enstitüsünün kurulmasında öncü oldu.

İleri, Milli Eğitim Bakanlığınca çıkarılan İnönü Ansiklopedisi'nin 1952'de yeni bir yayın kurulu oluşturarak "Türk Ansiklopedisi" adıyla yayımlanmasını sürdürdü.

Ayrıca İleri, tek parti döneminde propaganda vasıtası olarak kullanıldığını düşündüğü Köy Enstitüleri'ni, 1952'de "köy çocuğu-şehir çocuğu" ayırımını önlemek ve yapısında düzenlemeler yapmak için öğretmen okullarıyla birleştirdi.

- Yassıada'da müebbet hapse mahkum edildi

27 Mayıs 1960 askeri darbesinde tutuklanarak Yassıada'ya götürülen İleri, "Vatan cephesi kurmak", "muhalefetin faaliyetini kısıtlayıp diktatörlük tesis etmek", "Meclis'i çalıştırmamak", "anayasayı ihlal" gibi suçlarla yargılandı.

Mahkemedeki savunmasında, "Ölüm belki de kurtuluştur. Memleketin huzuru, benim ölümüme ve hapishanelerde çürümeme bağlıysa kararınızı böyle verin. Memleketin hayrı için buna da razıyım." ifadelerini kullanan İleri, müebbet hapse mahkum edilmesi üzerine Kayseri Bölge Cezaevi'ne götürüldü.

İleri, Kayseri Bölge Cezaevi'nde iken 24 Eylül 1961'de ailesine gönderdiği mektupta, "Size mal mülk, servet bırakmadım. Yalnız size şerefli, namuslu, erkek bir ad bırakabildim. Hiçbir zaman başınız yere bakmayacaktır. Bununla müteselliyim, siz de bununla iftihar edeceksiniz." ifadelerine yer verdi. Cezaevinde kısa süre sonra rahatsızlanan ve Ankara Hastanesi'ne kaldırılan İleri, 31 Aralık 1961'de kanser nedeniyle vefat etti. İleri'nin cenazesi, Cebeci Asri Mezarlığı'na defnedildi.