GRAFİKLİ - "Teranga" ülkesi Senegal

ALAATTİN DOĞRU - Afrika ülkeleri arasında yerel dil Wolofça'da "teranga" anlamına gelen misafirperverliğiyle ün kazanmış Senegal, kıtada istikrarlı demokrasisi ve toplumsal ahengiyle dikkati çekiyor.

Fransa'dan bağımsızlığını 1960'ta kazanan Senegal, son yıllarda yakaladığı kalkınma ivmesiyle bölgesinde lider ülkeler arasında konumlandırılıyor.

Moritanya, Mali, Gine, Gine Bissau ile Atlas Okyanusu'nun çevrelediği ülke, içindeki Senegal Nehri etrafında kurulu Gambiya'nın tek komşusu.

Toplam 196 bin 722 kilometrekare yüz ölçümüne sahip Senegal, kıtanın en batı ucunda olması dolayısıyla Batı Afrika'ya giriş kapısı olarak görülüyor.

Başkent Dakar, güvenliği ve elverişli konumuyla çok sayıda uluslararası kuruluş ve şirkete ev sahipliği yapıyor.

Birleşmiş Milletler, Uluslararası Para Fonu, Uluslararası Göç Örgütü, Dünya Sağlık Örgütü, UNICEF gibi kuruluşların Batı Afrika ofislerini barındıran Dakar'da, birçok uluslararası medya kuruluşunun da bölgesel merkezi bulunuyor.

- "Teranga" ülkesi

Senegal halkı, dışarıdan gelenler tarafından misafirperver, cana yakın, hoşgörülü olarak tasvir ediliyor.

Wolofça'da "teranga" anlamına gelen misafirperverlik, aslında ülkede yaygın ve köklü tasavvufi gelenekten besleniyor.

Yüzde 96'sı Müslümanlardan oluşan ülkede, halkın yaklaşık yüzde 60'tan fazlası Müridilik, Ticanilik ve Kadirilik gibi tasavvufi öğretileri sıkı şekilde takip ediyor.

Senegal'de radikalleşmenin önüne geçerek huzur ve hoşgörü ortamının oluşmasına zemin hazırlayan bu yapılar, toplumsal hayatta bıraktıkları etkiyle halkın barışçıl karakterinde önemli rol oynuyor.

16 milyon nüfusa sahip Senegal'de ana etnik gruplar Woloflar, Fulaniler ve Sererler olarak sıralanıyor.

Nüfusun yüzde 80'inin konuştuğu Wolofça ve Fulanice başta olmak üzere çok sayıda yerel dil bulunan ülkede sömürge döneminden kalma Fransızca da resmi dil olarak kullanılıyor.

- Darbesiz bir tarih

Portekiz köle tacirlerinin 15. yüzyılın başında ulaştığı Senegal, takip eden yüzyıllar boyunca sırasıyla Portekiz, Hollanda, İngiltere ile Fransa'nın sömürgecilik faaliyetlerine sahne oldu.

Köle ticaretinin en önemli merkezlerinden biri olarak kullanılan Dakar açıklarındaki Goree Adası, buradan yeni dünyaya köle olarak satılan 20 milyondan fazla Afrikalının acı hatıralarını hala taşıyor.

Senegal, 4 Nisan 1960'da Senegal-Mali Federasyonu olarak Fransa'dan bağımsızlığını ilan eden devletin feshedilmesi üzerine kuruldu.

O tarihten bugüne dört cumhurbaşkanının görev yaptığı ülkede, herhangi bir darbe yaşanmaması Senegal'i Afrika'nın en istikrarlı demokrasilerinden biri yaptı.

Parlamenter sistemle yönetilen ülkede, cumhurbaşkanı iki turlu doğrudan seçimle 5 yıllığına seçiliyor.

Mevcut Cumhurbaşkanı Macky Sall, Mart 2012'deki seçimle göreve geldi ve Şubat 2019'daki seçimleri kazanarak ikinci dönemine başladı. Sall, iktidar partilerinin desteğiyle geçen yıl başbakanlık makamını kaldırdı.

- Senegal ekonomisi enerjiyle sıçrayacak

Fransızca konuşulan Afrika ülkeleri arasında Fildişi Sahili'nden sonra sınai gelişmişlik açısından ikinci sırada olan Senegal, 2014'ten bu yana yüzde 6'nın üzerinde büyüdü.

Dünya Bankası ve Afrika Kalkınma Bankası (AfDB) verilerine göre, 2018'de 24,13 milyar dolar gayrisafi yurt içi hasıla (GSYİH) kaydeden ülkede, aynı yıl kişi başı gayrisafi yurt içi hasıla 1546,5 dolar oldu.

2018'de yüzde 7 büyüyen ülkenin, son yıllarda Atlas Okyanusu'nda keşfedilen petrol ve doğal gaz rezervlerinin 2022'de üretilmeye başlamasıyla ekonomik kalkınmada daha da hızlı atağa geçmesi bekleniyor.

Hükümetin 2014'ten itibaren uyguladığı Yükselen Senegal Planı kapsamında ulaşım, enerji, inşaat alanındaki altyapı yatırımları, özelleştirme atılımları gelişmeye en fazla katkı sağlayan unsurlar oldu.

- İş gücünün yarısı tarım sektöründe

Ekonomide tarım, balıkçılık, hizmet sektörü, iletişim, turizm, madenciliğin öne çıktığı Senegal, zirkonyum, titanyum, mermer, altın, kireç taşı gibi önemli mineral ve madenlere sahip.

Dünyanın önde gelen fosfat üreticilerinden Senegal'de, topraklarının yalnızca yüzde 16,6'sının elverişli olmasına rağmen iş gücünün yüzde 52'si tarım sektöründe çalışıyor.

Tarımdan elde edilen gelirin GSYİH'nin yüzde 16'sını oluşturduğu ülkede önde gelen tarım ürünleri fıstık, kaju, kavun, börülce, manyok, darı, pirinç ve mısır olarak sıralanıyor.

İş gücünün yüzde 20,2'sinin çalıştığı sanayi sektöründen elde edilen gelir, GSYİH'nin yüzde 22,6'sını oluşturuyor.

Gübre ve fosforik asit üretimi, işlenmiş fıstık, işlenmiş deniz ürünleri, işlenmiş gıda, tekstil ve kimya endüstrisinin öne çıktığı sanayi sektörü, Senegal'in son zamanlarda karşı karşıya olduğu enerji sıkıntısı nedeniyle zaman zaman krize giriyor.

Enerji açığını, sürdürülebilir enerji kaynaklarına yönelerek aşmaya çalışan Senegal, Thies kentinde inşa edilen rüzgar türbini çiftliğiyle 2020'nin ortalarından itibaren elektrik üretiminin yüzde 15'ini buradan karşılamaya hazırlanıyor.

Ayrıca Dakar limanına konuşlu Karadeniz Holding'in küresel markası Karpowership'in 235 megavat kapasiteli yüzer elektrik gemisi "Ayşegül Sultan" da ülkenin elektrik ihtiyacının yüzde 15'ini karşılıyor.

- En çok ithalat Fransa'dan

Hizmet sektörü, GSYİH'nin yüzde 53,8'ini oluştururken, iş gücünün yüzde 26,5'ini istihdam ediyor.

Ülkenin gelişmiş telekomünikasyon altyapısı, internet ve iletişim hizmetlerine yatırımı teşvik ederek hizmet sektörünün ilerlemesinde önemli rol oynuyor.

2018'de 3,6 milyar dolar ihracat rakamına ulaşan ülkenin en çok ihraç ettiği ürünlerin başında altın geliyor. Altını petrol ürünleri, dondurulmuş balık, çimento takip ediyor. Senegal en çok ihracatı Mali, İsviçre ve Hindistan'a yapıyor. 2018'deki ithalat rakamı 8,1 milyar dolar olan Senegal en çok petrol ürünleri, ham petrol, pirinç, ilaç, binek otomobil ithal ediyor. Senegal en fazla ithalatı Fransa, Çin ve Nijerya'dan yapıyor.

Senegal'de işsizlik oranı 2019'un ilk çeyreğinde yüzde 19 olarak kaydedildi.

- Türkiye- Senegal ilişkileri

Türkiye'nin, 1960'da bağımsızlığını kazanan Senegal'de 1962'de Dakar'da açtığı dış temsilcilik, Afrika'daki ilk Türk büyükelçiliklerinden oldu.

Senegal'in de Ağustos 2006'da Ankara'da büyükelçilik açmasıyla karşılıklı temsil sağlanarak ilişkiler ivme kazandı.

Mart 2018'de Senegal'i ziyaret ederek mevkidaşı Macky Sall ile görüşen Cumhurbaşkanı Erdoğan, Kasım 2019'da da Sall'i Ankara'da ağırladı.

Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığının (TİKA) Nisan 2007'den bu yana faaliyet gösterdiği ülkede, çok sayıda Türk sivil toplum kuruluşu aktif olarak insani yardım çalışmalarında bulunuyor.

Türk Hava Yollarının haftanın her günü yolcu seferi düzenlediği başkent Dakar'da Anadolu Ajansının da temsilcisi bulunuyor.

Yunus Emre Enstitüsü de 3 yıldır Dakar'da Türkçe öğretimi faaliyetlerini sürdürüyor.

Türkiye Maarif Vakfının (TMV) Aralık 2016'da başlattığı hukuki mücadelenin ardından Senegal Eylül 2017'de FETÖ'ye ait okulların eğitim ruhsatını iptal etti, sınırları içindeki örgüt elebaşlarını sınır dışı etti.

Cumhurbaşkanı Sall, Fetullahçı Terör Örgütü'nün (FETÖ) 15 Temmuz'daki darbe girişiminden hemen sonra yaptığı açıklamayla bu girişimi kınayan ilk Afrikalı liderler arasında yer aldı.

TMV'ye bağlı Dakar'da iki, Thies ve Saint Louis kentlerinde birer okul faaliyet gösteriyor.

- Başkent Dakar'ı Türk yatırımları süslüyor

Senegal ve Türkiye arasındaki ticaret hacmi, 2019'da 272 milyon dolar olarak gerçekleşti. Türkiye, Senegal'den 10 milyon dolarlık ithalat yaparken bu ülkeye 262 milyon dolarlık ihracat yaptı.

Diğer yandan, Türk firmalarının başkent Dakar'daki varlığı dikkat çekiyor.

Türk firmaları, 2014'ten bu yana Uluslararası Abdou Diouf Kongre Merkezi, Uluslararası Blaise Diagne Havalimanı (AIBD) ve lüks bir otel, Dakar Arena Spor Salonu, 20 bin metrekarelik fuar merkezi, Uluslararası Hal Merkezi ve tır parkı inşa etti.

Bu yapılar, Senegal'in her yıl ev sahipliği yaptığı çok sayıda uluslararası toplantı ve konferanslarda dünya liderlerinin beğenisini topluyor.

Dakar merkez ile AIBD arasında hizmet verecek demir yolu hattının rayları da bir Türk firması tarafından döşendi.

- Yaz Gençlik Olimpiyatları

Senegal ayrıca 2022'de düzenlenecek 4. Yaz Gençlik Olimpiyatlarına ev sahipliği yapmaya hazırlanıyor.

Bu etkinliği düzenleyecek ilk Afrika ülkesi olacak Senegal'de 7'den 70'e yüzlerce kişi her akşamüstü Dakar sahillerinde spor yapıyor.

Senegal, 714 kilometrelik okyanus kıyısı boyunca uzanan sahilleri, güçlü rüzgarların imkan verdiği sörf sporuyla özellikle son yıllarda Avrupalıların yoğun ilgisiyle karşılaşıyor.