Güney Sudan'daki barış anlaşması huzur getirecek mi?

ATEM SİMON MABİOR - Güney Sudan'da hükümet ve muhalif grupların arasında nihai barış anlaşması imzalanmasına rağmen, anlaşma maddelerinin uygulanmasında zorluklar çıkması ve taraflar arasında uyuşmazlık yaşanması ihtimalleri nedeniyle gidişatın nereye evrileceği konusunda soru işaretleri varlığını koruyor.

Uzmanlara göre, ülkedeki durumun gidişatı konusunda belirsizlikler ve duyulan edişeler, ülkede, ekonomik ve askeri kurumlarda uygulanacak reformlar konusunda ciddi bir siyasi iradeden ve uluslararası destekten yoksun anlaşmanın huzuru ve istikrarı sağlayabilme gücü üzerinde yoğunlaşıyor.

Anlaşmanın, yolsuzluk, kabilecilik ve en sonunda 2013'te patlak veren iç savaş nedeniyle vatandaşların mahrum kaldığı zorunlu hizmetleri ve kalkınma konusuna çözüm getirememesi de söz konusu endişelerden birisi olarak karşımıza çıkıyor.

\

- Yönetim paylaşımı

Güney Sudan Devlet Başkanı Salva Kiir Mayardit ve silahlı muhalefet lideri Riek Machar'ın, Hükümetler Arası Kalkınma Otoritesi'nin (IGAD) üzerinde önemli değişiklikler yapmasının ardından imzaladığı anlaşma, yönetim paylaşımını da içeriyor.

Buna göre, geçiş dönemi hükümetinde 30'dan 35'e çıkarılan federal bakan sayısına 9 tane de bakan yardımcılığı eklenmesi ve bu koltukların muhalif kanat ile hükümet kanadı arasında dağıtılması ve Ulusal Geçiş Meclisi üyesi sayısının da 320'den 450'ye çıkarılması öngörülüyor.

Anlaşma içeriği, iki başkan yardımcısı yerine beş başkan yardımcısının atanmasını, bu kadrolardan dördünün, biri daha önceden başkan yardımlığı yapan Machar olmak üzere muhaliflere ihdas edilmesini kapsıyor.

- Anlaşma sürdürülebilir mi?

Güney Sudan Enformasyon Bakanı ve Hükümet Sözcüsü Michael Makuei Lueth, AA muhabirine yaptığı açıklamada, barış anlaşmasının çatışan tüm tarafların imzasını taşıması nedeniyle sürdürülebilir olduğunu ifade etti.

Hükümetin anlaşmanın maddelerini uygulayacağını defalarca taahhüt ettiğini belirten Lueth, "Kamu yararına çalışmak, barış ve kalkınmaya ulaşmak için ülkemizin tarihinde yeni bir sayfa açmak istiyoruz. Herkesi, geçmişteki yaralar konusunda hoşgörüye davet ediyorum." dedi.

Muhalif Demokratik Değişim Partisi Başkanı Lam Akol Ajawin ise anlaşmaya varılmasından memnun olduklarını belirterek, "Anlaşma ancak onu dürüst ve açık bir şekilde uygulayacak gerçek bir irade varsa sürdürülebilir." dedi.

Ajawin, "iyi bir anlaşma ve bununla yaşanabilir. Bizim 4 tane çekincemiz vardı ki bunları da çözüm bulunması IGAD başkanlar zirvesine sunduk." diye konuştu.

- Muhalefetin çekinceleri

Muhalefet ise Bakanlar Kurulu kararlarında yeter sayı konusunda çekincelere sahip. Ara bulucular ise kararların çıkması için 6'sı muhalif bakanlardan olmak kaydıyla 23 üye çoğunluğunun gözetilmesi önerisinde bulundu.

IGAD, vilayetler ve sınırları konusunda, biri çatışma halindeki kabilelerin, bir diğeri ise vilayetlerin sınırını çizecek iki komitenin oluşturulmasını önerdi.

Ara bulucular, anayasanın yazılması konusunda deneyimli, uluslararası uzmanlardan oluşan bir çalıştayın oluşturulmasını ve çalıştay sonuçlarının anayasanın yazılmasında bağlayıcı temeller olmasını önerdi.

Geçiş döneminde, başkent Cuba'yı koruması için askerlerin konuşlandırılması konusu ise, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK) ve IGAD arasındaki ortak denetime bırakılmış durumda.

- Troyka'nın şüpheleri

ABD, İngiltere ve Norveç'ten oluşan üçlüden yapılan açıklamada ise, tarafların 2017'de imzalanan düşmanlıkları sona erdirme anlaşmasına bağlılıkları konusunda halen şüpheler olduğuna işaret edildi.

"Barışı destekliyoruz, ancak taraflarda metodolojilerini değiştirme, şiddete son verme ve tüm siyasi tutukluların serbest bırakılması konularında gerçek anlamda bağlılık görmek istiyoruz." ifadelerine yer verilen açıklamada, bunlar olmadan barış anlaşmasının Güney Sudan halkını barışa götürmeyeceği aktarıldı.

- Anlaşmanın olası pürüzleri

Güney Sudanlı eski bakan ve akademisyen Dr. Luka Biong, anlaşma maddelerinden bir takım reformlarla ilgili bazı hükümlerinin uygulaması ve bir ay içinde muhalif güçlerin toplanması konusunda büyük zorluklar yaşanacağını ifade etti.

Biong anlaşmanın siyasi gidişata değişiklik getirmesi ve silahlar yerine sivil çözüm yolları açmasına rağmen, Güney Sudan’daki
kabilelerin sınırını çizmesi nedeniyle şiddetin yerel topluma sıçramasına yol açabileceğini aktardı.

- Güney Sudan'daki çatışmalar

Sudan'dan 2011'de ayrılarak bağımsızlığını ilan eden Güney Sudan, Devlet Başkanı Salva Kiir Mayardit'in 16 Aralık 2013'te yardımcısı Riek Machar'ı "darbe teşebbüsü" iddiasıyla görevden almasının ardından iç savaşa sürüklenmişti.

IGAD gözetiminde yürütülen barış görüşmeleri sonucu, taraflar defalarca barış ve ateşkes anlaşması imzalasa da çatışmalar yeniden patlak vermişti.

Son olarak 12 Eylül'de Etiyopya'nın başkenti Addis Ababa'da düzenlenen 33. IGAD Devlet ve Hükümet Başkanları Toplantısı'nda bir araya gelen muhalif lider Machar ve Mayardit barış anlaşmasına imza atmıştı.