Van'ın Gürpınar ilçesinde Urartu dönemine ait Çavuştepe Kalesi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi'nden Prof. Dr. Arif Erzen tarafından 1961-1986 yılları arasında yürütülen kazılar sonucunda ortaya çıkarıldı. Kalede son 19 yılı gönüllü olmak üzere 62 yıldır bekçilik yapan 11 çocuk babası 84 yaşındaki Mehmet Kuşman, dünyada Urartuca bilen 12 kişiden biri olduğunu, ancak kendisinden sonra bu bölgede lisanı anlatacak kimsenin olmadığını söyledi.
Tunceli'de meşe ormanları arasındaki kayalık alan üzerine inşa edilen Ambar Kalesi'nin kalıntıları Urartu döneminden izler taşıyor.
Anadolu ve yakın çevresindeki coğrafya, insanlığın ilk günlerinden beri farklı toplumların yaşadığı bir bölgedir. Bu bölgede tarihsel süreçte farklı medeniyetler ortaya çıkmıştır. Bu medeniyetlerden biri olan Urartular, yaklaşık 300 yıl boyunca varlıklarını sürdürmüştür. Sanatlar üretimlerinin ve kurdukları şehirlerin bir kısmı günümüze kadar gelmiştir. Peki, Urartular nerede kurulmuştur ve insanlık tarihine katkıları nelerdir?
Van'ın Erciş ilçesinde gölün çekilmesi sonucu Urartular dönemine ait açık hava tapınma alanında üç niş (duvar içindeki oyuk), kayaya oyulmuş iskele ve anakaya zeminine kazılmış mezarlar ortaya çıktı.
Satranç Federasyonu Erzincan İl Hakemi Ersin Akyol: - "Erzincan'ın değişik kültürel ve tarihi yerlerinde satranç oynamaya devam edeceğiz" - Altıntepe Kalesi'nde satranç oynayan öğrencilerden Yaren Dilşat Heb: - "Satrancı başka bir yerde, açık bir alanda ve özellikle tarihi bir yerde arkadaşlarımla oynamak çok keyifliydi"
Gürpınar ilçesindeki 2 bin 900 rakamlı Ak Dağ'da yürütülen yüzey araştırmaları sırasında zeminden 10 metre yükseklikte ana kayaya oyulmuş oda mezarı ile su kanalları tespit edildi - YYÜ Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Başkanı Prof. Dr. Rafet Çavuşoğlu: - "Kale, 100 metre uzunluğunda ve 25 metre genişliğinde dikdörtgen şeklinde bir yapı. İçinde ayrıca Orta Çağ'da yerleşim görmüş mimari mekanlar da bulunuyor"
Kazı Başkanı Prof. Dr. İsmail Aytaç: - "14 yıllık süre içerisinde 130 bin civarında obje elde edilmiş, müzelik değeri olanlar, envanterlik ve etütlük olanlar teslim edilmiş, etütlük olanların üzerinde çalışmalar sürdürülmektedir"
Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi (YYÜ) Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Başkanı Prof. Dr. Rafet Çavuşoğlu başkanlığındaki kazı ekibi, ilçedeki tarihi yapıların ortaya çıkarılarak turizme kazandırılması amacıyla Arkeolojik Yüzey Araştırmaları Projesi'ni başlattı. Gürpınar ilçesinde 3 bin 300 rakımlı dağda Urartulularda yönetici sınıfın kullandığı değerlendirilen kale kalıntısı tespit edildi.
Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Yavuz Günaşdı: - "Bu yüksek ülkeyi, su yatakları ile doğal yolları korumak için nehir boylarına çok sayıda kaleler inşa edilmiş. Araştırmalarda bu stratejik noktalara yapılan kale sayısı 165'i buldu. Kaleler arasında idari kale ve karakol kaleleri bulunuyor" - "Ortaya çıkarılan kaleler, Erzurum'un Eski Çağ'dan itibaren hep korunması gereken coğrafya olduğunu gösteriyor. Orta Asya, İran, Kafkaslar üzerinden gelen yolların birleşme noktası olan Erzurum'u Anadolu'nun kalesi gibi görmek yanlış olmaz"
Urartular'ın Anadolu'da günümüze ulaşan en önemli kentlerinden olan ve kazı çalışmaları sonrası açık hava müzesine dönüştürülen 2900 yıllık Altıntepe Kalesi, çevre düzenlemesinin ardından ziyarete açılacak - İl Kültür ve Turizm Müdürü Arda Heb: - "Altıntepe'de ortaya çıkarılan Urartu dönemi yapıları Anadolu arkeolojisine önemli katkılar sağlamış ve temsil ettiği kültürün tek örnekleridir"
Van'da, Urartu Kralı 2'nci Rusa tarafından 2 bin 700 yıl önce inşa edilen ve Urartu medeniyetinin son görkemli kalesi olarak bilinen Ayanis Kalesi'nde yürütülen kazı çalışmalarında Urartuların çöplüğünde bulunan hayvan kemikleri incelemeye alındı. Kazı başkanı yardımcısı Uzman Arkeolog Vedat Sezer, "Şu anda elde ettiğimiz sonuçlar çok çarpıcı. Urartuların çok yoğun bir şekilde koyun ve keçi hatta buradaki göçmen kuşları bile tükettiklerini gördük. Bu konudaki araştırmalarımız devam ediyor" dedi.
Van'ın Gürpınar ilçesindeki Çavuştepe Kalesi'nde 5 yıldır devam eden kazı çalışmaları sırasında Urartular dönemine ait iki mezar bulundu. Ortaya çıkarılan nekropolde ulaşılan mezarlar, daha önce karşılaşılan ölü gömme adetlerinden farklı bulgular elde edilmesini sağladı. Bulgular, ayrıca yaşam tarzına ilişkin yeni bulgulara da ulaşılmasını sağladı.
Urartu Kralı II. Sarduri tarafından Milattan Önce 750 yılında yaptırılan Çavuştepe Kalesi ve kuzey kısmındaki nekropol alanı, yeni buluntularla bilim insanlarının ilgisini çekiyor - Prof. Dr. Rafet Çavuşoğlu: - "Gerdanlıkta Urartuların klasik özellikleri var. Bunun yanında metal, bronz ve gümüşten boncuklar, akik, kornalin, firit, deniz kabuğu ve camdan oluşan muazzam bir takıyla karşı karşıyayız. Güzel işlenmiş bronzdan sarkaçlı bir küpe var. O dönem için çok değerli takılar"