Haftanın tarihine bakış

Türk Silahlı Kuvvetleri içindeki bazı general ve subayların oluşturduğu 38 kişilik Milli Birlik Komitesi, 27 Mayıs 1960'ta sabaha karşı yönetime el koydu.

Başbakan Adnan Menderes, aynı gün yurt gezisi kapsamında bulunduğu Kütahya'da Albay Muhsin Batur tarafından gözaltına alınarak Ankara'ya götürüldü ve daha sonra diğer tutuklu Demokrat Parti üyeleriyle Yassıada'da hapsedildi.

Yassıada'daki yargılamalar, 14 Ekim 1960'ta başladı ve 15 Eylül 1961'de karara bağlandı.

Türkiye demokrasisi, 17 Eylül 1961'de tarihinin en kara günlerinden birini yaşadı. 1950 seçimlerinde yüzde 52,7 oyla iktidara gelen ve 10 yıl süreyle başbakanlık yapan Adnan Menderes idam edildi.

TBMM tarafından 11 Nisan 1990'da kabul edilen bir kanunla Adnan Menderes ve onunla birlikte idam edilen arkadaşlarının itibarları iade edildi.

Aynı kanun uyarınca Adnan Menderes, Hasan Polatkan ve Fatin Rüştü Zorlu'nun naaşı, 17 Eylül 1990'da İmralı'dan alınarak devlet töreniyle İstanbul Vatan Caddesi'nde yaptırılan anıt mezara taşındı.

- TSK üçüncü kez yönetime el koydu

27 Mayıs 1960, 12 Mart 1971'deki muhtıralarla kesintiye uğrayan Türk demokrasisi, ordunun 12 Eylül 1980'de yönetime bir kez daha el koymasıyla tekrar kesintiye uğradı. Parlamento feshedildi, siyasi faaliyetler durduruldu, tüm yurtta sıkıyönetim ve sokağa çıkma yasağı ilan edildi. Milli Güvenlik Konseyi Başkanı Kenan Evren, 13 Eylül 1980'de devlet başkanlığını üstlendi.

12 Eylül dönemindeki Milli Güvenlik Konseyi üyeleri ile bu dönemde kurulan hükümetler ve Danışma Meclisi'nde görev alanların yargılanmasını önleyen Anayasa'nın geçici 15. maddesinin 12 Eylül 2010'da yapılan referandumun ardından yürürlükten kaldırılmasıyla darbecilerin yargılanmasının önü açıldı.

Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı, referandumun ardından gelen şikayet dilekçelerini değerlendirerek, 12 Eylül sürecine ilişkin soruşturma başlattı. Savcılığın hazırladığı iddianame, Ankara 12. Ağır Ceza Mahkemesince kabul edildi.

Askeri yönetimin hayatta kalan üyelerinden dönemin Genelkurmay Başkanı, 7. Cumhurbaşkanı Kenan Evren ile dönemin Hava Kuvvetleri Komutanı emekli Orgeneral Tahsin Şahinkaya'nın yargılanmasına Nisan 2012'de başlandı.

Davayı 18 Haziran 2014'te karara bağlayan Ankara 10. Ağır Ceza Mahkemesi, sanıklar Kenan Evren ve Tahsin Şahinkaya'yı, 765 sayılı TCK'nın "Devlet kuvvetleri aleyhine cürümler" başlıklı 146. maddesi uyarınca önce "ağırlaştırılmış müebbet hapis" cezasına çarptırdı, ardından takdiri indirimle bu cezaları "müebbet hapis cezasına" çevirdi.

Mahkeme, Evren ve Şahinkaya hakkında, "askeri rütbelerin sökülmesini" düzenleyen Askeri Ceza Kanunu'nun 30. maddesinin uygulanmasına da karar verdi. Evren ile Şahinkaya'nın avukatı, kararın bozulması istemiyle, Ankara 10. Ağır Ceza Mahkemesine temyiz dilekçesi verdi. Yargıtay 16. Ceza Dairesinde temyiz incelemesi sürerken, Kenan Evren 9 Mayıs 2015'te, Tahsin Şahinkaya 9 Temmuz 2015'te hayatını kaybetti. Ölümleri nedeniyle Evren ve Şahinkaya hakkında "kamu davasının ortadan kaldırılmasına" karar verildi.

- Belli başlı öteki olaylar

12 Eylül

1624- Dünyanın ilk denizaltısı Londra'da test edildi.

1937- Dersim isyanının elebaşı Seyit Rıza teslim oldu, yargılama sonucu 15 Kasım'da idam edildi.

1959- Sovyetler Birliği, Luna II roketini aya fırlattı.

1963- Türkiye ile Avrupa Ekonomik Topluluğu arasında Ortaklık Anlaşması imzalandı.

1980- Türkiye'de ordu yönetime el koydu. Parlamento feshedildi, siyasi faaliyetler durduruldu, tüm yurtta sıkıyönetim ve sokağa çıkma yasağı ilan edildi.

1996- Türkiye, 2 bin 500 Iraklı Kürt'ün ülkeye girmesine izin verdi.

2010 - Anayasa değişikliği, halk oylamasıyla kabul edildi. Geçerli oyların yüzde 57,88'i "Evet", yüzde 42,12'si ise "Hayır" çıktı.

2012 - Anadolu Ajansının yeni hizmeti "AA Finans Haberleri Terminali" İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB) seans salonunda hizmete girdi.

2013- ABD'de, 11 Eylül saldırılarında yaşamını yitiren kurbanların sayısı kadar Kur'an-ı Kerim yakmaya hazırlanan papaz tutuklandı.

2015- Hindistan'ın Madya Pradeş eyaletine bağlı Petlawad kentindeki bir lokantada meydana gelen patlamada 90 kişi öldü.

2015- Uzayda toplam 879 gün geçirerek bu alanda rekor kıran Rus kozmonot Gennady Padalka Dünya'ya döndü.

2016- Van'da AK Parti İl Başkanlığı önündeki polis noktasına bomba yüklü araçla saldırı düzenlendi. Saldırıda 46'sı sivil, 50 kişi yaralandı.

2018 - Güney Sudan'da yıllardır süren iç savaş, muhalifler ve hükümetin Etiyopya'nın başkenti Addis Ababa'da düzenlenen 33. Hükümetler Arası Kalkınma Otoritesi Devlet ve Hükümet Başkanları Toplantısı'nda imzaladığı nihai barış antlaşmasıyla sona erdi.

2020- İçişleri Bakanlığından şehirler arası yolcu taşımacılığında HES kodu zorunluluğu genelgesi yayımlandı.

2020- Milli Savunma Bakanlığınca (MSB), Irak ve Suriye'nin kuzeyinde yürütülen başarılı operasyonlarla son 24 saatte 21, son 10 günde ise 118 PKK/YPG'li teröristin etkisiz hale getirildiği bildirildi.

2020- Giresunlu kemençe üstadı Katip Şadi, 88 yaşında hayatını kaybetti.

2021 - Batı Karadeniz'de yaşanan sel felaketinde 82 kişi yaşamını yitirdi.

2021- Federal Soruşturma Bürosu (FBI), 11 Eylül terör saldırılarıyla ilgili soruşturmalarına dayanan ve bugüne kadar gizli olan belgelerin ilkini ABD Başkanı Joe Biden'ın talimatıyla halka açtı.

13 Eylül

490 - Yunanlılar, Marathon Savaşı'nda Darius komutasındaki Persleri yendi.

1705 - Osmanlı Devleti'ne sığınan Macar Kralı Tökeli İmre, İzmit'te öldü.

1871 - Gazeteci, yazar, şair Şinasi 45 yaşında öldü.

1919 - Sivas'ta İrade-i Milliye gazetesi yayımlanmaya başlandı.

1921 - Sakarya Meydan Savaşı kazanıldı.

1965 - Beatles "Yesterday"i çıkardı. Grup, ilk Grammy ödülünü 1964 yılında "En İyi Grup" dalında aldı.

1968 - Arnavutluk, Varşova Paktı'ndan ayrıldı.

1980 - Milli Güvenlik Konseyi Başkanı Kenan Evren, Devlet Başkanlığını üstlendi.

1987 - Demokratik Sol Parti Genel Başkanı Rahşan Ecevit görevinden ayrıldı. Yerine oy birliğiyle Bülent Ecevit seçildi.

1991- Futbolun "Taçsız Kralı" Metin Oktay, 55 yaşında geçirdiği trafik kazasında hayatını kaybetti.

1997- Polonya'da yapılan Dünya Grekoromen Güreş Şampiyonası'nda Şeref Eroğlu ile Ercan Yıldız altın madalya kazandı.

2008- Piyanist ve Besteci Fazıl Say, Almanya'nın prestijli müzik festivalleri arasında yer alan Bremen Müzik Festivali'nin 2008 yılı ödülüne layık görüldü.

2012 - Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği Özel Temsilcisi Angelina Jolie, Türkiye'ye sığınan Suriyelileri ziyaret etmek amacıyla Gaziantep'e geldi. Kamplarda incelemelerde bulunan Jolie, Ankara'ya geçerek, Cumhurbaşkanı Abdullah Gül tarafından 14 Eylül'de Çankaya Köşkü'nde kabul edildi.

2016- Adalet Bakanlığı, 15 Temmuz darbe girişiminin "emrini verdiği, komuta ettiği" gerekçesiyle ABD'ye Fetullahçı Terör Örgütü (FETÖ) elebaşı Fetullah Gülen'e ilişkin ilk geçici tutuklanma talebini iletti.

2016- Konya'da Çatalhöyük kazılarında, milattan önce 8000-5500 Neolitik Dönem'e ait, yüksek kalitede işçilikle yapılması ve vücudunun tüm parçalarının noksansız bulunması dolayısıyla "eşsiz" olarak nitelendirilen bir insan heykelciği ortaya çıkarıldı.

2017- Galatasaray Kadın Basketbol Takımı Yardımcı Antrenörü Nevriye Yılmaz, FIBA Kadınlar Avrupa Ligi tarihinin en iyi oyuncusu seçildi.

2019- AK Parti'de kesin ihraç talebiyle Merkez Disiplin Kuruluna sevk edilen eski başbakan Ahmet Davutoğlu, parti üyeliğinden istifa etti.

2021- Fransa'da tecavüzle suçlanan ve hakkında soruşturma açılan İçişleri Bakanı Gerald Darmanin'ın yargılanmamasına karar verildi.

14 Eylül

1829- Ruslar ile Edirne Antlaşması imzalandı.

1867- Karl Marx'ın yazdığı Kapital'in ilk cildi yayımlandı.

1960- Irak, İran, Kuveyt, Suudi Arabistan ve Venezuela, OPEC'i kurdu.

1966- Dördüncü Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel, 71 yaşında hayatını kaybetti.

1969- Balkan Boks Şampiyonası'nda Seyfi Tatar ile Celal Sandal şampiyon oldu.

1974- Sinema oyuncusu ve yönetmeni Yılmaz Güney, Adana'nın Yumurtalık ilçesi yargıcı Sefa Mutlu'yu öldürdü.

1981- Amerikan asıllı aktris ve Monaco Prensesi Grace Kelly, trafik kazasında yaşamını yitirdi.

1982- Lübnan Devlet Başkanı Beşir Cemayel, bombalı saldırıda öldürüldü.

1999- YÖK Rektörler Komitesi, üniversite yerleşkelerinde, açık ya da kapalı alanlarda türbanı yasaklayan ortak karar aldı. Kimlik kartındaki fotoğraflar ile derslikler, laboratuvarlar, sosyal tesis ve spor alanlarında da türban yasağı konuldu.

2015- İsrail askerleri, 50 civarında Yahudi yerleşimci ile Tarım Bakanı Uri Ariel'in Mescid-i Aksa'ya girmesini protesto eden Filistinlilere Mescid-i Aksa'da müdahale etti.

2016- Hakkari'de 1 Kasım Milletvekili Genel Seçimi'nde AK Parti 1. sıra adayı olan Ahmet Budak, Şemdinli ilçesindeki evinin önünde PKK'lı teröristlerin uzun namlulu silahlarla düzenlediği saldırı sonucu hayatını kaybetti.

2017- Singapur'un ilk kadın Cumhurbaşkanı seçilen Halime Yakub, aynı zamanda dünyada da ilk başörtülü cumhurbaşkanı oldu.

2020- Venüs'ün atmosferinde oksijensiz ortamlarda yaşayabilen mikroplar tarafından üretilen fosfin gazı bulunduğu keşfedildi.

15 Eylül

1890- Ünlü polisiye yazarı, dedektif "Hercule Poirot"nun yaratıcısı Agatha Christie doğdu.

1910- Osmanlı Sosyalist Fırkası kuruldu.

1916- Savaşta ilk tank, İngiliz birlikleri tarafından, Birinci Dünya Savaşı sırasında, Fransa'nın Somme yöresinde kullanıldı.

1923- Lozan Antlaşması uyarınca Edirne'ye bağlı Karaağaç istasyonu Yunanlılardan teslim alındı.

1923- Türkiye'de ilk yüzme yarışı, Galatasaray Kulübü'nce İstanbul Büyükada'da düzenlendi.

1928- İskoç bakteriyolog Alexander Fleming, pek çok zararlı bakteriyi yok edebilen küfü bularak "penicillium notatum" adını verdi.

1929- Müstakil Ressamlar ve Heykeltıraşlar Birliğinin ilk sergisi Ankara'da açıldı.

1949- Seçimleri kazanan Konrad Adenauer, Federal Almanya'nın ilk şansölyesi oldu.

1955- Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkındaki Kararname yürürlüğe girdi.

1961- Yassıada Mahkemesi, kapatılan DP'nin 15 üyesi hakkında ölüm, 32 üyesi hakkında müebbet hapis cezası verildiğini açıkladı.

1971- Greenpeace (Yeşilbarış) çevre örgütü kuruldu.

1972- Besteci Ulvi Cemal Erkin, 66 yaşında Ankara'da vefat etti.

1982- İsrail, Beyrut'u işgal etti.

2002- Manisa Etnografya ve Arkeoloji Müzesi soyuldu. Soygunda, Helenistik döneme ait "Marsyas" ve Roma dönemine ait "Eros" heykelleri çalındı.

2002- Tiyatro ve sinema sanatçısı Şükran Güngör, tedavi gördüğü Vehbi Koç Vakfı Amerikan Hastanesi'nde 76 yaşında vefat etti.

2008- ABD'de Kara Pazartesi: ABD'nin dördüncü büyük yatırım bankası durumundaki Lehman Brothers, kredi krizi nedeniyle girdiği zor durumdan kurtulamayarak iflas başvurusunda bulundu.

2011- Mehmet Ağar, "Susurluk" davasında, "cürüm işlemek için silahlı teşekkül oluşturmak" suçlamasıyla 5 yıl hapis cezasına çarptırıldı.

2016- Ağrı'nın Doğubeyazıt ilçesine bağlı Gökçebulak köyü mevkisindeki korucu noktalarında PKK'lı teröristlerce düzenlenen saldırıda 7 korucu, 2 asker ve 1 emekli köy korucusu şehit oldu.

2017- Kazakistan'ın başkenti Astana'da 6'ncısı düzenlenen Suriye konulu toplantıda taraflar Suriye'nin İdlib ilinde oluşturulacak "çatışmasızlık bölgesi"yle ilgili anlaşmaya vardı.

2018- Avrupa 22 Yaş Altı Erkekler Tekerlekli Sandalye Basketbol Şampiyonası'nda Türkiye, finalde Almanya'yı 67-74 yenerek şampiyon oldu.

2020- Avukatların bulundukları yerlerden duruşmaya video konferansla katılmalarını sağlayan "e-Duruşma" uygulaması, Ankara Batı Adliyesi 1. Tüketici Mahkemesinde görülen duruşmayla başladı.

16 Eylül

1889- II. Abdülhamid'in dostluk amacıyla Japonya'ya gönderdiği Ertuğrul Firkateyni, dönüş yolunda, Funakora kıyılarında fırtınaya tutuldu, gemi kayalara çarparak parçalandı. 540 denizci öldü, 6 subay ve 63 er kurtuldu.

1909- Türkiye'deki ilk dişçilik okulu, Kadırga'daki Menemenli Mustafa Paşa Konağı'nda, "Darülfünun-u Osmanlı Tıp Fakültesi Eczacı ve Dişçi Kabile ve Hastabakıcı Mekteb" adıyla açıldı.

1924- Gürcistan Sovyet Cumhuriyeti'ndeki ayaklanma sert biçimde bastırıldı.

1935- Türk Milli Güreş Takımı Balkan şampiyonu oldu.

1935- Kayseri Bez Fabrikası, Başbakan İsmet İnönü tarafından açıldı.

1938- Bulgaristan'daki Türk okullarında öğretimin Türk harfleriyle yapılmasına karar verildi.

1949- Yunanistan'da iç savaş sona erdi.

1950- Türkiye'nin, Kuzey Atlantik Antlaşması Teşkilatına (NATO) girme başvurusu reddedildi.

1953- İlk sinemaskop film gösterimi New York'ta yapıldı.

1961- Menderes Hükümeti Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu ve Maliye Bakanı Hasan Polatkan, İmralı Adası'nda idam edildi.

1963- Ahmet bin Bella, Cezayir'in ilk devlet başkanı oldu.

1977- Yunan asıllı soprano Maria Callas 54 yaşında Paris'te öldü.

1978- İran'da bir dakika süren depremde 20 bin kişi öldü.

1992- Erdal İnönü, Sosyalist Enternasyonal'in başkan yardımcılığına seçildi.

2002- Bakü-Ceyhan Boru Hattı'nın temeli atıldı.

2005- Tiyatro ve sinema sanatçısı Pekcan Koşar, Yalova'nın Çınarcık ilçesinde 70 yaşında hayatını kaybetti.

2013- Çanakkale'nin Gökçeada ilçesinde 1951'de kurulan ve 1964'te kurucusunun isteğiyle kapatılan Özel Gökçeada Rum İlkokulunda, yarım asır sonra ders zili çaldı.

2016- Sanatçı Tarık Akan, İstanbul'da tedavi gördüğü özel hastanede 67 yaşında hayatını kaybetti.

2016- Pakistan'ın kuzeybatısındaki bir camiye düzenlenen bombalı saldırıda 16 kişi öldü, 25 kişi yaralandı.

2017- Mısır'da Yargıtay, darbeyle görevinden edilen Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi hakkında verilen 40 yıl hapis cezasını müebbete çevirdi.

2018- NASA, kutuplardaki buz değişimlerini incelemek amacıyla uzaya 1 milyar dolarlık uydu fırlattı.

2019- BM, Myanmar hükümetinin Arakanlı Müslümanlara karşı şiddet eylemlerinin "soykırım niyetiyle" yapıldığının yeni delillerle pekiştiği ve hükümetin Müslümanlara karşı "sistematik ve geniş çaplı insanlık dışı eylem ve zulmünün" sürdüğünü duyurdu.

2020- Sağlık Bakanlığının izniyle Çin Sinovac aşısının Türkiye'deki ilk uygulamasına Hacettepe Üniversitesinde 3 gönüllü sağlık çalışanıyla başlandı.

2021 - Ordu'nun Fatsa ilçesi Kurtuluş Mahallesi'nde, yol yapım çalışması sırasında yaklaşık 2 bin yıllık olduğu tahmin edilen, içerisinde insan kemik kalıntıları ile ziynet eşyalarının yer aldığı lahit mezar bulundu.

2021- Elon Musk'ın şirketi SpaceX 4 "amatör astronotu" yörüngeye gönderdi.

17 Eylül

1787- ABD Anayasası kabul edildi.

1908- Havacı Orwill Wright ve beraber uçtuğu arkadaşı Thomas E. Selfridge, uçak kazası geçirdi. Kazada ölen Selfridge, uçak kazasında yaşamını yitiren ilk insan oldu.

1934- Türkiye, Cemiyeti Akvam (Milletler Cemiyeti) üyeliğine kabul edildi.

1941- İngiliz ve Sovyet işgali altındaki İran'da Şah Rıza tahttan indirildi, yerine oğlu Muhammed Rıza Pehlevi geçti.

1961- Adnan Menderes idam edildi. Milli Birlik Komitesi, 65 yaşını aşan Celal Bayar ile idam kararları oy çokluğuyla alınan öteki hükümlülerin cezalarını müebbet hapse çevirdi.

1967- Kayseri'de yapılan Kayserispor-Sivasspor futbol maçında çıkan olaylarda 40 kişi öldü, çok sayıda kişi yaralandı.

1996- ABD Başkanı Bill Clinton, Kuveyt'e 3 bin 500 asker gönderdi. Bill Clinton, Irak'ı saldırgan davranışlarına son vermesi konusunda uyardı.

2009- Münevver Karabulut'un katil zanlısı Cem Garipoğlu, İstanbul-Bahçelievler'de avukatı tarafından emniyet güçlerine teslim edildi.

2012 - Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı, ölümüyle ilgili iddialar üzerine soruşturma yürüttüğü 8. Cumhurbaşkanı Turgut Özal'ın mezarının açılarak inceleme yapılmasına karar verdi.

2012- Otoyollarda Hızlı Geçiş Sistemi (HGS) dönemi başladı.

2017- Irak Milli Güvenlik Konseyi, Irak Kürt Bölgesel Yönetimi'nin (IKBY), 25 Eylül'de düzenlemeyi planladığı bağımsızlık referandumunu anayasaya aykırı olduğu için reddetti.

2018- Türkiye ve Rusya arasında, "İdlib Gerginliğin Azaltılması Bölgesindeki Durumun İstikrarlaştırılmasına İlişkin Mutabakat Zaptı" imzalandı.

2020- Anayasa Mahkemesi Genel Kurulu, durdurulan MİT tırlarının görüntülerini Cumhuriyet gazetesine verdiği iddiasıyla yargılandığı davada 5 yıl 10 ay hapis cezası alan Enis Berberoğlu'nun, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkı ile kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının oy birliğiyle ihlal edildiğine, ihlalin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmak üzere kararın Yargıtaya gönderilmesine hükmetti.

2021 - Nitelikli yatırımcı ve iş gücünü Türkiye'ye çekmek amacıyla hazırlanan ve Türkiye'de süresiz çalışma ve ikamet hakkı sağlayan "Turkuaz Kart" uygulaması başlatıldı, ilk kart, iş insanı Steven Young'a teslim edildi.

18 Eylül

1851- Amerikan gazetesi New York Times yayımlanmaya başlandı.

1934- Sovyetler Birliği, Milletler Cemiyeti'ne girdi.

1948- Pakistan'ın Kurucusu Muhammed Ali Cinnah öldü.

1956- Efes'te 1926'dan beri sürdürülen arkeolojik kazılarda, "Prytaneion" adı verilen bölümde, dünyaca ünlü Artemis heykeli gün ışığına çıkarıldı.

1961- Yassıada mahkumları Kayseri Cezaevi'ne nakledildi.

1962- Kıbrıs'ta Rauf Denktaş'a suikast girişiminde bulunuldu.

1970- Rock yıldızı Jimy Hendrix, aşırı dozda uyuşturucudan öldü.

1978- ABD Başkanı Jimmy Carter öncülüğünde, Mısır Devlet Başkanı Enver Sedat ve İsrail Başbakanı Menahem Begin, barış anlaşması imzaladı.

1993- Saz sanatçısı Nida Tüfekçi 64 yaşında vefat etti.

1997- "Bizimkiler" televizyon dizisinin "Hakim Bey"i, tiyatro ve sinema sanatçısı Orhan Çağman 70 yaşında vefat etti.

2005- Afganistan'da 1969'dan bu yana ilk parlamento seçimleri yapıldı.

2012- BDP İstanbul Milletvekili Sebahat Tuncel, "terör örgütü üyesi olma" suçundan hakkında açılan davada 8 yıl 9 ay hapis cezası aldı.

2021- Cezayir'de iç savaşın ardından 1999'da göreve gelen ve ülkeyi 20 yıl boyunca yöneten eski Cumhurbaşkanı Abdulaziz Buteflika 84 yaşında hayatını kaybetti.