BİZE ULAŞIN
Virüslerin neden olduğu enfeksiyonlar insanlığın en eski yıllardan beri savaştığı biyolojik hastalıklara neden olur. Hantavirüs de tarım alanlarında sık görülen bir virüs türüdür. İşte hantavirüs nedir, hantavirüsün bulaşma yolları, tedavi yöntemleri, belirtileri ve korunma yolları hakkında bilgilendirici bir yazı…
Virüsler canlılık ve cansızlık ara formunda olan hücre içi parazitlerdir. Yani hücre gibi canlı bir ortam olmadan patojenik etkisi yoktur, hastalık belirtilerini gösteremez. Ne zaman bir canlı hücreye girerse o hücrenin metabolik faaliyetlerini kendi genetik koduna göre düzenleyip hücreyi ele geçirir.
Hantavirüs, Bunyavirales ailesinin Hantaviridae takımından olan bir RNA virüsüdür. Zarflı bir virüs çeşididir. RNA yapısında tek iplikli genetik kodu ile konakçısı olduğu canlı hücreyi enfekte eder.
İlk izole edildiği yer olan Güney Kore’deki Hantaan Irmağı’ndan ismini alır. Dünyada pek yaygın olmamakla birlikte 2005 ve 2019 yıllarında Güney Amerika’da tespit edilmiştir.
Hanta’nın Literatürdeki adı Orthohantavirus olarak biliniyor. Geçtiğimiz yıllarda Afrika Kıtası’ndan Dünya’ya yayılarak herkesi telaşlandıran Ebola virüsünün kuzeni olarak nitelendiriliyor. İlk ortaya çıktığı yer olan Güney Kore etkisiyle daha önceden hastalık, “Kore kanamalı ateşi” olarak adlandırılıyordu. Günümüzde bu isim pek kullanılmıyor.
Kişi, virüsü taşıyan bir kemirgenin bıraktığı vücut atıklarının havaya karışmasıyla enfeksiyon kapabilir. Kimi zaman kemirgenlerin ısırması yoluyla da hastalığın bulaşması mümkündür. Enfeksiyon kapmış kişinin başka birine temasla virüsü bulaştırması kayda geçmemiş bir durumdur.
Virüs bulaşmak için taşıyıcıların vücut sıvıları ve atıkları ile ortam bulur. Kırsal yerlerdeki farelerin idrar, dışkı, tükürük gibi atıklarının aerosolize şekilde havaya karışması ve bölgedeki insanların bu ortama temas etmesi ile virüs insana geçebilir. Kemirgenlerde enfeksiyon etkisi görülmez. Bu hayvanlar taşıyıcıdır ve hareket halinde oldukları ortamlarda virüsler için yeni konakçı alanlarına neden olur. Virüs, enfeksiyon ve hastalık belirtisini insan hücrelerine girdiğinde gösterir.
Özellikle kırsal kesimde tarımla uğraşan insanların bu virüs açısından daha kolay enfekte olabileceği bir gerçektir. Çünkü böyle bölgelerde kemirgen atıklarının yağmur gibi döngülerle havaya karışması veya tarım işleri ile uğraşıldığı sırada virüse temas etme durumu görülebilir.
Virüs özellikle pürüzlü yüzeylerde çok uzun süre tutunamayıp konakçı bulamaması nedeniyle canlılara bulaşma özelliğini yitirir.
İlk olarak 1978 yılında Kore’de ortaya çıkan Hanta, uzun yıllar Türkiye’de görülmedi. 2009 yılındaki kaynaklarda Zonguldak, Bartın gibi illerin kırsal kesimlerinde bu virüse rastlandığı rapor edildi.
Kemirgenler yoluyla bulaşsa da sıçan, ev faresi gibi şehirde görülen kemirgenlerin Hanta için sıklıkla taşıyıcı olmadığı bilinir. Şehirde görülen kemirgenler, virüs taşıma özelliği gösterse de hantavirüsün akciğer enfeksiyonu yapan türünün insana bulaştırmadığı görülmüştür.
1-12 ay süre ile bu hayvanlar virüs için taşıyıcı özellikte olup temas ettikleri insanlara bulaştırıcı etki gösterebilir.
Bazıları viral enfeksiyonlara dirençli vücut yapısına sahip olduklarından uzun süre belirti göstermeyebilir. Genelde 12-21 gün içinde hastalık belirtileri görülmeye başlar. Bu dönem öncesinde virüs kuluçka halindedir ve hastalığın belirtileri ortaya çıkmaz. Dirençli vücut yapısına sahip olanlar ise 60 güne kadar belirti göstermeyebilir. Kayıtlara geçen vakalara göre genelde 1 ila 5 hafta içinde hastalık bulguları görülmeye başlanır.
Virüsün neden olduğu enfeksiyonlar kişinin direkt akciğer, kalp ve böbrek fonksiyonlarını bozar. 2 tip hastalık belirtisi görülür. Birincisi böbrek yetmezliği ile devam eden kanamalı ateş sendromu (HFRS), ikincisi ise kalp akciğer sendromu (HAS) olarak adlandırılan klinik vakalardır.
Hantavirüs belirtileri görülen kişilerin damar geçirgenliğinin artması nedeniyle kanama sık görülen bir bulgudur. İlk hafta içinde yüksek ateş, bulantı, kusma, ishal, baş dönmesi ve karın ağrısı görülür. Grip gibi belirtileri olduğu için hasta ilk zamanlar virüsü kaptığını fark etmeyebilir.
Böbrek yetmezliği ile devam eden ateşli sendromda kan değerlerinde değişiklik göze çarpar. İlerleyen seyirlerde böbrek yetmezliği, hipertansiyon, hipotansiyon bulguları görülebilir. Bu tipteki vakalarda ölüm oranı düşüktür.
Kalp akciğer sendromu ise daha riskli belirtilerle devam eden, ölümcül vakaların sık rastlandığı durumdur. Yine grip benzeri belirtiler gösterip ilerleyen aşamalarda akciğer ödemi, kalp yetmezliği, nefes darlığı görülebilir.
Hantavirüs için özel olarak geliştirilen bir antiviral ilaç veya aşı yoktur. Erken teşhis sayesinde hastada oluşan belirtilere göre ilaçlar ile tedavi ve takip yapılır. Erken dönemde entübasyon, yoğun bakım ve oksijen desteği ile özellikle kalp akciğer sendromundaki hastanın yaşam fonksiyonları stabil tutulmaya çalışılır. Hasta ve yakınları ile yapılan görüşmeler (anamnez), virüsün nereden bulaştığı konusunda yardımcı olabilir.
Hastalığın nasıl bulaştığını bilmek korunma yöntemleri için yardımcı olacaktır. Kırsal kesimde tarımla uğraşan insanlar virüse karşı daha dikkatli olmalıdır.
Hayvanların otlatıldığı, barındığı yerlerde, büyük arazilerde kemirgen kontrolü yapılmalıdır.
Kemirgen popülasyonunun yüksek olduğu alanlar sık sık havalandırılmalı, bu alanlarda koruyucu ekipmanlar kullanılmalıdır.
Yiyecekler korunaklı halde, kapalı ortamlarda saklanmalıdır.
Evde evcil hayvan olarak kemirgen beslenmemelidir.
Eğer kemirgenlerin bulunduğu bir ortamı temizlemeniz gerekiyorsa süpürmek gibi toz kaldıran yöntemler kullanılmamalı, mutlaka temizleyici malzemeler tercih edilmelidir.
