Otizmde beynin farklı bölgeleri bir arada çalışamaz. Otizmlilerin çoğu diğer bireylerle iletişim kurmakta zorlanır. Ancak erken tanı ve yönlendirme ile iletişim biraz daha güçlü hale getirilebilir. Otizmin nedeni tam olarak bilinmese de, bazı bilim insanları genetik olduğunu düşünmektedir. Halen hangi genin buna neden olabileceği araştırılmaktadır. Otizm nedir, otizm belirtileri nelerdir? Gelin bu soruların cevaplarını detaylı bir şekilde ele alalım.
Otizm hastalığı nedir diyenler için açıklayalım; bireyin çevresiyle sözel veya sözel olmayan bir şekilde sağlıklı ve uygun iletişim kuramaması şeklinde ifade edilen gelişimsel bir bozukluktur. Genellikle ilk 3 yaşta başlar ve hayat boyu devam eder. Otizm belirtileri çok iyi gözlemlenmelidir. Çünkü ne kadar erken tanı konulursa rehabilitasyon süreci o kadar kolay olur.
Bazı araştırmalar, otizmi tetikleyenin belirli ilaçlar veya çocuğun çevresindeki şeyler olup olmadığı üzerine yoğunlaşmıştır. Kimileri de kızamık-kabakulak-kızamıkçık gibi çocukluk aşılarının buna yol açtığına inanır. Fakat araştırmalar bunun gerçek olmadığını göstermiştir. Bu aşılar çocuğunuza zarar verebilecek hatta ölüme sebep verebilecek hastalıklardan koruduğu için, bu aşıların yapılması önemlidir.
Belirtilerin şiddeti farklılık gösterse de otistiklerde şu alanlarda belirgin belirtiler gözlenir:
-Göz göze gelme, yüz ifadesi ve beden dili gibi sözsüz iletişim becerisinin gelişiminde belirgin problemler
-Yaşıtlarıyla arkadaşlık kuramama
-Diğerleriyle eğlence, ilgi veya başarıyı paylaşmaya karşı ilgisizlik
-Empati eksikliği.
-Otistikler, diğerlerinin acı ve üzüntü gibi duygularını anlamada zorluk çekebilme.
-Adı ile seslenince tepki vermeme
-Aşırı hareketsiz ya da aşırı hareketli olabilme
-Fiziksel temastan hoşlanmama
-Bazı objelere aşırı bağlanma
-İnatçı ve hırçın davranma
-Acıya ve tehlikeye karşı duyarsızlaşma
-Cansız varlıklara ilgi duyma
-Konuşmada gecikme
-Konuşma şekli ve ses tonunda tekdüzelik
-Kalıplar şeklinde cümleler kurma
-Düzen takıntısı
-Normal öğrenme metotlarına karşı duyarsız kalma
-Hırçınlaşıp kendine ve etrafındaki eşyalara, insanlara zarar verme
-Kalabalık ortamlardan rahatsız olma ve gerilme
-Yemek yeme bozukluğu
Otistiklerin %40'ı asla konuşmaz. Ayrıca otistikler başlamış bir konuşmayı sürdürmede zorlanırlar. Otizmli bireyler daha önceden duydukları belli bir cümleyi sürekli tekrar ederler.
-Parçalara alışılmışın dışında odaklanma
-Otistik çocuklar, arabayla oynamaktan çok arabanın tekerleğiyle oynamak gibi daha çok oyuncağın bir bölümüne odaklanma
-Belirli konularla meşgul olma
Otizm belirtileri çoğunlukla ebeveyn veya çocuğun bakıcısı tarafından ilk 3 yılda anlaşılır. Her ne kadar otizm doğuştan olsa da, bebeklikte belirtileri anlamak veya teşhis koymak zordur. Ebeveynler çoğunlukla bebekleri kucağa alınmaktan hoşlanmadığında, ce-e gibi oyunlarla ilgilenmediğinde veya konuşmaya başlamadığında endişelenirler.
Bazen çocuk, yaşıtlarıyla aynı zamanda konuşmaya başlar ve sonra konuşma becerisini yitirir. Ayrıca çocuğun işitme problemi olduğundan da şüphelenilebilir. Otistik bir çocuk çoğunlukla işitmez görünür, fakat bazı zamanlar tren düdüğü gibi uzaktan gelen bir ses ilgilerini çeker. Erken teşhis edilen ve yoğun tedavi gören bir otistik, başkalarıyla ilgilenebilir, iletişim kurabilir ve büyüdükçe kendine bakabilir. Yaygın olarak düşünülenin aksine, çok az otistik sosyal olarak tamamen izoledir ve kendi dünyasında yaşar.
Gençlikte davranış modeli çoğunlukla değişir. Gençlerin çoğu yeni beceriler edinir, fakat diğerleriyle ilişki kurma ve onları anlamada hala geridedirler. Buluğ çağı ve artan cinsellik, otistik gençlerde diğerlerine nazaran daha zor olabilir. Genç otistikler depresyon, anksiyete ve epilepsiyle ilgili problemler açısından büyük risk altındadırlar.
Bazı otistik yetişkinler çalışabilir ve kendi başlarına yaşayabilir. Bu durum zeka ve iletişim becerisinin derecesine bağlıdır. En azından %33'ü kısmen bağımsızdır. Bazı yetişkin otistikler, özellikle zeka düzeyi düşük ve konuşamayanlar, çok fazla yardıma ihtiyaç duyar. Yelpazenin öbür ucundaki çok daha iyi durumdaki otistikler mesleklerinde başarılı olabilir ve tek başlarına yaşayabilirler. Fakat yine de diğerleriyle ilişki kurmada zorlanırlar. Bu bireylerin zeka düzeyi ortalama veya ortalamanın üzerindedir.
Yukarıda da belirttiğimiz gibi, otizmde erken teşhis oldukça önemlidir. Otizm tedavisinde hedeflenen şey, bireyin sosyal ve bireysel yeteneklerini geliştirme, sosyal ortama uyum kazandırmadır. Tedavide davranışsal eğitim ve özel terapiler verilmelidir. Peki nedir bu tedaviler?
-Konuşma terapisi
-Motor yeteneklerini artırmaya yönelik terapiler
-Sosyal iletişim becerisi kazandırmak ve bunu kuvvetlendirmek için gerçekleştirilen terapiler
Otizmli bireylerin aileleri de önemlidir. Bu durumlarda ebeveyn eğitimi de gerekebilir. Aileler çocukları noktasında bilinçlendirilmeli,
Otizm spktrum bozukluğu: Nöro-gelişimsel bir bozukluktur. Doğuştan gelir ve belirtiler bebeklik döneminde kendini gösterir. Hastalığın sebebi olarak beynin işleyişini etkileyen sinir sistemi sorunları olarak bilinmektedir.
Rett sendromu: Bu sendromda ilk 18 aya kadar bebekte bir sorun gözlemlenmez. Ancak 18 sonra bebekte durgunluk ve gerileme süreci başlar.
Çocukluk çağının dezintegratif bozukluğu: 3 yaşından sonra çocukların iletişim vce etkiletişim becerilerinin gelişmesinde meydana gelen gecikmedir.
Asperger bozukluğu: Çocukluk döneminde kendini gösterir. Asperger bozukluğu, kişinin içine kapanmasına ve iletişim sorunu yaşamasına neden olur.
Frajil X sendromu: Bu sendromu yaşayan birey algılama ve öğrenme güçlüğü yaşar. X kromozomu ile ilgili bir mental gerilik rahatsızlığıdır.
Çocukluk şizofrenisi: Halüsinasyonlara ve sanrılara sebebiyet verir. Kişinin gerçeklikle olan ilişkisini zedeler.
Gelişimsel disfazi: Bu rahatsızlık konuma bozukluğu olarak da bilinmektedir. Belirtileri ise kekemelik ya da ses bozukluğu olabilir.
Çocuğunuzda otizm belirtileri gözlemliyorsanız başvurmanız gereken yerler;
Çocuk Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Bölümü bulunan üniversite hastaneleri
Çocuk ruh hastalıkları uzmanı veya çocuk nörologu bulunan Sağlık Bakanlığı’na bağlı devlet hastaneleri
Otizm tanısı koyulan çocuklar için ‘Çocuk Özel Gereksinim Raporu’ (ÇÖZGER) çıkartılması gerekmektedir. Peki bu raporun alınması için yapmak gerekir?
Çocuğa konulan tanı sonrası ÇÖZGER raporunu almak için Özürlü Sağlık Kurulu bulunan hastaneye başvurulmalıdır.
Otizm ile ilgili sorunlara çözüm bulmak ve farkındalık yaratmak amacıyla tüm dünyada 2 Nisan, Otizm Farkındalık Günü olarak ilan edilmiştir.
