Hayatı Zorlaştıran Hastalık: Crohn

Genel Cerrahi Uzmanı Dr. Erdal Kaleli, sosyal ve iş hayatını olumsuz etkileyerek yaşam kalitesini düşüren ve iltihabi bağırsak hastalıklarından biri olan crohn hastalığının gençler ve orta yaşlılarda sık görüldüğünü söyledi.Avusturya Sen Jorj Hastanesi Başhekimi ve Genel Cerrahi Uzmanı Dr. Erdal Kaleli, crohn hastalığıyla ilgili birçok önemli noktanın altını çizdi.CROHN HASTALIĞI NEDİR?Crohn hastalığının, iltihabi bağırsak hastalıkları denilen bir grup kronik hastalıktan biri olduğunu anlatan Kaleli, şöyle konuştu: "Diğeri ise ülseratif kolittir (ulcerative colitis). Hastalık sindirim sistemini oluşturan yemek borusu, mide, ince ve kalın bağırsaklardaki bir veya birkaç bölümü tutabilen, tutulan bölümde kalınlaşma, ülser oluşturan bir hastalıktır. Barsaktaki kalınlaşma bu bölgelerde darlıkların oluşmasına yol açabilir. Hastalıklı bölgeler birkaç santimetre uzunlukta olabileceği gibi bir metreyi aşan uzunlukta da olabilir. Hastalık en çok ileum denilen ince barsakların son kısmını tutmaktadır. Kalın barsak ve anüs bölgesi sıklıkla tutulabilmektedir. Anüs bölgesinde fissür denilen çatlak ve fistül olarak isimlendirilen iltihabın aktığı delik bulunabilir.Çok sayıda ve yoğun araştırmalara karşın Crohn hastalığının nedeni hâla bilinmemektedir. Bulaşıcı hastalık değildir, hastalıklı kişiden sağlam kişiye geçmemektedir. Ancak virüs veya bakteri türü bir infeksiyöz ajanın, kişinin savunma mekanizmalarındaki yatkınlık durumlarına bağlı olarak hastalık oluşumunda rol oynadığı düşünülmektedir."CROHN HASTALIĞI KİMLERDE GÖRÜLÜRHastalığın, her yaş grubunu tutabilmesine rağmen sıklıkla 16-40 yaş arasında görüldüğünü anlatan Kaleli, şunları söyledi:"Kuzey Avrupa ve kuzey Amerika ikliminde yaşayanlarda sık görülür. Kadınları ve erkekleri eşit etkiler. Ülkemizde iki hastalık az oranda gözlenir. Batı toplumlarında, örneğin ABD’de yaklaşık 2 milyon kişi bu hastalıklardan etkilenmektedir. Bazı hastalıklarda olduğu kadar ailesel geçiş yoktur. Ancak Crohn’lu hastanın birinci derece yakınlarında Crohn hastalığı veya benzer bir hastalık olan ülseratif kolit açısından az da olsa risk artışı söz konusudur. Bu risk çok az olduğundan çocuk sahibi olma açısından engel oluşturmaz. Crohn hastası kadınlarda normale göre gebe kalma olasılığı az da olsa düşüktür."CROHN HASTALIĞI HANGİ HASTALIKLARA YOL AÇARKaleli’nin verdiği bilgiye göre, "Crohn hastalarının bir kısmında gözler, cilt, ağız ve eklemlerle ilişkili yakınmalar, bulgular olabilir. Gözün dış tabakasının iltihaplanması (episklerit) veya göz merceğini kaplayan tabakada iltihaplanma (iritis) gözle ilgili başlıca rahatsızlıklardır. Ciltte en sık görülen problem, özellikle diz altlarındaki bölgelerde ağrılı kırmızı şişliklerdir. Nadiren ayak bileği yakınında ülser oluşabilir (pyoderma). Ağızda sıklıkla normal kişilerde de görülebilen beyaz renkli küçük yara (aft) görülebilir. Eklemlerde, en sık olarak da dizlerde ağrılı şişmeler Crohn hastalığının aktif dönemlerine eşlik edebilir. Bazen şişlik olmadan da eklem ağrılarından yakınılabilir. Kalça ve omurga eklemlerinde hastalık aktif dönemde olmasa bile ağrılar olabilir."CROHN HASTALIĞININ EN SIK GÖRÜLEN BELİRTİLERİ NELERDİRKarın ağrıları, kramplar, diyare (ishal) ateş, kilo kaybı, şişkinlik, Anal (makat bölgesi) ağrı, akıntı, deride yara, Rektal (kalın bağırsağın son kısmı) abse, anal fissür (çatlak) eklem ağrıları. Crohn hastalığı tutulan bölgeye göre değişik bulgulara yol açabilir. En sık olarak karın ağrısı ve ishal olur. Barsakta ciddi derecede daralma oluştuğu hastalarda karında şişkinlik, ağrı, kusma, kabızlık görülebilir. Kalın barsağın tutulduğu hastalarda dışkı ile kan gelmesi görülebilir. Crohn hastalığının aktif döneminde, hastalar yorgunluk, halsizlik hisseder ve ateşleri olabilir. Anüs çevresinde çatlak, iltihaplı akıntı yapan fistül, apseler hastalığın diğer bulgusudur. Uzun dönemde kilo kaybı ve beslenme bozuklukları görülebilir."CROHN HASTALIĞININ NEDENLERİ NEDİRÇok sayıda ve yoğun araştırmalara karşın crohn hastalığının nedeninin hâla bilinmediğini anlatan Kaleli, "Bulaşıcı hastalık değildir, hastalıklı kişiden sağlam kişiye geçmemektedir. Ancak, virüs veya bakteri türü bir infeksiyöz ajanın, kişinin savunma mekanizmalarındaki yatkınlık durumlarına bağlı olarak hastalık oluşumunda rol oynadığı düşünülmektedir" dedi.CROHN HASTALIĞI HANGİ HASTALIKLARLA KARIŞIRCrohn hastalığı, sıklıkla ülseratif kolitle karışır. Ülseratif kolit hastalığında sadece kalın bağırsağın (kolon ve rektum) içini örten yüzeysel tabaka (mukoza ve submukoza) hasta iken, Crohn hastalığında hastalığın görüldüğü bağırsak kısmında bağırsak duvarının sadece yüzeysel tabakası değil, tüm kat olarak hepsi hastadır. Ayrıca, kalın bağırsak kanserleri de crohn hastalığındaki bulgulara benzer bulgular verir. Bazı durumlarda ayırt edilmesi zor olabilir.Spastik kolon ya da irritabl kolon denilen fonksiyonel barsak hastalıkları ile karışabilir, ancak ayırt edilmeleri zor değildir. Tanı açısından en önemli tetkiklerden biri kolonoskop denilen bükülebilir cihazlarla kalın barsağın ve bazı durumlarda ince barsağın son bölümünün içeriden görülerek incelenmesidir. Bu inceleme sırasında tanıda önemli olabilecek biyopsi alınarak patolojik inceleme için gönderilebilir.CROHN HASTALIĞI TEDAVİSİNDE NE YAPILIR?Hastaların, crohn hastalığının tam tedavisinin yani küratif bir tedavinin mümkün olmadığını bilmeleri gerektiğini anlatan Kaleli, sözlerini şöyle sürdürdü:"Hastalığın önlenmesinde ya da tedavisinde özel bir diyet yok. Bazı hastalar süt, baharatlı yiyecekler, alkol ve posalı gıdalar ile rahatsızlıklarının arttığından bahseder. Ancak bu durum bütün hastalar için geçerli değil. Şikayetleri artıran yiyeceklerden uzak durmak belirtileri azaltmak için faydalı olabilir. Yüksek miktarlarda alınan vitaminlerin de bir faydası yok hatta zararlı bile olabilir. Şiddetli vakalar da ilaç tedavisine ek olarak bağırsakları istirahate almak gerekir. Bu tip vakalar da tedavi hastanede yatarken planlanmalıdır. Hastalara özel sindirimi kolay diyet (elemental diyet) veya damardan besin maddeleri verilir."Kaleli, ilaç tedavisiyle ilgili şunları söyledi: "İlaçlar ile hastalığın bulguları kontrol altına alınabilir veya azaltılabilir. Fakat hastalığı tam olarak tedavi edemez. Tedavide kalın bağırsak mukozasındaki iltihabı baskılayan ilaçlar kullanılır. Hastalığın şiddetine göre tek veya birçok ilaç bir arada tercih edilebilir ve bu ilaçların kullanımı uzun süreli olabilir."CROHN HASTALIĞINDA AMELİYAT HANGİ HALLERDE YAPILIR?Dr. Kaleli’ye göre, "Crohn hastalığında cerrahi tedavi ancak çok gerekli durumlarda yapılmalıdır. Bağırsakların bir bölümü veya tamamının alınması önemli sorunlara neden olabilir. Ancak, bazı durumlarda acil ya da planlı ameliyat söz konusu olabilir. Anüs çevresindeki apse, fistül gibi rahatsızlıklarda, bu bölgeye yönelik lokal bazı girişimler yapılabilir. Bazı hastalarda iltihabi barsak bölümünün çıkarılıp açıkta kalan barsak uçlarının uç uca birleştirilmesi gibi daha büyük operasyonlar da gerekebilir. Barsaktaki darlık nedeniyle operasyon kaçınılmaz olduğunda barsak bölümünün çıkartılmadan, sadece darlığın genişletilmesine yönelik sınırlı operasyon tercih edilmektedir. Ameliyat geçiren crohn hastalarının yarıya yakın kısmında ameliyat yapılan bölüm ya da daha önce sağlam olan barsak bölümünde hastalığın tekrarlaması söz konusudur. Bu nedenle tekrarlayan operasyonlar gerekebilir.”