Hazır Beton Birliği: Van'da yıkılan binalar en düşük beton değerine sahip

Türkiye Hazır Beton Birliği (THBB), Van'da depremde yıkılan 52 binadan aldıkları beton örneklerinin sonuçlarını açıkladı. Buna göre ağır hasar gören ve yıkılan eski yapılardan alınan örnekler incelendediğinde C 6 gibi düşük beton sınıflarında oldukları tespit edildi. Birlik Başkanı Ayhan Güleryüz, Van depreminde yıkılan yapıların eski olduğunu ve kalitesiz beton kullanıldığını belirterek, deprem tehdidine karşı 1988 öncesi binaların yıkılıp yeniden yapılmasını önerdi.
THBB, Van depreminin ardından bölgede bulunan yapılara dair inceleme, değerlendirme ve önerilerini basın toplantısı ile kamuoyuna açıkladı. Birlik Başkanı Ayhan Güleryüz ve İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) İnşaat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hulusi Özkul'un araştırmalarla ilgili bilgi verdiği toplantıda, deprem bölgsinden alınan beton numunelerinin deney sonuçları da paylaşıldı.
Ayhan Güleryüz, toplantıda yaptığı konuşmada, "Deprem ülkemizin bir hakikati ve maalesef şu an yeri ile zamanı ihtimallere dayalı. Burada sıhhatli ve fenni kurallara uygun yapılarla depreme karşı tedbir alınabilir. Bakın, Van'da meydana gelen depremler ölümlere ve yıkımlara sebebiyet vermiştir. Türkiye, fay hatlarında olup geride bıraktığımız 100 senede 150 adet hasarlı depremle karşı karşıya kaldı. Bu afetlerde 570 bin bina yerle bir olurken, 90 bin insan hayatını kaybetti. Onun için birliğimiz adına en önemli şey deprem olmadan canları kurtarabilmek." dedi.
Türkiye'de hazır betonun 23 senelik mazisi olduğundan söz eden Güleryüz, "1988'de 1,5 milyon metreküp üreten hazır beton firmaları şu an 80 milyon metreküp üretmektedir, bu anlamda son 3 senedir Avrupa'nın birincisidir. THBB olarak biz, 80 milyon metreküpten 50 milyonunu denetleyebiliyoruz. Kalite Güvence Sistemi (KGS) ile kontrol uyguluyoruz. Kaliteli beton üreten firmalar birliğimize üye iken, üretmeyenler ihraç ediliyor. Maalesef birliğimizin yaptırım gücü yok. Burada merdiven altı firmalara karşı duyarlı olunup uyanık durulmalıdır." ifadelerini kullandı.
Van depreminin ardından bölgede yürütülen incelemeleri değerlendiren ve öneriler sunan Güleryüz, şunları kaydetti:
"İlk etapta binaların zemin etütleri doğru olacak. Projelendirme doğru olacak, doğru uygulamalar ve denetimlerde bulunulacak. En önemli konu ise C 30 sınıfı yani santimetkerakerede 300 kilogram yük taşıyan beton kullanılmasıdır. Marmara depreminin ardından İstanbul'da yapılan taramalarda binaların büyük bölümünün beton sınıfının C 8 ve C 9 olduğu ortaya çıktı. Sonuç olarak kaliteli beton yapmadıkça büyük yıkımlara maruz kalırız. Onun için 1988 öncesi binalar yıkılıp yeniden yapılmalı. Türkiye'de şu an 19 milyon bina var, bu konutların 8 milyonu yıkılıp yeniden yapılmalı. Toplamda 10 seneyi alacak yıkım ve yapımların maliyeti 560 milyar lirayı buluyor. Bu da senede 30 milyar dolara denk geliyor. 24 milyon insanın hayatı deprem tehdidi altında. Artık konutları kalifiye bir hale getirmeliyiz. Kentsel dönüşüm ile yeni yapılanmaya gitmeli; trafiğin rahatlayacağı, otoparkın yer altına alınacağı bir bina anlayışını hayata geçirmeliyiz. Avrupa'da C 35 sınıfı beton kullanılıyor, biz de THBB olarak C 30'dan aşağı beton kullanılmamasını talep ediyoruz. Gelinen aşamada çok katlı binalar yapmalı, toprak altına inmeliyiz. Alt katlara otopark ve sosyal hayatı da alabiliriz. Bunu korkmadan ivedilikle yapabilmeli, 8 milyon konutu süratle yenilemeliyiz. Deprem konusunda bilinçli davranmamız gerekiyor. Depremden kaçamayız, buna karşı gereken önlemleri almalıyız. Afet her an olabilir, ne zaman olacağı belli değil. Yapılacak olan C 30'dan aşağı beton kullanmamak, kalifiye konutlar üretmektir."
Gazetecilerin "1988 öncesi binaların yıkılması konusunda Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile temaslarınız oluyor mu, konuya sıcak bakıyorlar mı?" sorusuna THBB Başkanı Güleryüz, "Kendileri ile temaslarımız oluyor, son derece kararlılılar. Soruna çare bulacak gibi görünüyorlar." karşılığını verdi. Binalarda kat maliklerinin yıkımlara dair muhalefetinin de imar tadilatına gidilip, kat adetlerinin artışı ile aşılabileceğini de dile getirdi.
Güleryüz, Toplu Konut İdaresi (TOKİ)'nin binalarda uyguladığı beton sınıfının sorulması üzerine ise "TOKİ kimi binalarında C 20, kimi binalarında C 30 sınıfı beton kullanıyor. Ama tavsiyemiz bütün yapılarda C 30 sınıfı beton kullanmasıdır." dedi.

AĞIR VE AZ HASARLI 52 BİNANIN BETONU İNCELENDİ
İTÜ İnşaat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hulusi Özkul da yapı stokunun bütün belediyeler tarafından süratle elden geçirilmesini gerektiğini savundu. Özkul, "Bundan böyle depremde göçmesi beklenen Van Bayram Otel gibi yapıların belirlenip bunların ya güçlendirilmesi ya da yıkılıp yeniden yapılması gerekiyor." diye konuştu. Özkul, güçlendirme faaliyetlerinin yıkıp yeniden yapmaya oranla daha ekonomik olacağını vurguladı.
Van'da yürütülen incelemelerin sonuçlarını aktaran Profesör Özkul'un açıklamalarına göre şehirde 52 ağır hasarlı ve az hasarlı bina merce altına alınıp bunların bir bölümünün betonlarından karot örnekleri alındı. Alınan numunelerin, Türkiye Hazır Beton Birliği Yapı Malzemeleri Laboratuvarı’nda dayanıklılığı ölçüldü. İncelemelerin ardından Van ve Erciş’te kimi eski yapıların C 6 gibi düşük beton sınıflarında oldukları ve ağır hasar gördükleri tespit edildi. Bu yapıların hazır betonun yaygınlaşmasından önce elle karılan betonlarla yapıldığı tespit edildi. Binalar en düşük dayanım sınıfında projelendirilmiş olsa bile (şu an C20, daha önce C14) belirlenen dayanımların olması gerekenin yarısından da az değere sahip olduğu görüldü. Diğer bir yapıda da karotların alırken dağılması, beton dayanımının çok düşük olduğunu gözler önüne serdi.
Kamuya ait bir binanın 20 sene önce yapılmasına rağmen standardına uygun minimum değerleri verdiği ve depremi az hasarla atlattığı belirlendi. Mercek altına alınan yapılardan hazır betonla yapılmış iki binadan birisinde çok az hasar olduğu anlaşıldı. Diğer binada ise beton dayanımlarının minimum değerleri vermekle birlikte çok ayrı olduğu (C14’den C25’e kadar farklı) görüldü.
THBB ve İTÜ İnşaat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hulusi Özkul tarafından hazırlanan Van ve Erciş'teki kimi binaların beton karot basınç dayanım sonuçları şöyle:

Binanın yeri
Karot Basınç Dayanımı Sonuçları (Küp eşdeğer dayanımları) MPa
Tahmini Beton Basınç Dayanım Sınıfı
Van Merkez (Kamu Binası, Eski Yapı) Az Hasarlı
15.7, 17.7, 19.2, 12
19.8* , 25.5* , 24.2*
C12-14
Van Merkez (Kamu Binası, Yeni Yapı) Az Hasarlı
30.1 , 26.7*, 22.5*
C20
Erciş Yurt Binası - Yıkılmış
1. Bölge 20.7, 23.4, 20.8
2. Bölge 31.3, 37.6, 35.5
C14
C25
Van Merkez- Ticari Bina 4 Katlı – Ağır Hasarlı
7.7, 9.2, 11.5
C6
Van Merkez – Site 5 Katlı – Ağır Hasarlı
7.6, 8.5, 9.7, 13, 10.1
C6
Van Merkez – Site 7 Katlı
14, 11.