HCT (hematokrit) nedir? HCT düşüklüğü ne anlama gelir?

Hemokratinin kısaltması olarak ifade edilen HCT, kırmızı kan hücrelerindeki kanın hacimsel oranını gösterir ve kan tahlili sonucunda yüzde (%) şeklinde yer alır. Kırmızı kan hücreleri oksijen ve karbondioksit taşıdığı için kan dolaşımının düzgün işlemesini sağlar. Belli periyotlarda kan sayımı gerçekleştirilmesi ile HCT ve diğer önemli hücrelerin takibi sağlanabilir.

HCT Nedir ve Nasıl Ölçülür?

Herhangi bir sebeple yapılan tam kan sayımı raporunda HCT parametresi normal, düşük veya yüksek şekilde karşınıza çıkabilir. HCT ne demek diye merak edenler için; alyuvarların yani kırmızı kan hücrelerinin diğer değerlere oranından elde edilen sonuç olarak özetlenebilir. Hematokrit oranının incelenmesi, kan değerlerindeki önemli bulguların da fark edilmesini sağlar. Örneğin tahlil sonucunda yer alan HCT, anemi gibi hastalıkların teşhisini kolaylaştırır.

Günümüzde hematokrit ölçümü için kullanılan makineler doğrudan HCT oranını göstermez. Hemoglobin ve diğer maddelerin ayrıştırılma işlemi ile bulunan değer, hematokrit oranını belirler. Manuel bir ölçüm yöntemi olan santrifüjde ise; tüpün tabanına doldurulan kırmızı kan hücrelerinin toplam kan miktarına oranı görsel olarak incelenebilir. Ölçüm yapılırken kan örneğinin çok bekletilmesi, kırmızı kan hücrelerinin artmasına neden olur ve sonuç yanlış raporlanabilir. Bu nedenle değerlerin kontrolü laboratuvar ortamında ve hızlıca yapılmalıdır.

Cinsiyet ve yaş aralıklarına göre normal değerler şu şekilde sıralanabilir:

• Yenidoğanda: %55-%68
• Bir haftalık bebekte: %47- %65
• Bir aylık bebekte: %37-%49
• Üç aylık bebekte: %30-%36
• 1 yaşında: %29-%41
• 10 yaşında: %%36-%40
• Yetişkin erkeklerde: %42-%54
• Yetişkin kadınlarda: %38-%46

Bazı fizyolojik durumlar HCT ölçümünde farklı sonuçların ortaya çıkmasına neden olur ve normal değer olarak görülür. Bebeklerde hematokrit oranın daha yüksek olması ya da erkeklerde kadınlara oranla daha fazla bulunması, fizyolojik durumlara örnektir.

Cinsiyete ve yaş aralıklarına göre farklılık gösteren HCT değeri, normal skalanın dışında kaldığı zaman detaylı araştırma yapılarak altındaki sebepler irdelenir. Tanı konduktan sonra başlanan tedavi kişiden kişiye farklılık gösterir. Bu nedenle kullanılan tek bir ilaç yoktur.

HCT Düşüklüğünün Belirtileri ve Nedenleri

Hematokrit, kan sayımı sonucunda normal değerin altında kalırsa, HCT düşüklüğü yani anemi (kansızlık) teşhisi konularak altındaki nedenler araştırılmaya başlanır. Kanda HCT’nin düşük olması oksijen taşıyan alyuvarların kanda az bulunması anlamına gelir. Demir eksikliğine bağlı anemi ise en sık karşılaşılan anemi türüdür.

HCT düşüklüğünün 10 yaygın belirtisi:

• Halsizlik
• Yorgunluk
• Yüzde solgunluk
• Nefes darlığı
• Az idrara çıkma
• Saç dökülmesi
• Baş ağrısı
• Baş dönmesi
• Bayılma
• Güçsüzlük

Bu belirtilerden herhangi birini yaşayan kişi, kan tahlili yaptırarak kandaki değerlerin bulgusuna ulaşabilir. Araştırmalar sonucu belirtilerin genellikle en az üç tanesinin birlikte görüldüğü kanısına varılmıştır. HCT düşüklüğü tespit edildikten sonra nedenleri araştırılarak uygun tedavi süreci başlatılır. HCT düşüklüğünün en yaygın nedeni kansızlıktır. Kansızlık, kan kayıpları yaşandığında meydana gelebilir. Bu kanamalar cerrahi ya da travmatik yaralanmalara bağlı oluşur ve tedavi edilerek HCT düşüklüğünün önüne geçilir.

Kırmızı kan hücrelerinde çeşitli vitaminlerin eksikliği ve kemik iliğinde oluşan rahatsızlanmalar da anemiye neden olur çünkü kemik iliği hücrelerin üretim yeridir. Burada üretilen hücreler normalden büyük olduğu için, “megaloblastik anemi” olarak adlandırılır. HCT düşüklüğü nedenleri arasında yetersiz beslenme düzeni de yer alır. Tedavi olarak genellikle diyet listesi ve vitamin destekleri verilir.

Hematokrit Yüksekliği Neden Olur?

HCT değeri yüksek bir oranda çıktıysa, bu durum yeterli oksijen ve sıvı alınmadığının işaretidir. Anormal ölçüde çıkan değerlerin, genellikle kronik rahatsızlıklardan ve yaşayış şeklinden kaynaklandığı görülür. Örneğin; yüksek rakımlı bir yerde hayatını idame ettirme ve düzenli sigara alışkanlığı gibi oksijen alımını azaltacak unsurlar, HCT yüksekliğine neden olur. Aşırı su kaybı (dehidrasyon) ve sıcağa maruz kalma durumlarında da yüksek hematokrit izlenir. HCT yüksekliğinin nadir görülen nedenleri arasında; akciğer hastalıkları, tümörler, kemik iliği bozuklukları ve özellikle sporcuların kullandığı eritropoietin bulunur. Alyuvar artırıcı maddeler hematokrit oranını yükselteceği için belli ölçüde tüketilmelidir.

HCT yüksekliğinin 10 yaygın belirtisi:

• Yorgunluk/Bitkinlik
• Güçsüz hissetmek
• Baş ağrısı
• Baş dönmesi
• Karın ağrısı
• Kas ağrıları
• Kanlı dışkı
• Nefes darlığı
• Ciltte kaşıntı
• Cildin kolay morarması

Bu belirtilerin nedeni her zaman kan değerleriyle ilgili olmayabilir. Bunu anlayabilmek için doktor muayenesi ardından kan tahlili yaptırarak detaylı incelenmesini isteyebilirsiniz.

Hamilelikte HCT Yüksekliği ve Düşüklüğü

Gebelikte kan miktarında artış görüldüğü için kan değerlerinde azalma olması normal kabul edilir. Özellikle hemoglobin ve hematokrit oranlarında düşüş meydana gelir. Hamilelikte HCT düşüklüğü görüldüğünde, demir ve folik asit takviyeleriyle oranın yükselmesi sağlanır. Hematokrit düşüklüğüne bağlı B12 vitaminin eksilmesi, tahlil sonucunda sıklıkla rastlanan bir durumdur. Kadın doğum uzmanının önerdiği takviye edici gıdalar ve diyet listesine uyulması ile HCT düşüklüğü ortadan kaldırılır. Diyet listesi, genellikle alyuvarları artırmak için protein ağırlıklı hazırlanır ve diyete uyulması bu süreçte oldukça önemlidir. Hamilelikte HCT yüksekliği nadiren görülür. Diyabet, kalp ve damar hastalıkları, tansiyon gibi problemlere işaret ediyor olabileceği için belli periyotlarda tarama yapılır.