Hem Ustası Hem Meraklısı Tükeniyor

Erzurum'da, "çapula" adı verilen, el yapımı geleneksel ayakkabının meraklısı azaldıkça, üretimini yapan usta ve çırak sayısı da azaldı.

Çapulanın son ustalarından 43 yaşındaki Bayram Koyuncu, AA muhabirine yaptığı açıklamada, bir zamanlar imalathanelerinde yılda bin çiftin üzerinde çapula ürettiklerini söyledi.

El emeği ile uzun uğraşlar sonucu yapılan çapulanın meraklısının azılmasıyla, yıl içerisinde yapılan çapula sayısının da 50 çifte kadar düştüğünü belirten Koyuncu, "Tarihi çok eskilere dayanan ve kültürümüzün bir parçası olan çapula ayakkabıya ilgi yok denecek kadar az. Eskiden, Erzurum'da herkesin bir çift çapula ayakkabısı olurdu. Şimdi bir kaç tane meraklı haricinde giyen yok" dedi.

Koyuncu, 33 yıldır ayakkabı imalatı yaptığını, çapula ayakkabısını yapmayı öğrenmek için önceden herkesin çocuğunu çırak yapmak istediğini dile getirdi.

Ayakkabı tamiratı yaptığı tezgahı göstererek, "Önceden şu masanın etrafı çırak dolardı" diyen Koyuncu, şöyle konuştu:

"Çapula meraklıları vefat ettikçe, imal edilen ayakkabı sayısı da düştü. Eskiye nazaran meraklıları çok az ve gençler artık çapula giymiyor. Çapula tarihi çok eskilere dayanan, Erzurum bar ekibinin giyindiği ayakkabı modelidir. Rahat, kullanışlı, estetik görünümlü, el yapımı olan çapulayı çıraklıkta yapmayı öğrendim. 1980'de başladığım meslekte, tezgahın çevresi çırak dolu olurdu. Çalışan sayısı çok fazlaydı. Artık ayakkabı tamiratında ve imalatında çırak yetişmiyor."

-"Çıraklıkta son halkayız"-

Koyuncu, çıraklıkta son halkanın kendileri olduğunu ve kendisiyle aynı dönemde yetişen bazı arkadaşlarının dışında çapulayı yapanın olmadığını ifade etti.

Yetişen son çırakların büyük bölümünün devlet dairesinde işe başlamasının ardından ayakkabı yapmayı bıraktığına değinen Koyuncu, şunları kaydetti:

"Buraya gelip yetişen meslek öğrenen ve yapan yok. Biz bu işte sonuz. 'Çocuğum sizin yanınızda çırak olarak yetişsin' diye bir talep yok. Çıraklık olayı bitince, mesleğe gönül veren kalmadı. Yani bir baba buraya gelip, 'Benim çocuğum kunduracı olsun, ayakkabı yapsın' demiyor. Birlikte yetiştiğimiz son çırakların bir çoğu mesleği bırakıp, başka işlere yöneldiler. Bir çapula ayakkabı 5 ustanın elinden geçiyor. Usta sayısı da çırak olmayınca azaldı."

Çapulanın her deriden yapılmadığını belirten Koyuncu, "Erzurum ayakkabısı olan çapula her deriden yapılmaz. Derinin en kalitelisi olan 'analin'den yaptığımız çapulanın, içerisinin yani astar kısmının da meşin olmasına dikkat ediyoruz. Taban astarını ise kösele taban astarından yapıyoruz. Çapulanın hem üstü, hem de içi birinci sınıf deriden yapılır" diye konuştu.

-"Bar ekipleri için üretiyoruz"-

Koyuncu, çapulayı günümüzde ağırlıkla, yöresel halk oyunları oynayan bar ekipleri için ürettiklerini dile getirdi.

Çapulaya olan ilginin azalmasının ardından, sektörde var olabilmek için kendilerini sürekli yenilemeye başladıklarını ifade eden Koyuncu, şunları kaydetti:

"Meraklıları bittikçe çapulada bitiyor. Fakat ayakkabı bitti diye biz de bitmiyoruz. Biz de yeniliklere koşuyoruz. Şimdilerde sadece çapula yapmıyoruz. Fuarlara gidiyoruz ve yeni ayakkabı modelleri üretmeye başladık. Katıldığımız fuarlarda da elimizden geldiği kadar kültürümüzün bir parçası olan çapulayı anlatmaya çalışıyoruz. En önemli sıkıntımız çırak yetişmemesi."

Çapulanın bitmesi için bar ekiplerinin tamamen bitmesi gerektiğini belirten Koyuncu, sözlerini şöyle tamamladı:

"Biz iki kardeş bu işi yapıyoruz birimiz usta, birimiz kalfa olarak bu işi devam ettiriyoruz. Çapula kolay kolay ölmez. Çünkü bizim en azından milli kıyafetimiz var. Erzurum'un saygın bar oyunları var. Bar ekibimizin ayakkabısı da çapula ve bar ekibimiz var oldukça çapula yaşayacak."