BİZE ULAŞIN
Hortum, mevsim fark etmeksizin oluşabilen ve oluştuğu an tehlike saçan rüzgar türlerinden biridir. Kümülüs ismi verilen bulutlarla bağlantılı olarak silindir şeklinde ortaya çıkan hortum, dönerek yeryüzünde gezinir. Gökyüzünden yeryüzüne uzanan ve yıkıcı sonuçlara yol açan bir felaket olarak nitelendirilir. Hortum belli bölgelerde diğer bölgelere nazaran daha sık görülür.
Her ne kadar karmaşık bir yapıya sahipmiş gibi görünse ve çok korkunç olsa bile hortum, bir düzen doğrultusunda ortaya çıkar. Kümülüs bulutları ile yeryüzü arasında oluşan, silindir şeklinde dönen ve dikine yükselen bir rüzgar çeşididir. Girdap şeklinde bir yapıya sahiptir. Hortum, bulut seviyesinden oluşuma başlar ve güç kazandıkça yeryüzüne iner. Bazen hortumlar, yeryüzüne inemeden, bulutların arasında yok olurlar. Hortumlar, kuzey yarım kürede saat yönünün tersine doğru dönerken, güney yarım kürede saat yönünde dönerler.
Hortum, şiddetine ve ne kadar etki ettiğine göre doğal afet sayılabilir. Yüksek hızlara ulaşan hortum, ciddi yaralanmalara ve çevredeki diğer şeylerin hasar görmesine neden olabilir. Hortumlarla ilgili ilk bilimsel teori 1917 yılında Alfred Wegener tarafından ortaya atılmıştır. Günümüzde de bu teori doğru kabul edilmektedir.
Hortum, yukarılara çıkan suyun çok fazla olması ve sürekli olarak hızlı bir şekilde yükselmesidir. Bu durum için en iyi örnek olarak kaynayan su gösterilebilir. Isındıkça yükselen havanın içindeki su yukarıda yer alan soğuk havadan dolayı yoğuşur. Bu yoğuşmanın sonucunda milyarca su partikülü ortaya çıkar. Bu partiküller de havada birleşerek bulutları oluşturur. Bulutların büyüklüğü ise taşınan havanın hızına bağlı olarak değişir.
Yüksek hızlarda durmadan yükselen sıcak ve nemli hava, yükselen havaya göre daha soğuk olan hava tarafından içine çekilmeye başlar. Bu sırada çok kararsız olan hava, bu kararsızlığın bir tepkimesi olarak bulutun altında spiral bir şekil, yani hortumu oluşturur. Tam o anda rüzgarın şiddeti artar ve su buharı yoğunlaşır. Yoğunlaşan su buharı, hortumun şeklinin daha belirgin, havanın ise daha kararsız hale gelmesine neden olur. Bu durumda da hortumun gücü daha fazla artar. Büyüyen hortum alttan emdiği havayı hızla soğutur ve yoğuşturur. Şiddetli akıma, şimşekler, dolu veya sağanak yağmurlar da katılır. Bu durum hortumun daha da şiddetlenmesine yol açar.
Hortumların içerisindeki rüzgar, saatte 400 kilometre hıza ulaşabilir. Bu hızdaki bir hortum, 2 kilometre genişliğindeki ortalama 85-90 kilometrelik bir koridor boyunca önüne çıkan her şeyi yerle bir edebilir. Denizin ya da gölün üzerinde oluşan hortum, su hortumu olarak adlandırılır. Mevsimsel durumlara göre kar hortumu ve alev hortumu da oluşabilir.
Hortumların oluşması için belli bir iklim ya da mevsim şartı yoktur. Ancak istatistiklere bakıldığı zaman genellikle Temmuz ve Eylül aylarında hortum oluşumu daha sık görülmektedir. Çünkü bu iki ay, tam mevsim geçişlerinin yaşandığı, sıcak ve soğuk havanın birbirine karıştığı dönemlerdir. Dünyanın her şehrinde, ülkesinde, kıyısında, kıtasında hatta çölde bile hortum oluşabilir.
Yılın herhangi bir zamanında bile meydana gelmesi mümkün olan hortumların en yoğun olarak yaşandığı dönem, genellikle bahar aylarıdır. ABD, Arjantin, Bangladeş’te görülen hortumların çevreye ve insanlığa zararı oldukça büyüktür.
Yaşanan bazı olaylar, hortum oluşma ihtimalini artırsa bile bir hortumun nerede, ne zaman ve ne şiddette oluşacağını tahmin etmek mümkün değildir. Örnek vermek gerekirse denizde başlayan bir hortum ilerleyerek karaya kadar ulaşabilir.
Dünyada oluşan hortumların dörtte üçü Kuzey Amerika ülkelerinde meydana gelmektedir. Hortum Geçidi adı verilen olay, genellikle Kuzey Amerika’nın iç kesimlerinde yaşanmaktadır. Dünyada en çok hortum felaketinin yaşandığı şehirler arasında Teksas ve Kansas yer alır. Ülkemizde ise en çok hortum olayı Akdeniz Bölgesi'nde, Antalya civarlarında yaşanmaktadır.
Uzmanların açıkladığı verilere göre ülkemizde son 50 yılda 200’den fazla hortum görülmüştür. Dünyada ise sadece Amerika Birleşik Devletleri’ndeki Teksas eyaletinde yılda ortalama 120 hortum olayı yaşanmaktadır.
