"İhracatın etkisi azaldı"

ANKARA (İHA) - Devlet Planlama Teşkilatı (DPT), bu yılın ikinci döneminde yaşanan büyük oranlı büyümede stok artışları ile önemli oranda büyüyen sanayi ve hizmetler sektörü katma değerinde geçen yılın aynı çeyreğinde bu sektörlerin önemli ölçüde daralması nedeniyle oluşan baz etkisi etkili oldu. DPT ayrıca ihracatın büyümeye olumlu etkisinin de azaldığı belirtti.

DPT, eylül ayı ekonomik değerlendirmesinde, GSMH'deki gelişmelerle ilgili şu değerlendirmeyi yaptı: "2002 yılı ikinci çeyreğinde, GSYİH ve GSMH sırasıyla yüzde 8.2 ve yüzde 8.8 oranında büyümüştür. Bu verilerle birlikte 2002 yılı ilk yarısında GSYİH yüzde 5.2 oranında artarken, GSMH da yüzde 4.7 oranında artış gözlenmiştir. Yine söz konusu dönemde tarım sektörü katma değeri yüzde 1.9, sanayi sektörü katma değeri yüzde 7.7 ve hizmetler sektörü katma değeri yüzde 4.3 oranında artmıştır.

2002 yılının ikinci çeyreğinde tarım sektörü katma değeri yüzde 2.3 oranında artmıştır. Söz konusu dönemde sanayi sektörü katma değerindeki yüzde 12.2 ve hizmetler sektörü katma değerindeki yüzde 7 oranındaki artışların önemli bir nedeni olarak geçen yılın aynı çeyreğinde bu sektörlerin önemli ölçüde daralması nedeniyle oluşan baz etkisi ikinci çeyrekteki büyüme rakamının yüksek seviyelerde çıkmasında etkili olmuştur.

Ticaret sektörü katma değeri yüzde 10.1 oranında artarken, bu artışta sektörün bir alt kolu olan toptan ve parekende sektöründeki yüzde 13.9 oranındaki artış etkili olmuştur.

Söz konusu dönemde, inşaat sektörü katma değeri yüzde 5.3 oranında daralmıştır. Ulaştırma sektöründe ise yüzde 6.8 oranında bir artış kaydedilmiştir. 2000 yılı IV. çeyreğinden itibaren daralan mali kuruluşlar katma değeri, 2002 yılının II. çeyreğinde de yüzde 9.6 oranında daralmıştır. İthalat vergisi kalemi artan ithalata paralellik göstererek yüzde 21.9 oranında yükselmiştir.
Net dış alem faktör gelirlerinde 2002 yılının ikinci çeyreğinde de bir gerileme gözlenmektedir, ancak bu daralma geçen yılın aynı dönemine göre azalmıştır. Böylece GSMH.daki büyüme, GSYİH.dan 0.6 puan daha fazla gerçekleşmiştir. Dış alem giderlerindeki azalışta faiz ödemelerindeki düşüş önemli olmuştur.

STOK ARTIŞI ETKİLİ OLDU
2000 yılı Kasım ve 2001 yılı Şubat krizlerinin etkisiyle 2001 yılında yüzde 7.4 oranında azalan GSYİH, 2002 yılının birinci ve ikinci üç aylık dönemlerinde, sırasıyla, yüzde 1.9 ve yüzde 8.2 oranında artarak, 2002 yılının ilk yarısında yüzde 5.2 oranında büyümüştür.

2002 yılının birinci üç aylık döneminde GSYİH büyümesine pozitif katkıların, stok değişmelerinden (5.9 puan) ve net ihracattan (2.9 puan) geldiği gözlenmektedir.

Stok değişmelerinin GSYİH büyümesinde belirleyici rolü, ikinci üç aylık dönemde de artarak sürmüş ve büyümeye katkısı 10.9 puan olarak gerçekleşmiştir. Bu dönemde ihracatın yüzde 4.2 oranında artmasına rağmen, ithalatın yüzde 19.2 oranında artması nedeniyle, net ihracatın GSYİH büyümesine katkısı negatif 5 puan olmuştur. Diğer bir deyişle, 2002 yılının birinci üç aylık döneminde net ihracat ve stok değişmeleri GSYİH büyümesini belirleyen temel faktörler olurken, ikinci üç aylık dönemde stok değişmeleri en belirleyici unsur olmuştur.

2002 yılının birinci üç aylık döneminde yüzde 2 oranında azalan özel tüketim harcamaları, ikinci üç aylık dönemde yüzde 3.1 oranında artmıştır. Özel sabit sermaye yatırımlarında birinci üç ayda kaydedilen daralma (yüzde 26.1) ikinci üç ayda önemli miktarda azalarak yüzde 1'e gerilemiştir. Toplam sabit sermaye yatırımları ve tüketimden oluşan toplam yurt içi nihai talep 2002 yılının birinci üç aylık döneminde yüzde 6.7 oranında azalmış ikinci üç aylık dönemde ise yüzde 2.4 oranında artış göstermiştir.
Kamu sabit sermaye yatırımlarında son beş dönemde kaydedilen önemli oranlardaki azalışlar sonrasında, 2002 yılının ikinci üç aylık döneminde yüzde 3.4 oranında artış gözlenmiştir. 2001 yılında yüzde 8.6 oranında azalan kamu tüketimi, 2002 yılının birinci ve ikinci üç aylık dönemlerinde sırasıyla yüzde 2.4 ve yüzde 2.7 oranlarında artmıştır.

İHRACATIN BÜYÜMEYE OLUMLU KATKISI AZALDI 2001 yılında yüzde 7.4 oranında artan mal ve hizmet ihracatının, 2002 yılının birinci ve ikinci üç aylık dönemlerinde, sırasıyla, yüzde 9.1 ve yüzde 4.2 oranında artması büyümeyi olumlu yönde etkilemiştir.

Ancak, ihracatın artış hızında göreli bir yavaşlama gözlenmektedir. 2001 yılı krizinin etkisiyle, 2001 yılında yüzde 24.8 oranında azalan mal ve hizmet ithalatı, 2002 yılının birinci üç aylık döneminde yüzde 1.4 oranında, ikinci üç aylık döneminde ise yüzde 19.4 oranında artmıştır. Bu gelişmelere bağlı olarak, 2001 yılında yüzde 12.3 olarak gerçekleşen net mal ve hizmet ihracatının GSYİH büyümesine katkısı, 2002 yılının birinci üç aylık döneminde yüzde 2.9'a, ikinci üç aylık döneminde de 0.5'e düşmüştür. Diğer bir deyişle, ihracatın büyümeye olumlu katkısında azalışlar gözlenmiştir."