İnsan üzerinde "deney" tarihe karışıyor
ANKARA (İHA) - Yeni Türk Ceza Kanunu'nun (TCK) 1 Haziran'da yürürlüğe girmesiyle, insan üzerinde bilimsel deney yapan doktorlara ağır cezalar geliyor. TCK'nın 90. maddesine göre, insan üzerinde bilimsel bir deney yapan doktor, 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılacak. Türk Tabipleri Birliği (TTB) 2. Başkanı Metin Bakkalcı, söz konusu maddedeki, "bilimsel deney" ifadesinin "deneysel çalışma" olarak düzeltilmesini istedi.
1 Nisan'da yürürlüğe girmesi beklenirken, 2 ay ertelenen yeni TCK'nın 90. maddesine göre, insan üzerinde bilimsel bir deney yapan kişi, 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezası alacak. Bununla birlikte deney yapılan kişi yaralanırsa deney yapan "kasten yaralama", kişi ölürse "kasten adam öldürmeden" yargılanacak. TCK gerekli olması durumunda bilimsel deney yapabilmek için yetkili kurul ve makamdan izin alınması hükmü getiriyor. Bununla birlikte deney yapılacaksa öncelikle hayvanların kullanılması şartı öngörülüyor. İnsan üzerinde yapılan rızaya dayalı bilimsel deneyin ceza sorumluluğu gerektirmemesi için şu şartlar aranacak:
- Deneyle ilgili olarak yetkili kurul veya makamlardan gerekli iznin alınmış olması
- Deneyin öncelikle insan dışı deney ortamında veya yeterli sayıda hayvan üzerinde yapılmış olması
- İnsan dışı deney ortamında veya hayvanlar üzerinde yapılan deneyler sonucunda ulaşılan bilimsel verilerin, varılmak istenen hedefe ulaşmak açısından bunların insan üzerinde de yapılmasını gerekli kılması
- Deneyin, insan sağlığı üzerinde öngörülebilir zararlı ve kalıcı etki bırakmaması
- Deney sırasında kişiye insan onuruyla bağdaşmayacak ölçüde acı verici yöntemlerin uygulanmaması
- Deneyle varılmak istenen amacın, bunun kişiye yüklediği külfete ve kişinin sağlığı üzerindeki tehlikeye göre daha ağır basması
- Deneyin mahiyet ve sonuçları hakkında yeterli bilgilendirmeye dayalı olarak açıklanan rızanın yazılı olması ve herhangi bir menfi teminine bağlı bulunmaması gerekir.
MECBURİ DENEYLERE CEZA YOK
Diğer taraftan çocuklar üzerinde bilimsel deneyin ceza sorumluluğu gerektirmemesi için 90. maddenin ikinci fıkrana göre, yapılan deneyler sonucunda ulaşılan bilimsel verilerin, varılmak istenen bedele ulaşmak açısından bunların çocuklar üzerinde de yapılmasın gerekli kılması, rıza açıklama yeteneğine sahip çocuğun kendi rızasının yanı sıra ana ve babasının veya vasisinin yazılı muvafakatinin de alınması ve deneyle ilgili izin verecek yetkili kurullarda çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanının bulunması gerekiyor.
TCK'ya göre, hasta olan insan üzerinde rıza olmaksızın tedavi amaçlı denemede bulanan kişi 1 yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılacak. Ancak bilinen tıbbi müdahale yöntemlerinin uygulanmasının sonuç vermeyeceğinin anlaşılması üzerine, kişi üzerinde yapılan "rızaya dayalı" bilimsel yöntemlere uygun tedavi amaçlı deneme ceza sorumluluğu gerektirmiyor. Ayrıca açıklanan rızanın, denemenin mahiyet ve sonuçları hakkında yeterli bilgilendirmeye dayalı olarak yazılı olması ve tedavinin uzman hekim tarafından bir hastane ortamında yapılması şartı getirildi.
TTB 2. Başkanı Metin Bakkalcı, insanlar bilimsel deney yapan bir kişinin hapis cezasıyla cezalandırılmasına ilişkin ifade şeklinin uygun olmadığını belirterek, cezayı gerektirecek bir fiilin "bilimsel" olarak tanımlanmasının imkansız olduğu dikkate alınarak, amacı doğru ifade edecek şekilde yeniden düzenleme yapılması gerektiğini kaydetti. Bakkalcı, "bilimsel deney" yerine "deneysel çalışma" ifadesinin kullanılmasını önerdi.
Bilimsel deneyin insanlardan önce hayvanlarda gerçekleştirilmesi görüşüne katıldıklarını ifade eden Bakkalcı, "Oysa her ilaç için uygun bir hayvan modeli olmayabilir. Bu maddeye, 'İnsanlar üzerindeki araştırmayla kıyaslanabilir etkinlikte başka bir araştırma seçeneğinin bulunmaması' koşulunun eklenmesi yararlı olacaktır" diye konuştu.
