Irak Türkmenleri'nin kültürel hakları

Irak Türkmenleri, yıllar süren mücadelesini 1991 Körfez Savaşı'ndan sonra kazanabildi.

Türklerin idari ve kültürel haklarını koruyacağını taahhüt ederek 1932 yılında Cemiyet-i Akvam'a giren Irak; bu taahhüdünü hiçbir zaman yerine getirmediği gibi, aksine aynı seneden itibaren Türkçe okulları kapatıp, Türkçe basına baskı uygulayarak, gazete ve dergileri tek tek yasaklayarak kültür hayatını felce uğrattı. Bugüne kadar uygulanan asimilasyon politikaları Türkçe konuşmayı yasaklamaya ve Türk ve Tarih Kültür eserlerini imha etmeye kadar vardı. Belli zamanlarda belli politikalar icabı tanınan bazı kültürel hakları da Irak rejimi amacına vardıktan sonra fazlasıyla geri aldı.

24 Ocak 1970 yılında Irak Devrim Komuta Konseyi tarafından 89 nolu karar ile Irak topraklarında yaşayan Irak Türkmenlerinin kültürel hakları tanındı. Bu haklar şöyle sıralandı:

1- İlkokullarda Türkmen dilinde tedrisat yapılır.
2- Bu dilde eğitim gören tüm okullarda tüm eğitim araçları Türkmen dilinde olur.
3- Eğitim ve Öğretim Bakanlığı'na bağlı Türkmen Eğitim Müdürlüğü ihdas edilir.
4- Türkmen şair ve yazarlara bir birlik sağlama imkanı sağlanır, destek verilir, eserlerinin basılması temin edilir, dil yeteneklerini geliştirmeleri için onlara fırsatlar tanınır ve bu birlik Irak Edebiyatçılar Birliği'ne bağlanır.
5- Kültür ve Enformasyon Bakanlığı'na bağlı Türkmen Kültür Müdürlüğü ihdas edilir.
6- Türkmen dilinde haftalık gazete ve aylık dergi yayınlanır.
7- Kerkük televizyonunda Türkmence programlar artırılır.

Bu kararın maddeleri bir yıl süre boyunca ancak uygulamaya geçti, sözde Türkmence okullar açıldı, daha sonra jet hızıyla kapatıldı. Türkmen Edebiyatçılar Birliği şu ana kadar günyüzü görmedi. Sadece Türkmen Kültür Müdürlüğü kuruldu fakat o da yılda 2 kitap basabilmekte.

Türkmence oynanan "Tembel Abbas" dizisi biter bitmez başrol oyuncusu Şehit Hüseyin Demirci elektrik direklerine asılarak gaddarca katledildi ve diğer Türkmen gençleri suçsuz yere masum oldukları halde 20'şer yıl hapse mahkum edildi. Bu şekilde Kerkük Televizyonu'nda Türkmence programlar artırıldı. Ne yazık ki, bu karar Irak rejiminin Türkmenler için iyi niyet beslemesinden kaynaklanmıyordu. Tersine tam bir politik hesap üzerine kurulan, geçici bir taktik uygulamasından ve bu uğurda Türkmenleri maşa olarak kullanmaktan başka bir şey değildi.

KERKÜK'ÜN ADI DEĞİŞTİRİLDİ Irak Türkleri'nin yakın tarihine damgasını vuran bir çok önemli olay, nedense hep ocak aylarında meydana geldi. Ne gariptir ki bu acımasız politikanın iki talihsiz örneği de yine ocak aylarında yaşandı. Bin yılı aşkın bir süreden beri o topraklar üzerinde yaşamakta olan 2.5 milyon Türk insanının kimini Araplaştırma, kimini de hapis, idam, zorunlu göç, toprakları ve mülkleri ellerinden alma gibi yöntemlerle Irak'taki Türk varlığını ortadan kaldırmaya yönelik politikanın bir diğer uygulaması da 29 Ocak 1976 tarihinde yaşandı. Bu tarihte çıkan ve Araplaştırma politikasının en belirgini olan bir kararla 3 bin yıl geçmişe sahip tarihi "Kerkük" adı "El-Tamim" olarak değiştirildi.

LİDERLER İDAM EDİLDİ
16 Ocak 1980 günü de Irak Türkleri için bir matem günü ve 1959 Kerkük katliamından sonra yaşadıkları en kara gündü. Bir süre önce çeşitli bahanelerle tutuklanan Irak Türkleri'nin en gözde evlatları ve milli hareketin liderleri Albay Abdullah Abdurrahman, Doç. Dr. Necdet Koçak, Adil Şerif ve Dr. Rıza Demirci'nin idamları bu tarihte infaz edildi.

Irak rejimi bunlarla da yetinmedi. Çeşitli bahanelerle okul, cadde, sokak, park, hatta amatör futbol takımlarının Türkçe adlarını bile Arapça olarak değiştirdi. Irak hükumeti 1954 yılında Kerkük'ün iki yakasını birbirine bağlayan Osmanlı Mirası olan "Taşköprü"yü yıkıp geçti. 1995 yılında da Türkmen kültürün simgesi haline gelen tarihi Kerkük Kalesi yıkıldı.

Irak Türkleri'nin kültürel hakları, 1991 Körfez Savaşı'ndan sonra tarihe damgasını vuran bir ilkti. Kuzey Irak'ta (Güvenli Bölgede) Türkmenler gerçek kimliklerini tanımaya, korumaya başladılar. İlk olarak, kendi ana dillerinde okullar açtılar, Türkçe televizyon kanalı ve radyo istasyonları yoluyla Türk kültürünü yaşatmaya başladılar. Türkmen toplumu, kültür mücadelesini devam ettirerek 1997'de 1. Türkmen Kurultayı çerçevesinde alınan kararla Irak Türkmenleri'nin resmi dilini Türkiye Türkçesi olarak ilan etti.